Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ: Μια έκθεση για τη μέρα που έφερε στο προσκήνιο τον Μ. Αλέξανδρο

07:17 14/12/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Μαρμάρινη κεφαλή Αλεξάνδρου, 2ος αι. μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου

Με 240 αρχαιότητες και ιστορικά τεκμήρια από 27 ελληνικά μουσεία, ιδρύματα και τέσσερεις ιδιωτικές συλλογές -πολλά εκ των οποίων εκτίθενται για πρώτη φορά-, καθώς και δύο μαρμάρινες προτομές από το Μουσείο Chiaramonti του Βατικανού-, η έκθεση «Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο», η οποία εγκαινιάζεται στις 14 Δεκεμβρίου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης,

επιχειρεί μία «ολιστική προσέγγιση» ενός από τα σημαντικότερα γεγονότα της ελληνικής αρχαιότητας.

Η αφήγηση της «μεγάλης σε έκταση και σε σημασία έκθεσης», όπως δικαίως τη χαρακτήρισε η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου, που απλώνεται σε 9 ενότητες, εκκινεί με τους τρεις πρωταγωνιστές: τον μεγάλο πρωταγωνιστή της μάχης Φίλιππο, ο οποίος όρισε την τακτική, τον τρόπο που διεξήχθη η μάχη, τον Δημοσθένη στον οποίο έπεσε και το βάρος ή η τιμή κατά άλλους, να εκφωνήσει τον επιτάφιο λόγο στη συνέχεια της ήττας και τον 18χρονο Αλέξανδρο που ηγήθηκε του μακεδονικού ιππικού.

Στη συνέχεια συστήνει τους αντιπάλους -τους Μακεδόνες με τη μακεδονική φάλαγγα και τον συνασπισμό των ελληνικών πόλεων με τον Ιερό Λόχο και την Αθήνα-, «επισκέπτεται» το πεδίο της μάχης -το εκπληκτικό Πολυάνδριο των 254 Θηβαίων Ιερολοχιτών με το μνημείο του Λέοντα της Χαιρώνειας και τον τύμβο των Μακεδόνων-, αλλά και τον ελληνιστικό κόσμο μετά τη μάχη, για να κάνει φινάλε, μετά πολλών ενδιάμεσων ιστοριών, στο σήμερα, με ένα τρόπο - έκπληξη που θα ενθουσιάσει κυρίως, αλλά όχι μόνο τους μικρότερους, σε ηλικία επισκέπτες: Παρουσιάζοντας ένα διόραμα της μάχης της Χαιρώνειας με περίπου 800 χειροποίητες φιγούρες playmobil ειδικής κατασκευής που έγιναν για την έκθεση, με κόμικ, αλλά και με δύο ταινίες βασισμένες στα βιντεοπαιχνίδια Assassin’s Creed Odyssey και Assassin’s Creed Origins που απεικονίζουν το ιστορικό πλαίσιο πριν και μετά τη μάχη.

Την έκθεση, πρώτη της νέας σειράς εκθέσεων «Ιστορίες Ανθρώπων», υπογράφουν οι νέοι επιστημονικοί διευθυντές του Μουσείου, δρ. Παναγιώτης Ιωσήφ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud της Ολλανδίας, και δρ. Ιωάννης Φάππα, επίκουρος καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Θέλουμε να δώσουμε βήμα στους νέους αρχαιολόγους, αυτοί είναι που πρέπει και μπορούν να αναλάβουν τα ηνία, σε αυτούς να εμπιστευτούμε τον νέο τρόπο σκέψης με τη δημιουργικότητα και τον ενθουσιασμό τους», σημείωσε η Σάντρα Μαρινοπούλου, η οποία έκανε την ανακοίνωση για τους επιστημονικές διευθυντές κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου.

Μαρμάρινο αγαλμάτιο ιππέα, 2ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας

Μάχη της Χαιρώνειας

Στις 2 Αυγούστου 338 π.Χ., οι Μακεδόνες υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β΄ αντιμετώπισαν στη βοιωτική πόλη της Χαιρώνειας τις υπέρτερες αριθμητικά συμμαχικές δυνάμεις των ελληνικών πόλεων υπό την ηγεσία της Θήβας και την πολιτική παρακίνηση του Αθηναίου πολιτικού Δημοσθένη. Ο Φίλιππος εμπιστεύεται στον νεαρό Αλέξανδρο την αρχηγία του ιππικού, του σώματος που θα αντιμετωπίσει τον Θηβαϊκό Ιερό Λόχο και θα τον αποδεκατίσει. Οι συνέπειες της μάχης έχουν κοσμοϊστορικό χαρακτήρα: μετά από αυτήν, ο στρατός του Φιλίππου και, κυρίως, του Αλεξάνδρου θα φτάσει στα όρια του γνωστού κόσμου και θα φέρει πρωτόφαντο πλούτο στον ελλαδικό χώρο από τα θησαυροφυλάκια των Περσών βασιλέων. Είναι η ελληνιστική περίοδος κατά την οποία διαταράσσονται οι παραδοσιακές πολιτικές ισορροπίες των ελληνικών πόλεων και επανακαθορίζονται οι κοινωνικές δομές. Οι πόλεις κράτη περνούν σε μια νέα διοικητική δομή, αυτή των βασιλείων, όπου οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται αποκλειστικά στο επίπεδο της πόλης. Πρόκειται για ένα μοντέλο διοίκησης που προσομοιάζει κατά πολύ με τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα. Είναι η περίοδος που δημιουργείται ένας νέος άνθρωπος σύμφωνα με το πρότυπο που περιγράφει ο Όμηρος, αυτός που «γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές».

Αρχαιολογικά τεκμήρια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά

Πολλά από τα αρχαιολογικά τεκμήρια της έκθεσης παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Πρόκειται για αντικείμενα που προέρχονται από τις ανασκαφές του Πολυανδρίου των Θηβαίων και του Τύμβου των Μακεδόνων, αντικείμενα που είτε δεν είναι πλήρως δημοσιευμένα και γνωστά στην ακαδημαϊκή κοινότητα, είτε βρίσκονται σε μουσεία της ελληνικής περιφέρειας. Επίσης, πολλά από τα εκθέματα μελετήθηκαν διεξοδικά για τις ανάγκες της έκθεσης και δημοσιεύονται για πρώτη φορά, αφού βρίσκονταν στις αποθήκες είτε του τοπικού Μουσείου της Χαιρώνειας είτε του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα.

Μεταξύ των εκθεμάτων της έκθεσης ξεχωρίζουν το ταφικό σύνολο του πολεμιστή από την Ηγουμενίτσα με τον μοναδικό σιδερένιο θώρακα και το επαργυρωμένο κράνος, η εξαιρετικής αισθητικής και ιστορικής σημασίας μακεδονική ασπίδα με την επιγραφή Βασιλέως Αλεξάνδρου, προϊόν κατάσχεσης από λαθρανασκαφή, οι χρυσοί στατήρες του Φιλίππου, του Αλεξάνδρου και των Διαδόχων του, τα οστά των Ιερολοχιτών και των Μακεδόνων πεσόντων, ο μοναδικός τάφος της Τανάγρας, απτό σύμβολο της σημασίας της μάχης και στην περιοχή της Βοιωτίας.

«H μάχη είναι μόνο η αφορμή για να ξεκινήσουμε τη συζήτηση»

«Επικεντρωθήκαμε σε μια ημέρα, σε ένα πολύ συγκεκριμένο συμβάν, ένα γεγονός που εξ ορισμού είναι βίαιο, μια μάχη, την οποία θελήσαμε με κάθε δυνατό τρόπο να απογυμνώσουμε από τη βιαιότητα, να δούμε ποιες ήταν οι συνέπειές της, να τις οπτικοποιήσουμε. Να δούμε τι προηγήθηκε, αλλά και να καλύψουμε κάθε γωνιά και κάθε οπτική που θα μπορούσε να αφορά το ίδιο το συμβάν. Νομίζω ότι έχουμε προτείνει μια εντελώς “ολιστική” προσέγγιση του γεγονότος, θα έλεγα ότι η μάχη είναι μόνο η αφορμή για να ξεκινήσουμε τη συζήτηση. Εξετάζουμε το ίδιο το γεγονός, τι ακολουθεί, βλέπουμε τι είναι αυτός ο περίφημος ελληνιστικός κόσμος που ανοίγεται μετά τη μάχη της Χαιρώνειας και βιώνουμε μέχρι και σήμερα τις συνέπειές της. Όλος ο χρυσός που χρησιμοποίησε ο δυτικός κόσμος μέχρι το 1492 είναι ο χρυσός που έφερε ο Αλέξανδρος στην εκστρατεία του. Δηλαδή, πράγματα που είχαν πολύ μακροπρόθεσμες συνέπειες και τις βιώνουμε έως και σήμερα», σημείωσε μεταξύ άλλων, ο Παναγιώτης Ιωσήφ.

Γενική άποψη της έκθεσης

Ο Ιωάννης Φάππας, που όπως είπε, μεγάλωσε βιολογικά και αρχαιολογικά, στη Βοιωτία, την οποία θεωρεί πατρίδα του, αναφέρθηκε στη συγκίνηση που ένιωσε όταν αντίκρισε «για πρώτη φορά τα αντικείμενα που θα δείτε στην έκθεση», επισήμανε ότι «εάν δεν υπήρχαν τα συγκεκριμένα αντικείμενα, η έκθεση δεν θα μπορούσε να γίνει» και ευχαρίστησε τους συναδέλφους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, αλλά και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, «οι οποίοι μας εμπιστεύθηκαν αμετακίνητα αντικείμενα για την έκθεση. Αν ένας από τους δύο έκανε πίσω και δεν τα έδινε, σήμερα δεν θα ήμασταν εδώ», όπως επίσης τη Διεύθυνση Συντήρησης του ΥΠΠΟ και τη Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, η οποία «διαφυλάσσει θησαυρούς, αρχειακό υλικό απίστευτης σημασίας για τη νεότερη ιστορίας της πατρίδας μας».

Οι πρωτοπόροι ανασκαφείς Παναγιώτης Σταματάκης και Γεώργιος Σωτηριάδης

Σημαντικό τμήμα της έκθεσης αφιερώνεται στην παρουσίαση αυθεντικών ιστορικών τεκμηρίων και αναφορών γραμμένων από τους πρωτοπόρους της ελληνικής αρχαιολογικής έρευνας, Παναγιώτη Σταματάκη και Γεώργιο Σωτηριάδη, κατά τις ανασκαφές τους στο Πολυάνδριο των Θηβαίων και τον τύμβο των Μακεδόνων, στο τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα αντίστοιχα, προκειμένου να δοθεί η πληρέστερη δυνατή εικόνα για τον τρόπο που η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως την ίδια τη μάχη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, οι πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που το νεοελληνικό κράτος διαχειρίστηκε τη μάχη και τα μνημεία της, αλλά και η πρόσληψή της από τον Τύπο της εποχής: Η μάχη, παρά τη σημασία της, θα ξεχαστεί πριν αρχίσουν δειλά να την ανακαλύπτουν οι περιηγητές από τα τέλη του 18ου κυρίως αιώνα, όταν τα μαρμάρινα σπαράγματα του πεσμένου Λέοντα προσελκύουν το ενδιαφέρον τους. Αναφορές σε ημερολόγια και ζωγραφικές αναπαραστάσεις ξυπνούν το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά και των τοπικών κοινωνιών.

Η μουσειογραφική μελέτη της έκθεσης εκπονήθηκε από τους δύο επιμελητές. Για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, οι επιμελητές συνεργάστηκαν με τις αρχιτέκτονες Κατερίνα Αποστόλου και Δέσποινα Τσάφου, ακολουθώντας μια πρωτοπόρα προσέγγιση που δίνει έμφαση τόσο στη σκηνογραφία της αφήγησης όσο και στην αισθητηριακή εμπειρία του επισκέπτη. Η ενότητα «Η μάχη της Χαιρώνειας… σήμερα» σχεδιάστηκε σε συνεργασία των επιμελητών με την αρχιτέκτονα Χαρά Μαραντίδου.

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο αλλά και από e-book με δοκίμια μελετητών. Ο κατάλογος, αποτελείται από 450 σελίδες και παρουσιάζει όλα τα αντικείμενα της έκθεσης ανά ενότητα. Το e-book που διατίθεται στο Cycladic.gr, περιλαμβάνει όλα τα επιστημονικά δοκίμια σχετικά με την έκθεση, τις πρόσφατες έρευνες και τις μελλοντικές προοπτικές.

Γενική άποψη της Μάχης - Διοραμα, Playmobil©

Info

«Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο»

14 Δεκεμβρίου 2023 μέχρι 31 Μαρτίου 2024

Μέγαρο Σταθάτου, Βασιλίσσης Σοφίας & Ηροδότου , 106 74, Αθήνα, Τηλ.: (+30) 210 7228321-3

Τιμές εισιτηρίων: 15€ & 12€ μειωμένο

Εισιτήριο ξενάγησης: 18€ (15€ μειωμένο)

Το εισιτήριο της ξενάγησης είναι διαθέσιμο μόνο ηλεκτρονικά.

Ξεναγήσεις κοινού:

Aπό 28/12 και κάθε Πέμπτη, 18:30 – 19:30 και κάθε Σάββατο και Κυριακή, 13:00 – 14:00

20 άτομα ανά ξενάγηση

Ώρες λειτουργίας: