Επιστήμη το 2023: 10 κορυφαίες επιστημονικές εξελίξεις της χρονιάς

09:15 26/12/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Κάθε χρόνο υπάρχουν σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις, και το 2023 δεν ήταν εξαίρεση: Επιστήμονες υπέδειξαν στονObserver 10 από αυτές.

Επιτεύγματα στο Διάστημα 

Η Χέιλι Γκόμεζ, καθηγήτρια αστροφυσικής στο Cardiff University, υποδεικνύει το κατόρθωμα του ινδικού Chandrayaan-3, που έφτασε στην ανεξερεύνητη αθέατη («σκοτεινή») πλευρά, όπου θεωρείται ότι υπάρχουν μεγάλα αποθέματα πάγου. Σημαντικός παράγοντας στο συγκεκριμένο επίτευγμα ήταν το χαμηλό κόστος

της αποστολής (75 εκατ. δολάρια). 

Επίσης, η ίδια υποδεικνύει και την εκτόξευση του δορυφόρου «Ευκλείδης» (Euclid) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και την εκτόξευση σε τροχιά του πυραύλου με καύσιμο μεθανίου (Zhuque-2) της Κίνας.

Πέραν των αναφορών της εν λόγω ερευνήτριας, πολύ σημαντικές εξελίξεις ήταν η εκτόξευση του ινδικού Aditya L1 για τη μελέτη του Ήλιου, η εκτόξευση του XRISM και του SLIM από την ιαπωνική JAXA, η εκτόξευση τουJUICE του ΕΟΔ, η συντριβή του ρωσικού Luna 25 στη Σελήνη, η επιστροφή της αποστολής OSIRIS-REx της NASA στη Γη με δείγματα από τον αστεροειδή Bennu, η εκτόξευση του διαστημοποίου «Ψυχή» (Psyche) της NASA, το πέρασμα του σκάφους Lucy της NASA από τον αστεροειδή 152830 Dinkinesh, η επίτευξη ρεκόρ στον αριθμό των ανθρώπων που ήταν στο Διάστημα ταυτόχρονα στις 25 Μαΐου (20 άτομα), οι δοκιμαστικές πτήσεις του βαρέος πυραύλου Starship της SpaceX τον Απρίλιο κ.α.

Τα γρήγορα βήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) 

Ο Μάικλ Γούλντριτζ, καθηγητής επιστήμης υπολογιστών στο Oxford University, υποδεικνύει πως ήταν μια χρονιά που μπορεί να ειπωθεί με ασφάλεια πως ο κόσμος άλλαξε, καθώς η ΤΝ έγινε «mainstream», χάρη στο ChatGPTκαι άλλα παρεμφερή εργαλεία.

Αν και το ChatGPT κυκλοφόρησε αργά το 2022, έγινε «viral» το 2023, καθώς το έμαθαν και είδαν από κοντά πάρα πολλοί ανά τον κόσμο, καθώς οι πάντες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό μέσω ενός υπολογιστή με πρόσβαση στο Ίντερνετ. Αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη μια «κούρσα» στην τεράστια βιομηχανία τεχνολογίας πάνω στην ΑΙ.

Το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί στην ιστορία

Η Χάνα Κλόκε, καθηγήτρια υδρολογίας στο University of Reading, τονίζει πως το 2023 είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί. Οι επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας αυξάνονται παγκοσμίως, προκαλώντας καταστροφές και θανάτους, με καταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες, κυκλώνες, ξηρασία, καύσωνες κ.α. Ωστόσο υπάρχουν και θετικές εξελίξεις.

Νέα θεραπεία Crispr για δρεπανοκυτταρική νόσο και β-θαλασσαιμία

Βρετανική ρυθμιστική αρχή ενέκρινε το Crispr-Cas9 εργαλείο τροποποίησης γονιδιώματος ονόματι Casgevy για τη δρεπανοκυτταρική νλόσο και τη β- θαλασσαιμία, η οποία φαίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική, μειώνοντας τα επεισόδια πόνου και την ανάγκη για μεταγγίσεις ερυθροκυττάρων.

Η Αν Φίνιξ, καθηγήτρια ψυχοκοινωνικών μελετών στο UCL Institute of Education, λέει πως μένει να φανεί πώς θα εξελιχθούν τα ρίσκα, σημειώνοντας πως υπάρχει το ενδεχόμενο για ακούσιες γενετικές τροποποιήσεις με το Crispr-Cas9 με άγνωστες συνέπειες, και ότι το κόστος είναι πολύ υψηλό. Ωστόσο η έγκριση επιτρέπει αισιοδοξία.

Χάπια για την παχυσαρκία

Στον κόσμο 650 εκατομμύρια ενήλικες είναι παχύσαρκοι και 735 εκατομμύρια δεν έχουν επαρκή τροφή, ωστόσο περισσότεροι πεθαίνουν για λόγους που σχετίζονται με την παχυσαρκία παρά από λιμοκτονία.

Σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνει η Ιτζεόμα Φ. Ουτσέγκμπου, καθηγήτρια φαρμακευτικών νανοεπιστημών στο University College London, είναι σημαντική η ανακάλυψη μιας ομάδας φαρμάκων που είναι γνωστά ως διεγέρτες δεκτών GLP-1 (glucagon-like peptide-1).

Τα φάρμακα αυτά αρχικά προορίζονταν για τον έλεγχο του διαβήτη, αλλά πλέον έχουν εγκριθεί και για απώλεια βάρους. Το πιο γνωστό είναι το Wegovy και λειτουργεί μειώνοντας τη γλυκόζη στο αίμα και κάνοντας τους ανθρώπους να νιώθουν χορτάτοι πιο γρήγορα. Ωστόσο υπάρχουν και παρενέργειες, όπως ναυτία, πονοκέφαλοι, κόπωση και πιθανός κίνδυνος εμφάνισης κάποιων καρκίνων του θυρεοειδούς.

Ημιαγωγοί

Η αναζήτηση ενός ημιαγωγού θερμοκρασίας δωματίου είναι ένας πολύ παλιός στόχος της επιστήμης. Όπως σημειώνει ο Σαϊφούλ Ισλάμ, καθηγητής Επιστήμης Υλικών στο Oxford University, τον Ιούλιο νοτιοκορεατική ομάδα ανέφερε τον πρώτο ημιαγωγό θερμοκρασίας δωματίου σε κανονική πίεση με μια βασιζόμενη στον μόλυβδο ένωση ονόματι LK-99. Αυτό θα επέτρεπε καλύτερα καλώδια, μικρότερες συσκευές MRI και άλλα πολλά.

Οι ερευνητές ανέβασαν online δύο επιστημονικά άρθρα, ωστόσο ως τα τέλη του Αυγούστου κορυφαία εργαστήρια δεν είχαν καταφέρει να κάνουν αυτό που έλεγαν οι ερευνητές της νοτιοκορεατικής ομάδας ότι είχαν κάνει. Αυτή τη στιγμή η γενικότερη αντίληψη είναι πως δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία- ενώ ο καθηγητής τονίζει τη σημασία της αξιολόγησης από ομότιμους (peer review).

Πουλιά και εντομοκτόνα-ζιζανιοκτόνα

Η Τζοάνα Μπαγκνιέβσκα, λέκτορας περιβαλλοντικών επιστημών στο Brunel University, υποδεικνύει μια έρευνα στον κλάδο της δραματικής μείωσης της άγριας ζωής: Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες ο πληθυσμός των πουλιών ανά την Ευρώπη έχει μειωθεί δραματικά, κατά 550 εκατομμύρια, και πιστευόταν πως οι κύριοι λόγοι ήταν η απώλεια βιοτόπων και η μόλυνση.

Ωστόσο ερευνητές υπό τον Στανισλάς Ριγκάλ εξέτασαν δεδομένα πάνω σε 170 είδη πουλιών σε 20.000 χώρους σε 28 χώρες, και κατέληξαν στο ότι ο κύριος λόγος θανάτων είναι η αυξημένη χρήση εντομοκτόνων και λιπασμάτων στο πλαίσιο της γεωργικής δραστηριότητας, που στερεί από τα πουλιά τροφή και επηρεάζει άμεσα την υγεία τους.

Βλαστοκύτταρα και έμβρυα

Ο Ρόμπιν Λόβελ Μπατζ, επικεφαλής του Laboratory of Stem Cell Biology and Developmental Genetics στο Francis Crick Institute, αναφέρεται στα επιστημονικά άρθρα το καλοκαίρι που περιέγραφαν πως ήταν δυνατόν να αρχίσει κανείς με καλλιέργειες πολυδύναμων βλαστοκυττάρων και να καταλήξει σε δομές που παραπέμπουν σε πρώιμα ανθρώπινα έμβρυα - όλα πλήρως σε εργαστήριο.

Θεωρείται πως αυτά τα μοντέλα θα παρέχουν μια πιο πρακτική και «ηθική» επιλογή από τα πειράματα σε κανονικά έμβρυα, προκειμένου να υπάρξει πρόοδος σε τομείς όπως οι αποβολές, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή κ.α.

Ωστόσο ο επιστήμονας υποδεικνύει ότι είναι ασαφές κατά πόσον ακόμα και τα καλύτερα μοντέλα δεν είναι αντάξια των κανονικών εμβρύων και η «απόλυτη» δοκιμή θα ήταν η εισαγωγή σε μήτρα – και εδώ όλοι συμφωνούν στο ότι δεν έπρεπε να επιχειρηθεί κάτι τέτοιο.

Νέα στοιχεία για τη μετανάστευση του ανθρώπου από την Αφρική

 Θεωρείται πως ο Homo sapiens εμφανίστηκε στην Αφρική και ότι ως είδος εξελιχθήκαμε εκεί για μισό εκατομμύριο χρόνια και οι πρόγονοί μας πραγματοποίησαν έξοδο πριν από 100.000 χρόνια.

Ο Άνταμ Ράδερφορντ, συγγραφέας και λέκτορας στη Γενετική στο University College London λέει ότι πρόσφατες έρευνες απέδωσαν σημαντικούς καρπούς πάνω σε αυτόν τον τομέα έρευνας.

Τον Οκτώβριο έρευνα της οποίας ηγήθηκε η Σάρα Τίσκοφ του University of Pennsylvania έδειξε πως μικρή ποσότητα DNA των Νεάντερταλ σε σημερινούς Αφρικανούς είχε μπει στο«δέντρο» του Homo sapiens 250.000 χρόνια πριν στην Ευρασία, κάτι που σημαίνει ότι πρόγονοί μας είχαν φύγει από την Αφρική πολλές φορές και νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν ως τώρα.

Μαθηματικά και Πυθαγόρειο Θεώρημα

Όπως υποδεικνύει η Νίρα Τσάμπερλεν του Mathematic Association και του Loughborough University, τον Μάρτιο δύο κορίτσια από τη Νέα Ορλεάν, η Κάλσια Τζόνσον και η Νεκίγια Τζάκσον, παρουσίασαν μια νέα μαθηματική απόδειξη του Πυθαγορείου Θεωρήματος χρησιμοποιώντας τριγωνομετρία.

Η  ίδια λέει ότι η απόδειξή τους (waffle cone) δείχνει δημιουργικότητα και μαθηματική ευελιξία.

Related...Στα σύνορα μεταξύ τέχνης και τεχνολογίας: Ένα ταξίδι με ξεναγό τη Μελισσάνθη ΜάχουτΗ ΕΕ συμφώνησε για την πρώτη στον κόσμο νομοθεσία που ρυθμίζει την τεχνητή νοημοσύνηΠράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη: Πώς η συμφωνία στην ΕΕ επηρεάζει τον κόσμο