H Aλλαγή των Νοημάτων

08:45 21/1/2021 - Πηγή: Huffington Post Greece

Το γεγονός της πανδημίας μεταβάλει τα νοήματα που αναδύονται και εφευρίσκει μία κοινωνία. Aλλωστε η κοινωνία είναι ένα φανταστικό κατασκεύασμα και συγκροτείται με τα θεμέλια των κοινών νοημάτων και συμβολισμών.

H κοινωνία είναι ένας ζωντανός οργανισμός που υπερβαίνει το άθροισμα των ατόμων. Ταυτόχρονα πολλαπλασιάζει και μειώνει. Αναδεικνύει και αγνοεί. Στοχοποιεί και αγιοποιεί.

Αντικείμενα, θεσμοί, νόρμες, αξίες και προσεγγίσεις επανανοηματοδοτούνται και γνωστά κοινωνικά κατασκευάσματα μεταποιούνται. Η κοινωνία μέσω εξωτερικών γεγονότων αναπλάθεται, σμιλεύεται.

Oι κοινωνικές (φανταστικές) σημασίες μεταβάλλονται. Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη η κοινωνία είναι ένα μάγμα φανταστικών κοινωνικών σημασιών. Σύμβολα όπως άλλωστε όλη η έννοια της κοινωνίας που στερείται υλικής υπόστασης. Και αυτό της δίνει τόση επιδραστική ικανότητα.

Μέσα στο καινούργιο υπάρχει πάντα κάτι από τα παλιό που το προετοίμαζε. Δε μπορούμε να μιλήσουμε για κάτι ριζικά καινούργιο μίας και κάτι τέτοιο σημαίνει κατάργηση του υφισταμένου πλαισίου που επιτρέπει μετατοπίσεις πάλι εντός του. Αλλά χωρίς λεκτικό κίνδυνο μπορούμε να μιλήσουμε για μία αλλαγή, για μία μετατόπιση.

Τι σημαίνει το να ακολουθείς κανόνες, τι σημαίνει το να τους παραβαίνεις; Ποια η έννοια της ελευθερίας, της υγείας, της ατομικής ευθύνης και του κοινωνικού κράτους; Νοήματα και σύμβολα μεταβάλλονται παγιώνοντας ένα αλλιώτικο κράμα κοινωνικών στοιχείων. Ο πόλεμος δημιουργεί αλληλεγγύη ειδικά όταν ο εχθρός δεν είναι αντίπερα αλλά αόρατα δίπλα όπως ένας ιός. Επαναπροσδιορίζει τη σημασία τόσο της σχέσης με τους άλλους όσο και την σχέση με τον εαυτό μας καθώς και Ένας πόλεμος που εξασθενεί κυρίως εξαιτίας της μη δυνατότητας ορισμού συγκεκριμένων μαχών και συγκεκριμένης έκβασης μαχών. Δε ξέρεις αν πολεμάς καλά ή όχι. Και εύχεσαι να μη χρειαστεί να το μάθεις…

Kατά τον Καστοριάδη η κοινωνία αυτοθεσμίζεται. Το παλιό εισέρχεται στο καινούργιο πάντα με τη σημασία που του δίνει το παλιό.

Οι ίδιες οι θεσμίσεις αλλάζουν. Οι νέα μορφή κοινωνίας αναδύεται από μία φυσική συνθήκη και ταυτόχρονα από μία επιβολή μίας σειράς πραγμάτων από τους υπάρχοντες θεσμούς που όμως ακριβώς εξαιτίας επιβολών (πιθανών αναγκαίων) αλλάζουν απόχρωση και συμβολισμούς. Κάθε κοινωνία και κάθε άτομο καθορίζει τι έχει νόημα και τι όχι. Το πλαίσιο παρόλα αυτά επιδρά έντονα στον ατομικό καθορισμό. Το πλαίσιο δύσκολα τίθεται υπο αμφισβήτηση.

Το πλαίσιο βέβαια στη συγκεκριμένη υγειονομική κρίση παρόλα αυτά έχει διαταραχθεί, έχει μετατοπιστεί. Σχέσεις, συνεργασία, εργασία, κοινωνικό κράτος, οικογένεια αποκτούν διαφορετικά νοήματα.