Αποπληθυσμός και Γεροντοκρατία βασικές τάσεις το 2025

07:14 27/12/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

Hands of a senior woman punching through a hole in a paper. Close up

Ο Μενέλαος Λουντέμης είχε πει θυμόσοφα: «Τώρα που χρειάζονταν τα νιάτα, ήρθαν τα γηρατειά…». Στην Ελλάδα γίνεται τεράστια συζήτηση για την κατάρρευση των δημογραφικών δεικτών. Εκείνο που δεν έχει γίνει επαρκώς αντιληπτό είναι ότι το ελληνικό πρόβλημα είναι μέρος ενός ευρύτερου ζητήματος, με παγκόσμια πια διάσταση. Ο αποπληθυσμός και η συνεπακόλουθη γεροντοκρατία είναι

βόμβα στα θεμέλια της ανθρωπότητας.

Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία του Τμήματος Πληθυσμού του ΟΗΕ, το 2015 το συνολικό ποσοστό γονιμότητας στον πλανήτη μετρήθηκε στο μισό από ό,τι ήταν το 1965. Το ποσοστό γονιμότητας, στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη, βρίσκεται κάτω από το ελάχιστο όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού (2,1 γεννήσεις ανά γυναίκα), με τη μείωση να επιτείνεται ραγδαία. Η δημογραφική κατάρρευση στην Ευρώπη είναι γνωστή και πολυσυζητημένη. Επιπλέον, στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Ταϊβάν, τη Ν. Κορέα, τη Μαλαισία, την Ινδονησία, την Ινδία, τη Σρι Λάνκα η γεννητικότητα βρίσκεται πια αρκετά κάτω από το όριο αναπλήρωσης. Στη Λατινική Αμερική και τη Βόρεια Αμερική η κατάσταση είναι παρόμοια, ενώ εσχάτως αρνητική είναι η εικόνα και στη Βόρεια Αφρική. Και η συνολική κατάσταση, με βάση τα πρώτα στοιχεία, φαίνεται να έχει επιδεινωθεί μετά την έναρξη της πανδημίας.

Μόνη εξαίρεση η υποσαχάρια Αφρική, όπου το μέσο ποσοστό γονιμότητας ανέρχεται στις 4,3 γεννήσεις ανά γυναίκα! Βέβαια, και εκεί σημειώνεται πτώση, καθώς πριν από μισό αιώνα είχαμε 6,8 γεννήσεις ανά γυναίκα.

Η υποχώρηση της γεννητικότητας, με την παράλληλη εξέλιξη της ιατρικής και των διατροφικών επιστημών, οδηγεί στο να έχουμε ταυτόχρονα την πρώτη μείωση πληθυσμού μετά το 1400 (πανδημία πανούκλας) και την πιο γηρασμένη κοινωνία από συστάσεως κόσμου.

Αν εξαιρέσουμε την υποσαχάρια Αφρική, με ορίζοντα το 2040, ο αριθμός των ατόμων κάτω των 50 ετών θα μειωθεί δραστικά. Το 2050 ο πληθυσμός κάτω των 60 ετών θα έχει μειωθεί σε ποσοστό 13%, ενώ παράλληλα ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 65 ετών θα αυξηθεί, φτάνοντας τα 1,4 δισεκατομμύρια. Ο πληθυσμός των άνω των 80 ετών θα τριπλασιαστεί σχεδόν στον ίδιο χρονικό ορίζοντα και θα φτάσει τα 425 εκατομμύρια έως το 2050, όταν το 2000 όσοι υπερέβαιναν τα 65 χρόνια ήταν λιγότεροι από 425 εκατομμύρια.

Η κατάσταση αυτή θα είναι πρωτόγνωρη για τον πλανήτη και την ανθρωπότητα και, προφανώς, δεν θα είναι άμοιρη επιπτώσεων. Η πρόβλεψη έχει υψηλή βεβαιότητα, καθώς οι πληθυσμιακοί δείκτες αλλάζουν δύσκολα ως προς τη θετική πορεία.

Ανέκαθεν, στην ανθρώπινη ιστορία, οι νέοι ήταν η βασική προωθητική δύναμη, σε όλα τα επίπεδα. Η δύναμη που τροφοδοτούσε με δυναμισμό και πρόοδο τις κοινωνίες. Η πλειοψηφία γερόντων θα παραγάγει σύντομα σημαντικό πολιτικό αποτέλεσμα, με ενίσχυση του συντηρητισμού. Ήδη, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο μεγαλύτερος ηλικιακά Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ.

Παράλληλα, σε μια κοινωνία που πλεονάζουν οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να περιμένουμε νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα εισαγάγουν προνόμια για τους ηλικιωμένους, εις βάρος των νέων. Η επέκταση των ορίων συνταξιοδότησης και η νομική κατοχύρωση της εργασίας των συνταξιούχων έχει ως άμεσο αποτέλεσμα το να παραμένουν οι ίδιοι άνθρωποι, για πάρα πολύ καιρό, σε θέσεις εξουσίας (πολιτική, επιχειρήσεις, πανεπιστήμια). Παρά τα λεγόμενα περί εμπειρίας, σοφίας και βελτίωσης της βιολογικής αντοχής των ηλικιωμένων λόγω της ιατρικής προόδου, ο εκφυλισμός του εγκεφάλου δεν έχει αναστραφεί από την ιατρική και οι ασθένειες που αποδυναμώνουν το νου εξαπλώνονται όλο και περισσότερο. Και αυτό δεν πρέπει να το παραβλέπουμε.

Η παγκόσμια γήρανση, πέρα από την επέλαση του συντηρητισμού και την ανάσχεση της προόδου στην επιστήμη, θα επιφέρει σύντομα μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις, καθώς οι νέοι θα είναι όλο και περισσότερο παραγκωνισμένοι, καθώς οι ηλικιωμένοι ήδη τους κλείνουν τους δρόμους εξέλιξης σχεδόν σε κάθε σημαντικό χώρο της ζωής. Η σημερινή κόπωση της Ευρώπης και η αδυναμία της να ανταπεξέλθει στον ανταγωνισμό με την Ασία έχει τη βάση της και στη γήρανση του πληθυσμού.

Είναι άξιο προσοχής το γεγονός ότι ο μόνος χώρος που φαίνεται να προοδεύει αλματωδώς η Δύση είναι αυτός της Τεχνητής Νοημοσύνης. Δεν είναι τυχαίο ότι στο χώρο αυτό κυριαρχούν οι νέοι. Ακόμα και οι CEO των μεγαλύτερων εταιρειών είναι νέοι άνθρωποι. Για αυτό και στην Τεχνητή Νοημοσύνη παράγεται η μεγαλύτερη καινοτομία.

Η ιστορία έχει αποδείξει ότι πάντοτε κυριαρχούν κράτη και κοινωνίες με νεανικό, ακμάζοντα και σφριγηλό πληθυσμό. Και αυτή η ιστορική σταθερά δεν φαίνεται ότι μπορεί να ανατραπεί εντός του 21ου αιώνα. Όσες χώρες επιμείνουν να προάγουν τη γεροντοκρατία, θα πληρώσουν ακριβό τίμημα.