Είναι η Γεωπολιτική, Βλάκα

07:46 12/3/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Η παγκόσμια οικονομία μοιάζει με πίνακα του Πόλοκ.Πολλοί την βλέπουν, ελάχιστοι έχουν άποψη.

Στις Αμερικανικές εκλογές του 1992, ο Τζόρτζ Μπους (ο πρεσβύτερος), έχασε από τον νεόκοπο πολιτικό Μπίλ Κλίντον. Ο Πρόεδρος, δις αντιπρόεδρος του Ρήγκαν, πρώην διευθυντής της CIA και εξπέρ της γεωπολιτικής, απορούσε γιατί παρά τον θρίαμβο του στο Ιράκ και τη συνεισφορά του στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης οι ψηφοφόροι τον απέρριψαν.

Ήταν εξαιρετικά σπάνιο άλλωστε για πρόεδρο να χάσει την επανεκλογή του. Μόλις τρεις εκλεγμένοι πρόεδροι πριν από αυτόν είχαν χάσει την επανεκλογή τους τον εικοστό αιώνα, και όλοι από πολύ ισχυρούς αντιπάλους, το Γ. Γουίλσον, το Φρ. Ρούσβελτ και το Ρ. Ρήγκαν. Κανείς από ένα άγνωστο πολιτικό από το Αρκάνσας. Όπως, όμως, έλεγε ένα μπλουζάκι εκείνων των Αμερικανικών εκλογών, «είναι η οικονομία, βλάκα». Η Αμερική βρισκόταν σε ύφεση, και τα χρήματα στις τσέπες μετράνε περισσότερο από τις πολεμικές νίκες. 

Έκτοτε η Αμερική δούλεψε σκληρά, ώστε η γεωπολιτική να εξασφαλίζει οικονομική ευμάρεια. Μόνη υπερδύναμη στην παγκόσμια σκακιέρα, άνοιξε τις παγκόσμιες αγορές και βοήθησε στην ελεύθερη διακίνηση των αγαθών και υπηρεσιών. Το παγκόσμιο ΑΕΠ από το 1992 έως το 2019 υπερδιπλασιάστηκε. Ο πληθωρισμός σχεδόν εξαφανίστηκε. Κρίσεις υπήρχαν βέβαια, και η άνοδος του ΑΕΠ δεν ακολουθήθηκε από ευθέως ανάλογη βελτίωση του Δυτικού τρόπου ζωής. Αν και η παραγωγή αυξήθηκε κατά 108%, το μέσο διαθέσιμο εισόδημα για τον Δυτικό κόσμο αυξήθηκε κατά περίπου 33%. Ακόμα και έτσι όμως, η ζωή βελτιωνόταν. 

Μετά την πανδημία, όμως, τα πράγματα έχουν πάρει μια χειρότερη τροπή. Η γεωπολιτική πλέον δυσκολεύει την οικονομική ανάπτυξη. Φέρνει πληθωρισμό, χαμηλώνει την ανάπτυξη και δημιουργεί κινδύνους. 

Βλέποντας πως ζει η γενιά των σημερινών 40άρηδων, τα χρόνια από το 1980 έως το 2007 φαίνονται πραγματικά ωραία. Το να αγοράσει κανείς σπίτι είναι πολύ δύσκολο με δύο μισθούς, και σχεδόν αδύνατο με έναν. Τα εργασιακά δικαιώματα περικόπτονται. Ο χρόνος για την οικογένεια είναι περιορισμένος. Και ο πληθωρισμός μειώνει τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα. Οι κοινωνίες ασθμαίνουν, θυμώνουν, και τα social media εντείνουν τον εκνευρισμό σε σημείο βρασμού. Δεν μιλάω για την Ελλάδα, αλλά για όλο το Δυτικό κόσμο. 

Και δυστυχώς φαίνεται πως η τάση, προς το παρόν, δεν αντιστρέφεται. 

Από την αρχή του έτους, η βασική μας πρόβλεψη ήταν πως η μεταβλητότητα θα είναι αυξημένη, και πως όσοι σχεδιάζουν πολιτική, οικονομική ή επιχειρηματική, θα έχουν ένα ακόμα δύσκολο χρόνο μπροστά τους. Πριν αλέκτωρ φωνήσαι δις, τα στοιχεία δείχνουν προς όλες τις κατευθύνσεις. Από τη μια οι αγορές ακινήτων καταρρέουν και η παγκόσμια βιομηχανία ασθμαίνει. Από την άλλη, η κατανάλωση συνεχίζει ακάθεκτη και ο τομέας των υπηρεσιών ανεβάζει στροφές. Η Ιαπωνία έχει πληθωρισμό, για πρώτη φορά εδώ και 30 χρόνια. Η Κίνα, που «ξανα-άνοιξε» απότομα μετά τα λοκντάουν, δεν έχει και δεν παράγει πληθωρισμό.  

Ο κόσμος μας βρίσκεται εκτός ισορροπίας όχι λόγω κακής οικονομίας. Η οικονομική δυσπραγία είναι το αποτέλεσμα της γεωπολιτικής. Το πρόβλημα βρίσκεται στις αλλαγές των εφοδιαστικών αλυσίδων...

Η εικόνα δεν είναι καθαρή. Η παγκόσμια οικονομία μοιάζει με πίνακα του Πόλοκ.Πολλοί την βλέπουν, ελάχιστοι έχουν άποψη. Οι κυβερνήσεις δεν ξέρουν πως να σχεδιάσουν τα οικονομικά τους. Οι κεντρικές τράπεζες δεν ξέρουν που να σταματήσουν τα επιτόκια. Οι καταναλωτές δεν ξέρουν... τι τους ξημερώνει. Οι αγορές αναζητούν εναγωνίως κατεύθυνση. 

Συμπέρασμα πρώτο: Όταν τα πράγματα είναι τόσο αβέβαια, τα ρίσκα αυξάνουν κάποιος κάπου να πάρει μια πολύ κακή απόφαση, με σημαντικές συνέπειες. 

Το γεγονός όμως πως η οικονομία δεν μπορεί να  «πει» μια κατανοητή ιστορία, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει αφήγημα. Απλώς αυτό ίσως δεν είναι οικονομικό. 

Για να κατανοήσουμε ένα κόσμο σε τόση ανισορροπία, πρέπει να στραφούμε στην ιστορία και να ρωτήσουμε τον επιστημονικό πατέρα της, το Θουκιδίδη. Ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Γκράχαμ Άλισον αποκάλεσε την περίπτωση μας «Η Παγίδα Του Θουκιδίδη». Όταν μια δύναμη ανέρχεται, η σύγκρουση με μια υπάρχουσα υπερδύναμη καθίσταται αναπόφευκτη.

Ο κόσμος μας βρίσκεται εκτός ισορροπίας όχι λόγω κακής οικονομίας. Η οικονομική δυσπραγία είναι το αποτέλεσμα της γεωπολιτικής. Το πρόβλημα βρίσκεται στις αλλαγές των εφοδιαστικών αλυσίδων. Τα μεγάλα έθνη του κόσμου έχουν πειστεί πως ο ανταγωνισμός μεταξύ τους και η αναίρεση της παγκοσμιοποίησης είναι καλό για τους ψηφοφόρους τους.

Η Κίνα έχει πρακτικά εγκαταλείψει τις ελεύθερες αγορές και προσπαθεί να ελέγξει όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις.

Η Αμερική, για δεύτερη συνεχόμενη κυβέρνηση, έχει επιδοθεί σε ρεσιτάλ προστατευτισμού. Η μια βάζει δασμούς στην άλλη.

Οδεύουμε προς ένα διπολικό κόσμο, όπως ακριβώς αυτός που μεγαλώσαμε. Όπως συνέβαινε σε όλη την ιστορία. Αθήνα και Σπάρτη. Ρώμη και Γότθοι. Βυζάντιο και Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αγγλία και Ισπανία. Αγγλία και Γαλλία. Αμερική και Ιαπωνία. Αμερική και Σοβιετική Ένωση. Τώρα Αμερική και Κίνα.  

Όσο η Ουάσινγκτον κατηγορεί το Πεκίνο για την πανδημία και για κατασκοπία, τόσο το Πεκίνο κατηγορεί τη Ουάσινγκτον για εκμετάλλευση... και κατασκοπία. Ο νέος Υπουργός Εξωτερικών της Κίνας προειδοποίησε τις ΗΠΑ να σταματήσουν τις κυρώσεις στη χώρα του, «αλλιώς»... Οι δύο πόλοι χτίζουν τους εξοπλισμούς τους, πιέζουν τους επιστήμονες τους και κοιτάζουν πως θα χτίσουν αυτόνομες οικονομίες-φρούρια. Σαν αποτέλεσμα, οι εφοδιαστικές αλυσίδες ξανασχεδιάζονται με μεγάλο κόστος σε παραγωγικότητα και πληθωρισμό. 

... ένας ψυχρός πόλεμος τείνει να κρατάει πολύ και να παρατείνει το υπάρχον σύστημα. Αν τα πράγματα συνεχίσουν στη σημερινή κατεύθυνση, τότε θα ζήσουμε σε ένα καινούριο ψυχροπολεμικό status quo. Αυτό σημαίνει ένα κόσμο διαιρεμένο, που δεν θα υπάρχει ούτε η σημερινή υπερ-επάρκεια αγαθών, ούτε φθηνά ρούχα, παπούτσια, ηλεκτρονικά κλπ.

Ο υπόλοιπος κόσμος ακολουθεί γρήγορα. Η Ρωσία έχει ήδη διαλέξει πλευρά, με βαρύ όμως μελλοντικό κόστος. Οι ηγέτες της Κίνας μάλλον θα έχουν λόγο στις μελλοντικές αποφάσεις του κ. Πούτιν, και αυτές των διαδόχων του.

Μεγάλο μέρος της Αφρικής ήδη υπακούει στις επιταγές του Πεκίνου, το ίδιο και κάποιες χώρες της Ασίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να είναι πιο διπλωματική, αλλά οι δεσμοί της με την Αμερική και το ΝΑΤΟ είναι ισχυροί.

Το ίδιο και η Ιαπωνία, ακόμα και αν η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός της εταίρος.

Η Ινδία θα προσπαθήσει να «παίξει» και τις δυο πλευρές. Το ίδιο και η πλούσια σε φυσικούς πόρους Λατινική Αμερική, όπως και ο Αραβικός κόσμος, που διαισθάνονται τον «πόλεμο πλειοδοσίας» να έρχεται. 

Τα οικονομικά μοντέλα και οι προβλέψεις δουλεύουν καλύτερα όταν υπάρχει κάποια προβλεψιμότητα και συνεργασία. Όπου υπάρχει πολιτική κλιμάκωση τα πράγματα τείνουν να γίνουν απρόβλεπτα. Αυτό είναι η φυσική συνέπεια όταν η ευμάρεια και η πρόοδος καθίστανται δευτερεύουσες προτεραιότητες. 

Η κλιμάκωση, βέβαια, δε σημαίνει πόλεμο, ό,τι και να λένε οι δύο πλευρές. Όταν υπάρχουν πυρηνικά, υπάρχουν και δεύτερες σκέψεις. Η ιστορία αυτό μας διδάσκει. Ο πόλεμος, παρόλη την καταστροφή που φέρνει, είναι ένας γρήγορος τρόπος επίλυσης διαφορών, και αναδιανομής εισοδήματος, σύμφωνα  με τον ιστορικό Βάλτερ Σάιντελ. Σε ένα πόλεμο πχ, τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης θα έκλειναν, και η αμυντική βιομηχανία θα δυνάμωνε. Άρα ο Ζούκεμπεργκ θα έχανε, και ένας επιχειρηματίας που είχε επενδύσει σε μικροτσίπ πυραυλικών συστημάτων να κέρδιζε. Από την άλλη, ένας ψυχρός πόλεμος τείνει να κρατάει πολύ, και να παρατείνει το υπάρχον σύστημα. Αν τα πράγματα συνεχίσουν στη σημερινή κατεύθυνση, τότε θα ζήσουμε σε ένα καινούριο ψυχροπολεμικό status quo. Αυτό σημαίνει ένα κόσμο διαιρεμένο, που δεν θα υπάρχει ούτε η σημερινή υπερ-επάρκεια αγαθών, ούτε φθηνά ρούχα, παπούτσια, ηλεκτρονικά κλπ. 

Συμπέρασμα δεύτερο, αν οι γεωπολιτικές ανισότητες οξυνθούν, τότε πρέπει να περιμένουμε τις οικονομικές αναταράξεις (πληθωρισμός, χαμηλή ανάπτυξη κλπ) να κρατήσουν για αρκετό καιρό. 

Ίσως ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος βγει με το σύνθημα: «Είναι η γεωπολιτική, βλάκα».