Ερευνα HuffPost: Είναι η ΔΕΠΥ διαταραχή ή απλά μειονέκτημα - Παρέμβαση της υφυπουργού Παιδείας

07:19 19/2/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Περισσότεροι από 1 στους 10 ανθρώπους θα έρθουν αντιμέτωποι με ΔΕΠΥ κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τι ισχύει για τον μαθητικό πληθυσμό στην Ελλάδα;

Αυξημένος κατά 1 εκατομμύριο από το 2016 είναι ο αριθμός των παιδιών που διαγνώσθηκαν με ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και η υπερκινητικότητα) το 2022 σύμφωνα με έρευνα των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΗΠΑ). Συγκεκριμένα, το 11,4% των παιδιών ηλικίας 3-17 ετών διαγνώσθηκαν με ΔΕΠΥ, κάτι που αντιστοιχεί σε 7 εκατομμύρια παιδιά. 

«Κάτι τέτοιο σημαίνει

ότι περισσότεροι από 1 στους 10 ανθρώπους θα έρθουν αντιμέτωποι με ΔΕΠΥ κάποια στιγμή στη ζωή τους. Γι’ αυτό κάποιοι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται μήπως είναι πλέον περιττό να αποκαλούμε την ΔΕΠΥ ως «ασθένεια». Στην τελική, ίσως να αποτελεί μέρος της ανθρώπινης εξελιξιμότητας», αναφέρει σε σχετικό άρθρο της η HuffPost US με τίτλο: 

Αν τόσοι πολλοί άνθρωποι διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ είναι πράγματι διαταραχή;

Μαθητές με ΔΕΠΥ οι οποίοι αξιολογούνται ότι έχουν και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (όπως δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία), υποβάλλονται σε προφορικές δοκιμασίεςΖέτα Μακρή: Υφυπουργός ΠαιδείαςTο 11,4% των παιδιών ηλικίας 3-17 ετών διαγνώσθηκαν με ΔΕΠΥ to 2022 κάτι που αντιστοιχεί σε 7 εκατομμύρια παιδιά.ΔΕΠΥ και ελληνική πραγματικότητα

H HuffPost απευθύνθηκε στην υφυπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, κυρία Ζέττα Μακρή, σχετικά με το ισχύον πλαίσιο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας.

- Κυρία Υπουργέ, ποιο το νομοθετικό πλαίσιο που προστατεύει τους μαθητές οι οποίοι παρουσιάζουν ΔΕΠΥ με αποτέλεσμα, σύμφωνα με αξιολογήσεις, να υπολείπονται ακαδημαϊκά των υπόλοιπων συμμαθητών τους;

Σας ευχαριστώ για τις ερωτήσεις και την ειδική αναφορά στο νομοθετικό πλαίσιο και θα μου επιτρέψετε να σας απαντήσω λεπτομερώς μέσα από το ίδιο το πλαίσιο που διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές. Οι μαθητές με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) συγκαταλέγονται στους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του ν.3699/2008- Α΄199 και υποστηρίζονται στην εκπαίδευσή τους σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 6 του ίδιου νόμου. Συγκεκριμένα: 

Άρθρο 3 «Μαθητές με αναπηρία και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες»1. Μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες, σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης.

Στους μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συγκαταλέγονται και όσοι παρουσιάζουν ΔΕΠΥ και οι μαθητές αυτοί μπορούν να φοιτούν:

α) Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, εφόσον πρόκειται για μαθητές με ήπιες μαθησιακές δυσκολίες, υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης, ο οποίος συνεργάζεται κατά περίπτωση με τα ΚΕΔΑΣΥ, με τους συμβούλους εκπαίδευσης γενικής και ειδικής εκπαίδευσης και τους συμβούλους Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού.

β) Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, με παράλληλη στήριξη-συνεκπαίδευση, από εκπαιδευτικούς ΕΑΕ, όταν αυτό επιβάλλεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών.

γ) Σε ειδικώς οργανωμένα και καταλλήλως στελεχωμένα Τμήματα Ένταξης (ΤΕ), τα οποία λειτουργούν στις σχολικές μονάδες γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Η εισήγηση για το πλαίσιο φοίτησης και την υποστήριξη των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι μαθητές και οι μαθήτριες με ΔΕΠΥ, ανήκει στην αρμοδιότητα των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ), σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 11 του ν. 4823/2021- Α 136: «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις», όπου στο άρθρο 11 «Σκοπός και αρμοδιότητες των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης» αποτυπώνεται ότι σκοπός των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. είναι η υποστήριξη των μαθητών, των σχολικών μονάδων και των Ε.Κ. της περιοχής αρμοδιότητάς τους για τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών στην εκπαίδευση και την προάσπιση της αρμονικής ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης και προόδου.

Επίσης, ορίζονται οι αρμοδιότητες που ασκούν τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. και αφορούν στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αναγκών ή εμποδίων στη μάθηση των μαθητών προσχολικής και σχολικής ηλικίας, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και στην έκδοση σχετικής αξιολογικής έκθεσης. 

Ενώ οι αρμοδιότητες αφορούν και στην κατ′ αποκλειστικότητα σύνταξη εξατομικευμένων αξιολογικών εκθέσεων για τους μαθητές της περιοχής αρμοδιότητάς τους, στις οποίες αναφέρονται οι σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, τα εκπαιδευτικά βοηθήματα, τα καινοτόμα μέσα ή οι υπηρεσίες προηγμένης τεχνολογίας που μπορούν να υποστηρίξουν τη λειτουργική συμμετοχή όλων των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Επίσης, αναφέρεται η διατύπωση των βασικών αξόνων των Εξατομικευμένων Προγραμμάτων Εκπαίδευσης (Ε.Π.Ε.) της παρ. 5 του άρθρου 4 του ν. 3699/2008 (Α′ 199) όπου  τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα εισήγησης για την κατάταξη, εγγραφή, μετεγγραφή και φοίτηση στην κατάλληλη σχολική μονάδα των μαθητών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και για το κατάλληλο πλαίσιο εξατομικευμένης υποστήριξης, παράλληλη στήριξη ή φοίτηση σε τμήμα ένταξης σε σχολική μονάδα της γενικής εκπαίδευσης. 

Η κατ′ αποκλειστικότητα λήψη της απόφασης για αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών, για τους μαθητές της δημόσιας ή της ιδιωτικής εκπαίδευσης με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με προφορικές ή άλλης μορφής, αποτελεί αρμοδιότητα των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.Ζέττα Μακρή

- Σε τι ποσοστό μαθητών η γραπτή αξιολόγηση γνώσεων συμπληρώνεται και με προφορική λόγω της διάγνωσης με ΔΕΠΥ σε συνδυασμό με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες;

Σύμφωνα με την περίπτωση αθ) της παρ.3α) του άρθρου 11 του ν. 4823/2021 – Α΄ 136 η κατ′ αποκλειστικότητα λήψη της απόφασης για αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών, για τους μαθητές της δημόσιας ή της ιδιωτικής εκπαίδευσης με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. και συγκεκριμένα :

3. Οι αρμοδιότητες που ασκούν τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. είναι:α) Σε επίπεδο διερεύνησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών:

«αθ) Η κατ′ αποκλειστικότητα λήψη της απόφασης για αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών, για τους μαθητές της δημόσιας ή της ιδιωτικής εκπαίδευσης με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με προφορικές ή άλλης μορφής, ως προς τον τρόπο διατύπωσης και το μορφότυπο των θεμάτων, δοκιμασίες στις εξετάσεις της υποπερ. αη), ύστερα από εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση, ανάλογα με το είδος της αναπηρίας ή των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, και εφόσον έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες της υποπερ. αη), με εξαίρεση τις εξετάσεις για την απόκτηση του κρατικού πιστοποιητικού γλωσσομάθειας και του κρατικού πιστοποιητικού πληροφορικής, για τις οποίες εφαρμόζονται οι σχετικές ειδικές διατάξεις.»

Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα λήψης της απόφασης για αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών με προφορικές εξετάσεις. Ως εκ τούτου, μαθητές με ΔΕΠΥ οι οποίοι αξιολογούνται από τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. ότι έχουν και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (όπως δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία), υποβάλλονται σε προφορικές δοκιμασίες εφόσον αυτό προτείνεται στην αξιολογική έκθεση των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.

- Πως θα σχολιάζατε την άποψη ότι αυτή η «διευκόλυνση» στις εξετάσεις παρέχεται και σε μαθητές που δεν πληρούν τις προδιαγραφές για να την αποκτήσουν;

Σχετικά με την άποψη ότι η «διευκόλυνση» των προφορικών εξετάσεων παρέχεται και σε μαθητές που δεν πληρούν τις προδιαγραφές, σύμφωνα με τα προαναφερόμενα, η κατ′ αποκλειστικότητα λήψη της απόφασης για αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών, για τους μαθητές της δημόσιας ή της ιδιωτικής εκπαίδευσης με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με προφορικές ή άλλης μορφής, αποτελεί αρμοδιότητα των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.

...στην Ελλάδα υπολογίζουμε ότι τα ποσοστά κυμαίνονται από 5 ως 10% ανάλογα με την περιοχή.  Δηλαδή θα έλεγα 1 στα 10 παιδιά.Αλεξάνδρα Καππάτου - ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος«Τα τελευταία 10 - 15 χρόνια υπήρχε υπερδιάγνωση της ΔΕΠΥ και σε όλες τις περιπτώσεις χορηγούσαν αγωγή. Ηταν πάρα πολύ συνηθισμένο σε βαθμό υπερβολής», μας λέει η Αλεξάνδρα Καππάτου. Αλεξάνδρα Καππάτου, (ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος): Δεν πιστεύω ότι η ΔΕΠΥ είναι ασθένεια με την κλασσική έννοια του όρου

Η HuffPOst απευθύνθηκε στην ψυχολόγο, παιδοψυχυχολόγο, Αλεξάνδρα Καππάτου, αλλά και στην Χριστίνα Γεωργιάδου, Γενική Γραμματέα του Πανελληνίου Σωματείου Ατόμων με ΔΕΠΥ, και από το 2014 μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ευρωπαϊκού οργανισμού ADHD Europe για να λάβει απαντήσεις στα, σχετικά με την ελληνική πραγματικότητα, ερωτήματα. 

- Κυρία Καππάτου, υπάρχει ποσοστό διάγνωσης ΔΕΠΥ στον μαθητικό πληθυσμό της χώρα μας; 

Είμαστε μια χώρα που δεν έχει επίσημες καταγραφές. Βασιζόμαστε κυρίως στις μελέτες που έρχονται από τις άλλες χώρες. Μπορεί να υπάρχουν κάποιες περιορισμένες μελέτες, αλλά όχι ένα επίσημο σύστημα καταγραφής. Παλιότερα λέγαμε ότι ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και η Υπερκινητικότητα) έχει ένα 5 - 10% του μαθητικού πληθυσμού. Αλλά όμως τώρα επειδή οι μελέτες του  εξωτερικού αναφέρουν γύρω στα 11 με 11,5 %, στην Ελλάδα υπολογίζουμε ότι τα ποσοστά κυμαίνονται από 5 ως 10% ανάλογα με την περιοχή.  Δηλαδή θα έλεγα 1 στα 10 παιδιά. Τα τελευταία 10 - 15 χρόνια υπήρχε υπερδιάγνωση της ΔΕΠΥ και σε όλες τις περιπτώσεις χορηγούσαν αγωγή. Ηταν πάρα πολύ συνηθισμένο σε βαθμό υπερβολής. Ευτυχώς, δεν φτάσαμε ποτέ σε κάτι τέτοιο στη χώρα μας αλλά στην Αμερική υπήρχε για διάφορους λόγους που μπορούμε να αντιληφθούμε. 

- Το ποσοστό που αναφέρετε κυρία Καππάτου έχει να κάνει με το φύλο;

Γενικότερα, φαινόταν πάντα ότι υπήρχε αύξηση στα αγόρια. Τώρα, όμως, σύμφωνα με νέες μελέτες, φαίνεται ότι και στα κορίτσια υπάρχει - δεν είναι μόνο στα αγόρια. Κι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι το οποίο βλέπετε. Ενώ πάντοτε η ΔΕΠΥ παρουσίαζε διάγνωση παραδοσιακά στα αγόρια - 1 προς 3  - τώρα φαίνεται ότι υπάρχει μια αύξηση και από την πλευρά των κοριτσιών. 

- Παίζει ρόλο το οικογενειακό επίπεδο, η καλλιέργεια, το οικογενειακό περιβάλλον στη διάγνωση,  ή είναι είναι ανεξάρτητα απ′ αυτό;

Μπορεί να παίξει ρόλο σε ένα βαθμό το επίπεδο, δηλαδή η οργάνωση μιας οικογένειας. Επίσης, αν υπάρχει οικογένεια που κάποιο από τα μέλη της έχει ΔΕΠΥ φαίνεται ότι μπορεί να παρουσιάσει επίσης κάποιο παιδί ή να ανήκει σε μια υψηλή κατηγορία. Το έντονο άγχος που ενδεχομένως να υπάρχει, μπορεί να προκαλέσει σε ένα παιδί συμπτώματα υψηλής κινητικότητας που μπορεί να μοιάζει με ΔΕΠΥ. Σε κάθε μορφωτικό περιβάλλον μπορεί να υπάρξει διάγνωση, δεν είναι εκείνος ο παράγοντας ο οποίος το καθορίζει. Είναι σύνθετοι και πάρα πολλοί οι λόγοι και πάρα πολλοί που μπορεί να ενοχοποιηθούν για την παρουσία αυτής της δυσκολίας. Κι όπως σας είπα, και γενετικοί παράγοντες, αλλά και πάλι δεν είναι μόνο αυτοί. Υπάρχουν ακόμα παράγοντες που έχουν να κάνουν με το περιβάλλον, με τον τοκετό, τις συνθήκες της περιγεννητικής κτλ. Συνήθως, όμως, έχουν καταλήξει ότι η διάγνωση με ΔΕΠΥ είναι κάτι αρκετά σύνθετο - δεν είναι ένα κομμάτι μόνο. Και πάντα λαμβάνουμε υπ′ όψιν το ιστορικό μιας οικογένειας και του παιδιού που μπορεί να παρουσιάζει το πρόβλημα γιατί από το ιστορικό μπορούμε να κατευθυνθούμε πιο καλά στην αντιμετώπισή του. Κι αν υπάρχει ένα παιδί που έχει περάσει δυσκολίες στον τοκετό, για παράδειγμα, κι υπήρξαν περιγεννητικά προβλήματα, ενδεχομένως αυτό να ενοχοποιηθεί για κάτι τέτοιο. 

- Κυρία Καππάτου, αναφερθήκατε στην ΔΕΠΥ με τους όρους «πρόβλημα» και «κατάσταση», όχι «ασθένεια»...

Δεν μιλάμε για ασθένεια με την κλασσική έννοια του όρου. Ομως, είναι μια διαταραχή η ΔΕΠΥ η οποία είναι ευρέως αναγνωρισμένη και διαγνωσμένη, η οποία καθορίζεται στον Οδηγό Διαγνωστικών Κριτηρίων της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Αυτό το ξέρουμε χρόνια. Ομως έχει διάφορες διαβαθμίσεις. Εγώ τη λέω «κατάσταση». Δεν μου αρέσει να τη λέω «αρρώστια» διότι δημιουργεί σημαντικές δυσλειτουργίες στη ζωή ενός παιδιού κι αργότερα ενός ενήλικα. Δεν έχει μπει στον Οδηγό (των ΗΠΑ) έτσι... «στον αέρα». Εχει μελετηθεί επί πολλά έτη. Τα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να οργανώσουν τη σκέψη τους, να παραμείνουν συγκεντρωμένα σε κάποιες δραστηριότητες - κυρίως στη σχολική εκπαίδευσή τους - κι αυτό επηρεάζει πάρα πολύ τη λειτουργία τους. Υπάρχουν ωστόσο και πολλές συναισθηματικές δυσκολίες.

Ενώ πάντοτε η ΔΕΠΥ παρουσίαζε διάγνωση παραδοσιακά στα αγόρια - 1 προς 3 - τώρα φαίνεται ότι υπάρχει μια αύξηση και από την πλευρά των κοριτσιώνΑλεξάνδρα Καππάτου - ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος

Σε πολλές απ′ αυτές συνυπάρχει άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία αντιμετώπισης διάφορων προκλήσεων, ενώ κάποια παιδιά παρουσιάζουν κάποιες διαταραχές και δυσκολίες στη συμπεριφορά τους. Κάποια παιδιά επίσης έχουν επιθετική συμπεριφορά ή ακόμα και παραβατική σε αρκετές περιπτώσεις. Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που προκαλούνται από αυτό το πρόβλημα. Παιδιά που έχουν ΔΕΠΥ έχουν δυσκολίες στον γνωστικό τομέα. Και όλο αυτό τους δυσκολεύει πάρα πολύ. Επίσης, έχουν δυσκολία να αντιμετωπίσουν προκλήσεις για την αφομοίωση των πληροφοριών που εισπράττουν, να διαχειριστούν το χρόνο τους, να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους, όλα αυτά έχουν μια σημαντική έκπτωση - αν χρησιμοποιώ σωστά τη λέξη - στη σχολική τους απόδοση. Σε όλα τα παραπάνω αυτό που μετράει είναι ο βαθμός - γιατί υπάρχει ήπιος, μέτριος και σοβαρός βαθμός ΔΕΠΥ που μας βοηθά πάρα πολύ.

Ακόμα, τα προβλήματα της ΔΕΠΥ γίνονται αντιληπτά όταν ένα παιδί ξεκινά τη σχολική του φοίτηση -  όμως ενδείξεις υπάρχουν και νωρίτερα. Κι όσο πιο έγκαιρα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με την έγκαιρη διάγνωση, τόσο καλύτερο είναι το αποτέλεσμα με τα παιδιά. Παιδιά που έχουν δουλευτεί καλά, στην ενήλικη ζωή τους έχουν βάλει τα πράγματα σε «κουτάκια» και μαθαίνουν να λειτουργούν καλά, δεν φαίνεται ότι είναι διαφορετικοί σε κάτι, ή δεν πληρούν τις διάφορες προκλήσεις που υπάρχουν ως προς τα κομμάτια της ψυχικής τους υγείας. Κι αυτό το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό. Μ′ αυτή την έννοια, ονοματίζω τη ΔΕΠΥ «κατάσταση». Δεν πιστεύω ότι είναι ασθένεια με την κλασσική έννοια του όρου. Πιστεύω, όμως, ότι είναι ένα πρόβλημα γιατί δημιουργεί δυσκολίες σημαντικές στην προσαρμογή του παιδιού. Βρίσκεται στις διαταραχές διαγνωσμένες κι αναγνωρισμένες επισήμως από τους ψυχολόγους και τους παιδοψυχολόγους.

«Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο με ΔΕΠΥ,  όταν δεν υπάρχει ανάλογο υποστηρικτικό δίκτυο, προκαλούν προβλήματα στη λειτουργικότητά του και τον φέρνει σε μειονεκτική θέση συγκριτικά με τους συνομηλίκους του», αναφέρει η Χριστίνα Γεωργιάδου. Χριστίνα Γεωργιάδου ( από τα ιδρυτικά στελέχη και Γενική Γραμματέας του Πανελλήνιου Σωματείου Ατόμων με ΔΕΠΥ, και από το 2014 μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ευρωπαϊκού οργανισμού ADHD Europe): Τα άτομα με ΔΕΠΥ χρειάζεται να κατανοήσουν γιατί διαφέρουν, να λάβουν υποστήριξη από το οικογενειακό- ακαδημαϊκό- εργασιακό περιβάλλον για να ενσωματωθούν.

- Κυρία Γεωργιάδου, ποιος είναι ο σκοπός του Πανελλήνιου Σωματείου Ατόμων με ΔΕΠΥ / ADHD Hellas; 

Το Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ADHD HELLAS είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο, στο οποίο συμμετέχουν γονείς παιδιών με ΔΕΠΥ, ενήλικες με ΔΕΠΥ, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικοί και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, που εργάζονται εθελοντικά για την πραγματοποίηση του σκοπού του.

Ο σκοπός του σωματείου είναι κοινωνικός, και συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για τη ΔΕΠΥ, την καθοδήγηση και υποστήριξη ατόμων με ΔΕΠΥ. οικογενειών ατόμων με ΔΕΠΥ και την επιδίωξη ευνοϊκών νομοθετικών ρυθμίσεων για τους πάσχοντες στους τομείς της κοινωνικής περίθαλψης και εκπαίδευσης. Ιδρύθηκε ως ανάγκη από την εμπειρία της βλάβης που προκαλεί η αδιάγνωστη ΔΕΠΥ σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες με αντίκτυπο στην οικογένεια, το σχολείο, το εργασιακό περιβάλλον και την ευρύτερη κοινωνία.

-  Σύμφωνα με τον δρ Ραλφ Λιούις, καθηγητή ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, η ΔΕΠΥ είναι περισσότερο «μειονέκτημα» παρά «διαταραχή». Λαμβάνοντας υπόψη τον ολοένα και περισσότερο αυξανόμενο αριθμό ατόμων που την αντιμετωπίζουν, ποια η θέση σας ως προς αυτό σύμφωνα με την εμπειρία σας ως γενική γραμματέας του Σωματείου ADHD Hellas; Θα μπορούσατε να την αιτιολογήσετε;

Το σύνδρομο που είναι τώρα γνωστό ως ΔΕΠΥ έλαβε πολλά ονόματα με την πάροδο των ετών πριν περιγραφεί για πρώτη φορά στη 2η έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-II, American Psychiatric Association [ΑΡΑ], 1968) ως «υπερκινητική αντίδραση της παιδικής ηλικίας (ή της εφηβείας)». Η διάγνωση μετονομάστηκε σε Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (με ή χωρίς Υπερκινητικότητα) στο DSM-III (ΑΡΑ, 1980) και DSM- III-R (APA, 1987). Πολλοί εξακολουθούν να αναφέρονται στη διαταραχή ως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή ADD, παρόλο που μετονομάστηκε σε Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής /Υπερκινητικότητας στο DSM-IV (ΑΡΑ, 1994).). Η ΔΕΠ-Υ περιλαμβάνεται στην 5η έκδοση του (DSM-5, APA, 2013) στο τμήμα για τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. 

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο με ΔΕΠΥ,  όταν δεν υπάρχει ανάλογο υποστηρικτικό δίκτυο, προκαλούν προβλήματα στη λειτουργικότητά του και τον φέρνει σε μειονεκτική θέση συγκριτικά με τους συνομηλίκους του.Χριστίνα Γεωργιάδου - γενική γραμματέας του Πανελλήνιου Σωματείου Ατόμων με ΔΕΠΥ

Η ΔΕΠΥ θεωρείται σήμερα μια αναπτυξιακή διαταραχή των εκτελεστικών λειτουργιών. Οι εκτελεστικές λειτουργίες έχουν περιγραφεί ως γνωστικές δεξιότητες που διαχειρίζονται και οργανώνουν τις διάφορες λειτουργίες του εγκεφάλου προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και επαρκώς οι απαιτήσεις του περιβάλλοντος μας. Πολλοί πιστεύουν πως η ονομασία ΔΕΠΥ είναι ανακριβής..

Το κίνημα της  νευροποικιλομορφίας αναφέρεται στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος ενός ατόμου επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Ο εγκέφαλος των ατόμων με ΔΕΠΥ λειτουργεί διαφορετικά.  Τα άτομα με ΔΕΠΥ χρειάζεται να κατανοήσουν γιατί διαφέρουν, να λάβουν υποστήριξη από το οικογενειακό- ακαδημαϊκό- εργασιακό περιβάλλον για να ενσωματωθούν. Τα άτομα με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν προβλήματα στην οργάνωση, στη διαχείριση του χρόνου, στον έλεγχο της παρορμητικότητας, στην κινητοποίηση του εαυτού τους, στην συναισθηματική αυτορρύθμιση. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο με ΔΕΠΥ,  όταν δεν υπάρχει ανάλογο υποστηρικτικό δίκτυο, προκαλούν προβλήματα στη λειτουργικότητά του και τον φέρνει σε μειονεκτική θέση συγκριτικά με τους συνομηλίκους του. Η πλειοψηφία των ατόμων με ΔΕΠ-Υ έχει εργαστεί πολύ και σκληρά για να διαχειριστεί τη ΔΕΠ-Υκαι συχνά απογοητεύονται καθώς προσπαθούν χωρίς να ανταμείβονται με το ανάλογο αποτέλεσμα.

Ελπίζουμε ότι καθώς όλο και περισσότερα άτομα ενδιαφέρονται να μάθουν και να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα, θα αναπτυχθεί μια κουλτούρα συμπερίληψης  που θα επιτρέψει σε όλους τους ανθρώπους να ευδοκιμήσουν.

Σύμφωνα με τον Ραλφ Λιούις, καθηγητή ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο  «οι άνθρωποι που έχουν ΔΕΠΥ, αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του πληθυσμού, αυτοί δηλαδή που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες δυσκολίες γύρω από την εκτελεστική λειτουργία». Το άρθρο της HuffPost US

H διάγνωση της ΔΕΠΥ πολλές φορές αποτελεί μεγάλη ανακούφιση, είτε αφορά τους γονείς, είτε τα παιδιά. Η ολοένα αύξηση του αριθμού αυτών διαγνώσεων μπορεί να θεωρηθεί ανησυχητική για κάποιους, για όλους όμως χαρακτηρίζεται ως «φυσική συνέχεια». 

Το 2022, το 11,4% των παιδιών ηλικίας 3-17 ετών είχαν διαγνωσθεί με ΔΕΠΥ, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Αυτό αντιστοιχεί σε 7 εκατομμύρια παιδιά, με αύξηση κατά 1 εκατομμύριο από το 2016.

Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι περισσότεροι από 1 στους 10 ανθρώπους θα έρθουν αντιμέτωποι με ΔΕΠΥ κάποια στιγμή στη ζωή τους. Γι’ αυτό κάποιοι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται μήπως είναι πλέον περιττό να αποκαλούμε την ΔΕΠΥ ως «ασθένεια». Στην τελική, ίσως να αποτελεί μέρος της ανθρώπινης εξελιξιμότητας. 

Πιθανόν οι συμπεριφορές πολλών από εμάς να αντιστοιχούν στα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής. Ωστόσο είναι το πλέον φυσικό και αναμενόμενο κάποιος να αποσπάται όταν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ή κάποια δύσκολη κατάσταση. 

«Yπάρχουν πολλαπλοί λόγοι που μπορεί να κρύβονται πίσω από τις συνεχώς αυξανόμενες διαγνώσεις για διάσπαση προσοχής, λέει ο καθηγητής Ραλφ Λιούις.Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η έξαρση των διαγνώσεων

Σύμφωνα με τον δρ Ραλφ Λιούις, καθηγητή ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, «υπάρχουν πολλαπλοί λόγοι που μπορεί να κρύβονται πίσω από τις συνεχώς αυξανόμενες διαγνώσεις για διάσπαση προσοχής», δήλωσε στην Huffpost. «Σε αυτούς περιλαμβάνονται, η ραγδαία διάδοση των πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο, τα συμφέροντα του φαρμακευτικού μάρκετινγκ, οι αλλαγές στα διαγνωστικά κριτήρια, οι αυξημένες απαιτήσεις για προσοχή τόσο από τους μαθητές όσο και από τους εργαζόμενους αλλά και ο τρόπος με τον οποίο συνέβαλε η πανδημία σε αυτό, η διαθεσιμότητα σχολικών και εργασιακών διευκολύνσεων και η απενοχοποίηση των θεμάτων ψυχικής υγείας», εξήγησε ο Λιούις.

Τα τελευταία χρόνια, είναι αρκετοί οι ενήλικες που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ. Μάλιστα, οι γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες φαίνεται να διαπιστώνουν πως «υποφέρουν» από αυτή καθώς μεγαλώνοντας, δεν ταίριαξαν στην στερεοτυπική εικόνα του «αγοριού που δεν καθόταν ήσυχα στο σχολείο». 

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν βοηθήσει σημαντικά στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την ΔΕΠΥ καθώς πολλοί είναι αυτοί που μοιράζονται βίντεο με το πως ήρθαν αντιμέτωποι με την ασθένεια και την αντιμετώπισαν. Ωστόσο, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022 ανέλυσε δημοφιλή βίντεο του «TikTok» και διαπίστωσε ότι το 52% των βίντεο, τα περισσότερα από τα οποία δεν είχαν δημιουργηθεί από ειδικούς υγειονομικής περίθαλψης, χαρακτηρίστηκαν ως «παραπλανητικά».

«H ψηφιακά συνδεδεμένη ζωή μας τεντώνει την - ευπαθή σε άτομα με ΔΕΠΥ - εκτελεστική λειτουργία στα όριά της», αναφέρει η ψυχολόγος, ειδικευμένη σε άτομα με ΔΕΠΥ, Σάρον Σαλίν. Η σημασία της «εκτελεστικής λειτουργίας»

Ο όρος «εκτελεστική λειτουργία» αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι είναι σε θέση να «θέτουν στόχους, να σχεδιάζουν και να κάνουν πράγματα». Η εκτελεστική λειτουργία είναι αυτό που μας επιτρέπει να χωρίσουμε μια μεγάλη εργασία σε μικρότερα κομμάτια και να αποφασίσουμε με ποια σειρά θα τα αντιμετωπίσουμε. Από την άλλη πλευρά, αν μείνουμε ακίνητοι και δεν μπορούμε να αποφασίσουμε από που να ξεκινήσουμε, η παραπαίουσα εκτελεστική λειτουργία μπορεί να είναι το πρόβλημά μας». 

Η Σάρον Σαλίν, ψυχολόγος που ειδικεύεται στην θεραπεία ατόμων με ΔΕΠΥ, δήλωσε ότι «ένα άτομο είναι πιθανό να διαπιστώσει ότι δεν μπορεί πλέον να διαχειριστεί τις προκλήσεις της εκτελεστικής λειτουργίας οι οποίες συνεχόμενα αυξάνονται, είτε στο σχολείο, είτε σε ένα εργασιακό χώρο». Συνέχισε η ψυχολόγος, «η ψηφιακά συνδεδεμένη ζωή μας τεντώνει την εκτελεστική λειτουργία στα όριά της». 

Για τα άτομα με ΔΕΠΥ, αυτές οι προκλήσεις εμποδίζουν την ικανότητά τους να ζουν τη ζωή τους με τρόπους που εκφράζουν αυτό που πραγματικά είναι, τα ενδιαφέροντά τους και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα καθήκοντα της καθημερινής ζωής».

Η διάγνωση και τα συμπτώματα 

Η ίδια δηλώνει «πως οι κατηγορίες της ήπιας, μέτριας και σοβαρής ΔΕΠΥ μπορούν να είναι χρήσιμες όταν υπολογίζεται η ένταση ή η διαταραχή των συμπτωμάτων ενός ασθενούς. «Οι άνθρωποι που υποφέρουν σοβαρά από την ασθένεια πραγματικά δυσκολεύονται με τα καθήκοντα της καθημερινής λειτουργίας και την εκπλήρωση των ευθυνών, για παράδειγμα την έγκαιρη πληρωμή λογαριασμών και το να θυμούνται ραντεβού», πρόσθεσε. 

Σύμφωνα με τον Λιούις, «οι άνθρωποι που έχουν ΔΕΠΥ, αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του πληθυσμού, αυτοί δηλαδή που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες δυσκολίες γύρω από την εκτελεστική λειτουργία. Σε μια τάξη τριάντα μαθητών, αναμένεται οι τρεις από αυτούς να ανήκουν σε αυτό το εύρος». Σημειώνει επίσης ότι σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων, η ΔΕΠΥ προκαλείται από γενετική διαταραχή.

Ο καθηγητής ψυχιατρικής Λιούις, εξήγησε πως έπειτα από πολλαπλά περιστατικά που αντιμετωπίζει καθημερινά, έχει καταλήξει να θεωρεί τη ΔΕΠΥ, περισσότερο σαν «μειονέκτημα» παρά ως «διαταραχή». Προσθέτει πως η φαρμακευτική αγωγή βοηθάει το άτομο να μειώσει ως ένα βαθμό αυτό το «μειονέκτημα» προκειμένου να εκτελέσει μια εστιασμένη εργασία. 

Παρ’ όλα αυτά, η Σαλίν επισημαίνει ότι οι λόγοι για τους οποίους ένας ειδικός προτείνει φάρμακα μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Για παράδειγμα, υπάρχουν ορισμένα παιδιά με αυτισμό τα οποία μπορεί να μην πληρούν τα κριτήρια για τη ΔΕΠΥ, ωστόσο ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στην φαρμακευτική αγωγή κι αυτό ισχύει και για ανθρώπους γενικότερα που έχουν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία. 

«Έχουμε δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ευνοεί τα άτομα με υψηλή εκτελεστική λειτουργία», δήλωσε ο Λιούις, σημειώνοντας ότι «οι παλαιολιθικοί πρόγονοί μας μπορεί να επωφελήθηκαν από τη χαμηλή εκτελεστική λειτουργία με τρόπο που τους έκανε κυνηγούς που αναζητούσαν καινοτομίες». 

Εκτελεστική λειτουργία και σχολείο 

«Οι δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας πρέπει να διδάσκονται παράλληλα με τις ακαδημαϊκές δεξιότητες σε κάθε εκπαιδευτικό χώρο», εξηγεί η Σαλίν. 

Για παράδειγμα, οι μαθητές μπορούν να μάθουν να δουλεύουν μέσα από το ένστικτο της αναβλητικότητας, αναλύοντας μια εργασία σε μικρότερα βήματα. «Κάτι τέτοιο αξίζει να διδάσκεται σε όλα τα είδη των μαθητών», σύμφωνα πάντα με την ίδια.

Προσθέτει ότι «η τελευταία δεξιότητα εκτελεστικής λειτουργίας που πρέπει να αναπτύξουμε είναι η μεταγνώση, η οποία είναι ένα είδος αυτογνωσίας». Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την εκμάθηση των παιδιών να σκέφτονται πριν μιλήσουν, αλλά και η ενθάρρυνση της επίγνωσης του εαυτού τους ως σκεπτόμενα άτομα.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν πράγματα όπως, «Τι συμβαίνει όταν χάνω τη συγκέντρωσή μου; Τι με οδηγεί να χάσω την αυτοσυγκέντρωση; Πώς επιστρέφω στην εργασία μου; Μου αρέσει να κάνω πρώτα κάτι εύκολο και μετά να αναλάβω τη δύσκολη εργασία;» Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν τις δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά το διάβασμα και τις σχολικές εργασίες. 

«Ιδανικά, θέλουμε τα παιδιά να είναι πιο αυτοδύναμα. Τέτοιου είδους δεξιότητες είναι σωτήριες για άτομα με ΔΕΠΥ», δήλωσε η ψυχολόγος.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ...Δύο λόγοι που η ΔΕΠΥ καλπάζει - Ποια τα διαφορετικά συμπτώματα σε αγόρια και κορίτσιαΠέντε τροφές να αποφεύγουμε αν θέλουμε να βελτιώσουμε την συγκέντρωση και την προσοχή μαςΑνήσυχοι γονείς, αγχωμένοι έφηβοι και η ανάγκη σωστού επαγγελματικού προσανατολισμού