Είναι η Τουρκία διατεθειμένη να συμβιβαστεί με την Ελλάδα;

08:33 1/11/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Τους τελευταίους μήνες, αμέσως μετά την εκλογική νίκη του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία και του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ελλάδα, παρατηρήθηκε μείωση της έντασης μεταξύ των δυο χωρών. Η επιθετική ρητορική της Άγκυρας έφυγε από το προσκήνιο, ενώ και οι συστηματικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου ελαχιστοποιήθηκαν. Οι συναντήσεις των δυο ηγετών στο Βίλνιους της Λιθουανίας τον Ιούλιο και στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβριο, συνέβαλαν

στη δημιουργία ενός κλίματος αισιοδοξίας γύρω από τα ελληνοτουρκικά. 

Είναι γεγονός πως μετά τους σεισμούς στην Τουρκία τον περασμένο Φεβρουάριο και σε συνδυασμό με τη δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας και τις κακές διπλωματικές σχέσεις που έχει με τη Δύση, δημιουργήθηκαν οι πολιτικές προϋποθέσεις διαλόγου μεταξύ των δυο πλευρών του Αιγαίου. Η Τουρκία όμως παρόλο που προσπαθεί να παρουσιαστεί ως διαλλακτική και υπέρ των διαπραγματεύσεων, δε φαίνεται να έχει αλλάξει τους στόχους της ή να έχει μετριάσει τις περιφερειακές φιλοδοξίες της. Η ένταση μεταξύ κυανόκρανων και κατοχικών δυνάμεων στην Πύλα της Κύπρου κατά τη διάρκεια του θέρους και η προσπάθεια δημιουργίας νέων τετελεσμένων στο νησί, είναι ενδεικτικό παράδειγμα του αποσταθεροποιητικού ρόλου που εξακολουθεί να διαδραματίζει η Τουρκία στην περιοχή. Οι επανειλημμένες δηλώσεις του τούρκου προέδρου περί ανάγκης λύσης δυο κρατών στην Κύπρο, είναι ενδεικτικές των πραγματικών προθέσεων της τουρκικής ηγεσίας.

Επιπλέον, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός της ύπαρξης του Δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας που αποτελεί βασικό πυλώνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με αυτό, η μη οριοθέτηση της τουρκικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με βάση τις θέσεις της Τουρκίας, προκαλεί πολλά προβλήματα, όπως τον εγκλωβισμό του χερσαίου χώρου της Τουρκίας και την παρεμπόδιση του δικαιώματός της για πρόσβαση στις θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονταν μπροστά από αυτόν. Επίσης, κλείνει η είσοδος της Αττάλειας, ενός εκ των πιο σημαντικών λιμανιών της Ανατολικής Μεσογείου, παρεμποδίζονται οι θαλάσσιες μεταφορές της Τουρκίας στον άξονα Ανατολή-Δύση, ενώ προκαλούνται προβλήματα ασφαλείας και άμυνας. Αξίζει να σημειωθεί πως μετά το 2015, η Τουρκία επιθυμεί να δείξει σε διεθνές επίπεδο ότι δεν είναι διατεθειμένη να δεχθεί οποιαδήποτε αμφισβήτηση της ναυτικής της ισχύος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και στο τρίγωνο Κρήτη-Καστελλόριζο-Κύπρος.

Επίσης, ως αναθεωρητική δύναμη, η Τουρκία ήδη από το 1973 κατέστησε σαφές το εύρος των θεμάτων που επιθυμεί να τεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα. Εκτός από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την οποία η Ελλάδα αναγνωρίζει ως τη μόνη διαφορά μεταξύ των δυο χωρών, η Τουρκία θέτει επί τάπητος, μεταξύ άλλων, το ζήτημα του εύρους των ελληνικών χωρικών υδάτων πέραν του ορίου των 6 ν.μ., απειλώντας την Ελλάδα με πόλεμο σε περίπτωση άσκησης των νόμιμων δικαιωμάτων της στο Αιγαίο. Ακόμα, το διαφορετικό εύρος του εναερίου χώρου, που είναι 10 μίλια, σε σχέση με το εύρος των χωρικών υδάτων που είναι 6, τα όρια του FIR Αθηνών, καθώς και το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, τα όρια της Ζώνης Έρευνας και Διάσωσης στο Αιγαίο και τα επιχειρησιακά όρια στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, με την κρίση των Ιμίων το 1996, η Τουρκία πρόσθεσε στον κατάλογο των θεμάτων που διεκδικεί και τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες». 

Το 2011, το ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο επεκτάθηκε και στην Ανατολική Μεσόγειο, όταν προέκυψε η συζήτηση σχετικά με την πιθανή οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδος και Κυπριακής Δημοκρατίας. Μαζί όμως με αυτά τα θέματα, ένα από τα βασικότερα ζητήματα που απασχολούν την τουρκική εξωτερική πολιτική, είναι η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, που η ίδια επιμένει να αποκαλεί «τουρκική». 

Επίσης, δεν μπορεί να λησμονηθεί από την Ελλάδα το γεγονός πως το Νοέμβριο του 2019, η Τουρκία υπέγραψε με την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλασσίων ορίων των δύο χωρών, παραβιάζοντας την ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Ακόμα, η Ελλάδα οφείλει να έχει υπόψη της τη μεταναστευτική κρίση στον Έβρο όταν το Μάρτιο του 2020, δεκάδες χιλιάδες μετανάστες επιχείρησαν ανεπιτυχώς να παραβιάσουν μαζικά τα χερσαία σύνορα  και να εισέλθουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια, με την Τουρκία να μην κάνει τίποτα για να τους εμποδίσει, καθώς και την στρατιωτική κρίση του θέρους του ίδιου έτους, όταν η Τουρκία επιχείρησε να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η διπλή κρίση του 2020 αποδεικνύει πως η Τουρκία διαρκώς επεξεργάζεται σχέδια για την ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και αναζητά την κατάλληλη ευκαιρία για να τα εφαρμόσει.

Με βάση τα παραπάνω, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη μια εξομάλυνση των σχέσεων με τη γείτονα χώρα, καθώς τα θέματα που έχει θέσει η Τουρκία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι τόσα πολλά και αγγίζουν τον πυρήνα της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, που είναι πρακτικά αδύνατο να βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ των δυο πλευρών. Η απροθυμία της Τουρκίας να εγκαταλείψει τις αναθεωρητικές πολιτικές της και η συνεχής επιδίωξή της να αναγκάσει την Ελλάδα να προβεί σε μονομερείς υποχωρήσεις και μάλιστα υπό την απειλή δημιουργίας νέων τετελεσμένων επί του πεδίου, καθιστούν την τωρινή μείωση των εντάσεων προσωρινή.