Balkan Express: Η Σύνδεση Αθήνας-Σκοπίων

10:04 31/8/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το ζήτημα της ονομασίας της F.Y.R.O.M. βρίσκεται σε σημείο καμπής. Η πολιτική αλλαγή στα Σκόπια προκαλεί διεθνή κινητικότητα με σκοπό την ένταξη της γειτονικής χώρας στις ευρωατλαντικές δομές. Η εξέλιξη αυτή, προϋποθέτει βέβαια την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτής συμφωνίας στο ονοματολογικό. Ωστόσο, η προεχόντως συναισθηματική επένδυση στο όνομα Μακεδονία στο επίπεδο της κοινής γνώμης και του πολιτικού κόσμου των δύο χωρών δυσχεραίνει τις διπλωματικές πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται αυτόν τον καιρό.

Ορισμένως, η άρνηση του μικρότερου κυβερνητικού εταίρου εν Ελλάδι όπως αποδεχτεί σύνθετη ονομασία θα μπορούσε να υπερκεραστεί μόνο με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, απρόβλεπτου τόσο ως προς το αποτέλεσμα όσο και ως προς τη μετέπειτα συνοχή του κυβερνητικού στρατοπέδου. Παράλληλα, ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης στα Σκόπια, κ. Γκρούεφσκι, αντιμετωπίζοντας δυσεπίλυτα πολιτικά και νομικά προβλήματα δε θα αποφύγει τον πειρασμό να κατηγορήσει τον πρωθυπουργό κ. Ζάεφ για εθνική μειοδοσία, σε περίπτωση συμβιβαστικής λύσης. Last but not least, το ενδιαφέρον μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων στη διατήρηση του status quo προκειμένου να αποφευχθούν, αφενός η περαιτέρω ενίσχυση Ε.Ε.-Ν.Α.Τ.Ο. και αφετέρου η επίλυση μιας χρονίζουσας διένεξης της Ελλάδας, είναι δεδομένο.

Αναφερόμενοι εξάλλου στη διένεξη Αθήνας-Σκοπίων, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε το σύνθετο νομικοπολιτικό χαρακτήρα αυτής. Σε αυτό το πλαίσιο, θα βοηθούσε ίσως να αρυσθούμε από το χώρο της νομικής ως κοινωνικής επιστήμης την έννοια της Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών (Ε.Ε.Δ.) και ειδικότερα τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, δηλαδή την προσπάθεια των δύο μερών μιας διαφοράς με τη βοήθεια ενός τρίτου, ουδέτερου προσώπου, να καταλήξουν σε μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία εν τη απουσία καταναγκαστικών μηχανισμών, όπως στην περίπτωση μιας δικαστικής απόφασης κατόπιν μονομερούς προσφυγής στο κρατικό δικαιοδοτικό σύστημα.

Η σύγχρονη διαμεσολαβητική μέθοδος, διαμορφωθείσα στους αγγλοσαξονικούς νομικούς πολιτισμούς που έχουν κατεξοχήν κοινωνιοκεντρικό πρόσημο, ήτοι ελεύθερη αγορά και ανεπτυγμένη κοινωνία των πολιτών, εστιάζει στην αναζήτηση συναινετικών λύσεων πέρα από τις προκαθορισμένες θέσεις των μερών δίνοντας έμφαση στα ευρύτερα συμφέροντά τους που μπορούν να ικανοποιηθούν με περισσότερους εναλλακτικούς τρόπους. Το κλασικό παράδειγμα των δύο αδερφών που θέλουν το ίδιο πορτοκάλι (θέση) για να εξυπηρετήσουν διαφορετικές ανάγκες (παραγωγή χυμού, χρήση του ξύσματος σε γλυκό), αποδεικνύει ακριβώς τη σημασία της εμβάθυνσης στα πραγματικά αίτια ενός προβλήματος αντί των φαινομενικά ασυμβίβαστων επιθυμιών των δύο πλευρών μιας διαμάχης.

Νομιμοποιούμαστε έτσι να εξετάσουμε ποιες ανάγκες καλύπτει ή, άλλως ειπείν, ποιες λειτουργίες επιτελεί η επίσημη ονομασία μιας χώρας, ούτως ώστε να αναζητήσουμε έπειτα πιθανές, υποκατάστατες μεταξύ τους λύσεις στην ονοματολογική διαμάχη Ελλάδος-Π.Γ.Δ.Μ.

Η υιοθέτηση λοιπόν ενός ονόματος από ένα κράτος επενεργεί διττώς. Στο εσωτερικό, αντιπροσωπεύει ένα λαό από ιστορικοπολιτισμική σκοπιά. Στο εξωτερικό, διακρίνει μια χώρα από τις υπόλοιπες εν είδει brand name με πολιτικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Η επίσημη ονομασία συνεπώς προσομοιάζει με το διπρόσωπο θεό του ρωμαϊκού πανθέου, Ιανό, ένεκα της διφυούς αυτής λειτουργίας.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις δύο παραμέτρους, παρατηρούμε τα εξής για τη χρήση του όρου Μακεδονία, σε απλή ή σύνθετη μορφή: Αφενός, δε διαθέτει τον παραμικρό αντιπροσωπευτικό δεσμό με τη μία από τις δύο βασικές εθνοτικές ομάδες της γείτονος, ήτοι την αποτελούσα τουλάχιστον το 25% του πληθυσμού αλβανική. Αφετέρου, η αναγνωριστική προς το εξωτερικό διάσταση του επικαλύπτεται από την ανταγωνιστική αντίστοιχη ελληνική, λόγω της μακραίωνης ιστορικής παρουσίας του ελληνισμού στο γεωγραφικό μακεδονικό χώρο.

Δεχόμενοι, τέλος, την τουλάχιστον προβληματική στήριξη της ονοματολογικής αυτής πρότασης για τη F.Y.R.O.M. στους δύο πυλώνες που περιγράψαμε ανωτέρω, απομένει να απαντηθεί ένα ερώτημα. Υπάρχει έστω μία ονομασία που ανταποκρίνεται στα δύο κριτήρια (εσωτερικό και εξωτερικό) αντιπροσώπευσης και αναγνωρισιμότητας, πληρέστερα από τις ποικίλες εκδοχές της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» που συζητώνται μεταξύ των δύο πρωτευουσών;

Για παράδειγμα, η ονομασία Δημοκρατία της Βαλκανίας (Republic of Balkania), στο μέτρο που αντιπροσωπεύει τόσο το σλαβικό όσο και το αλβανικό στοιχείο ως βασικά συστατικά της ιστορικής εξέλιξης στη χερσόνησο του Αίμου, αλλά και διαθέτει μια ισχυρή, μη συγκρουσιακή αναγνωριστική-διακριτική αξία σε παγκόσμιο επίπεδο, δε θα μπορούσε να αποτελέσει ένα λειτουργικό ισοδύναμο στις δύστοκες λύσεις που προωθούνται σήμερα;

Κλείνοντας τη σύντομη αυτή παρέμβαση, ας ελπίσουμε η νεόκοπη κυβέρνηση του κ. Ζάεφ να τολμήσει την υπέρβαση του παρωχημένου εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού προς όφελος της στενότερης σύνδεσης Αθήνας-Σκοπίων, διευρύνοντας ουσιαστικά το τρίγωνο Ελλάδας-Βουλγαρίας-Σερβίας σε τετραμερή συνεννόηση, τα μακροπρόθεσμα γεωστρατηγικά συμφέροντα των μελών της οποίας-ας μη το ξεχνούμε-συμπίπτουν, για δημογραφικούς πρωτίστως λόγους.