Φάκελος Παρένθετη Μητρότητα: Ο νόμος στην Ελλάδα - Η αλήθεια για την αποζημίωση και το «εμπλουτισμένο» σπέρμα

07:14 16/4/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

H σύνταξη συμφωνητικού είναι απαραίτητη για να υλοποιηθεί η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας. 

Σε μια εποχή που η υπογονιμότητα είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα των Δυτικών κοινωνιών, κι η παρένθετη μητρότητα αποτελεί μια διαδικασία που δεν είναι νόμιμη σε όλες τις χώρες της ΕΕ, η HuffPost ανοίγει το φάκελο ενός από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα της ανθρώπινης αναπαραγωγής. 

Σε ποιες χώρες επιτρέπεται η παρένθετη μητρότητα

Στην χώρα μας, η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται βάσει των άρθρων 1456, 1458 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα (Α. Κ.) εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Γονείς

δια μέσου της παρένθετης μητρότητας μπορούν να γίνουν όχι μόνο έγγαμα ζευγάρια αλλά και σύντροφοι σε ελεύθερη ένωση ακόμα και μια μοναχική γυναίκα. Διαβάστε ποιες άλλες χώρες επιτρέπουν την παρένθετη μητρότητα εδώ .

Παρένθετη μητρότητα: Η ελληνική περίπτωση

Ποια η διαδικασία, η μεθοδολογία, το πλαίσιο, κι οι συνθήκες που εφαρμόζεται στην Ελλάδα η παρένθετη μητρότητα; Ποια τα προβλήματα, οι δυσκολίες, οι προσδοκίες και τα «αγκάθια» της διαδικασίας; Υπάρχουν αμοιβές; Υπάρχει διαφάνεια κι έλεγχος; Σε τι ποσοστό εφαρμόζεται και πόσο επιτυχημένη είναι η εφαρμογή της; Για ποιο λόγο είναι δύσκολο να βρεθούν παρένθετες μητέρες και ποιο το προφίλ της Ελληνίδας παρένθετης;  Δύσκολα ερωτήματα που χρειάζονται ξεκάθαρες απαντήσεις. 

Ευχαριστούμε τον γυναικολόγο - μαιευτήρα, δρ. Μιχάλη Μπομπότη, που δέχτηκε να απαντήσει στη δική μας σειρά ερωτημάτων σχετικά με την παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα. 

Η διαδικασία γίνεται, απλώς στην πραγματικότητα ουδείς γνωρίζει αν γίνεται με τον απόλυτα νόμιμο τρόπο κυρίως όσον αφορά στις αποζημιώσειςΔρ. Μιχάλης Μπομπότης

Σε ποιες περιπτώσεις, αλήθεια, ένα ζευγάρι ή μια μόνη γυναίκα πρέπει να καταφύγει στην παρένθετη μητρότητα; Είναι η έσχατη λύση σε μια προσπάθεια να αποκτηθεί παιδί;  

Η μοναδική περίπτωση είναι όταν δεν είναι δυνατόν να κυοφορήσει η γυναίκα, όπως ξεκαθαρίζει ο δρ. Μπομπότης. Όταν, δηλαδή, η λήπτρια, η γυναίκα που επιθυμεί να κυοφορήσει, δεν μπορεί να κυοφορήσει η ίδια. Είτε γιατί έχει αφαιρεθεί η μήτρα της για κάποιο λόγο στο παρελθόν, είτε διότι ανατομικά έχει υποστεί κάποιες βλάβες από φλεγμονές ή χειρουργεία στο παρελθόν, ή ακόμα αν η κατάσταση της υγείας της είναι τέτοια που δεν της επιτρέπει τη διαδικασία κυοφορίας. Κι ακόμα όταν υπάρχουν συγγενείς ανωμαλίες ή και παντελής έλλειψη μήτρας. Αυτοί είναι οι μόνοι λόγοι. Δεν τίθεται θέμα έσχατης λύσης διότι έσχατο μπορεί να θεωρήσει κανείς κάτι άλλο.  Καλύπτει ένα κομμάτι της υποκατάστασης της μήτρας της γυναίκας που θα ήθελε να κάνει παιδί.

Οσο για το αν η παρένθετη μητρότητα είναι μια πρακτική που ακολουθείται συχνά στην Ελλάδα δεδομένου και του νομοθετικού πλαισίου που την επιτρέπει σε ετερόφυλα ζευγάρια και μόνες γυναίκες στη χώρα μας, ο ίδιος μας τονίζει ότι:

 Το νομοθετικό πλαίσιο έχει βάλει τις βάσεις με τις οποίες επιτρέπει να γίνεται η διαδικασία, άρα είναι μια νόμιμη διαδικασία – αυτό είναι το βασικό. Δεν θα έλεγε κανείς ότι γίνεται σε μεγάλο βαθμό διότι δεν είναι εύκολο να βρει κανείς παρένθετες μητέρες, γυναίκες που να θέλουν να προχωρήσουν σ’ αυτή τη διαδικασία. Οπότε γίνεται, απλώς στην πραγματικότητα ουδείς γνωρίζει αν γίνεται με τον απόλυτα νόμιμο τρόπο κυρίως όσον αφορά στις αποζημιώσεις.

Το ζήτημα των αμοιβών, λοιπόν, αποδεικνύεται ως ένα κομβικό ζήτημα όσον αφορά την παρένθετη μητρότητα.

Ο δρ. Μπομπότης μας γνωστοποιεί πως σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα, η γυναίκα δικαιούται να λάβει μέχρι 10.000 ευρώ για αποζημίωση από απώλεια εργασίας είτε προσκομίζοντας κάποια παραστατικά που δείχνουν τι λάμβανε πριν και μετά την παρένθετη κύηση ή αν δεν εργαζόταν με βάση τις δυνατότητές της τι μισθό θα μπορούσε να πάρει. Δεύτερον, για βιολογική καταπόνηση μπορεί να δοθεί ένα ποσό από 10 ως 15.000 – ανάλογα αν είναι μονήρης ή δίδυμη κύηση. Ως εκ τούτου, συνολικά η παρένθετη μητέρα θα λάβει 20.000 με 25.000 ευρώ για τη διαδικασία στην οποία υποβάλλεται. Αυτό είναι το οικονομικό πλαίσιο. Τώρα, αν αυτά αρκούν ή όχι, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Να ξεκαθαριστεί ότι δαπάνες που έχουν να κάνουν με την παρακολούθηση της κύησης, τον τοκετό και άλλα καλύπτονται από το ζευγάρι. Είναι χρήματα που δεν θα τα πάρει η ίδια στο χέρι αλλά θα πληρωθούν από την λήπτρια, είτε απευθείας από την ίδια, είτε μέσω του κέντρου εξωσωματικής γονιμοποίησης που γίνεται η διαδικασία.

Η κυοφορία διαρκεί εννέα μήνες, υπάρχει το ψυχολογικό δέσιμο που έχει η γυναίκα με το παιδί με το οποίο είναι έγκυος. Αυτό για κάποιες γυναίκες δεν αποζημιώνεται. Δεν είναι εύκολο να το τηρήσουν όλες. Γι’ αυτό και δεν βρίσκονται εύκολα τα άτομα που το κάνουν.Δρ. Μιχάλης Μπομπότης

Κι όμως, παρά την αποζημίωση είναι δύσκολο να βρεθούν παρένθετες μητέρες. Για ποιο λόγο άραγε;

Διότι πολλές υποψήφιες παρένθετες δεν την θεωρούν καλή αποζημίωση, απαντά ο γιατρός. Φροντίζει, δε, να ξεκαθαρίσει ότι είναι λίγο πιο σύνθετο το πρόβλημα από το αν είναι καλή αποζημίωση ή όχι. Η κυοφορία δεν είναι σαν τη δωρεά σπερματοζωαρίων ή ωαρίων που είναι μια πράξη η οποία κρατάει λίγο και τελειώνει. Διαρκεί εννέα μήνες, υπάρχει το ψυχολογικό δέσιμο που έχει η γυναίκα με το παιδί με το οποίο είναι έγκυος. Ζει, συμπεριφέρεται σαν να είναι δικό της παιδί και θα πρέπει να το παραδώσει. Αυτό για κάποιες γυναίκες δεν αποζημιώνεται. Δεν είναι εύκολο να το τηρήσουν όλες. Γι’ αυτό και δεν βρίσκονται εύκολα τα άτομα που το κάνουν.

Μια ακόμη απορία έχει να κάνει με το αν στη διαδικασία μπορούν να εμπλακούν και φιλικά πρόσωπα

Οποιοσδήποτε μπορεί, ξεκαθαρίζει ο δρ. Μπομπότης.  Κι η μητέρα της λήπτριας μπορεί. Αρκεί να υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Να είναι μια γυναίκα που να έχει κάνει τουλάχιστον ένα παιδί, να μην έχει κάνει πάνω από δυο καισαρικές, επίσης υπάρχει ένα όριο ηλικίας. Για ένα διάστημα ήταν τα 45 χρόνια. Η παρένθετη μητέρα πρέπει να βρίσκεται σε ηλικία άνω των 25 ετών και μέχρι πενήντα τεσσάρων 54 ετών. Για τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και μίας ημέρας μέχρι 54 ετών και 0 ημέρες απαιτείται κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Παλαιότερα ακούγαμε περισσότερο για παρένθετες μητέρες με λήπτριες τις κόρες τους διότι δεν ήταν σαφές το επιτρεπτό ηλικιακό όριο για να γίνει η διαδικασία. Υπήρχαν περιστατικά στην Ινδία που γυναίκα έως 70 χρονών γέννησε και μετά βρέθηκε στην εντατική και πέθανε ένα διάστημα μετά. Θα πρέπει να σέβεται κανείς την ηλικία της γυναίκας που κυοφορεί και φυσικά τη γυναίκα την ίδια. 

Κι ο γιατρός συμπληρώνει: «Ακόμα η υποψήφια παρένθετη θα πρέπει να είναι ψυχολογικά καλά, να αντιλαμβάνεται τι πρόκειται να κάνει. Ωστόσο, αν πρόκειται για, κοντινό στο περιβάλλον της λήπτριας, άτομο, είναι πολύ πιο εύκολα τα πράγματα. Πολύ συχνά δημιουργούνται εντάσεις. Διότι μια γυναίκα κυοφορεί για λογαριασμό άλλης κι η λήπτρια μπορεί να έχει συγκεκριμένες απόψεις για το πώς πρέπει να φέρεται η έγκυος. Μου έχει συμβεί ακόμα κι όταν συνεργάζονται δυο αδερφές - η μια παρένθετη και η άλλη λήπτρια - να μην είναι τόσο εύκολο. Δεν είναι τα χρήματα το βασικό πρόβλημα – αν και είναι κι αυτά. Το μεγάλο ζήτημα είναι αν η λήπτρια πιστεύει ότι η παρένθετη κάνει το καλύτερο δυνατό προκειμένου να έρθει στη ζωή ένα υγιές παιδάκι, να μην βγει, να μην ξενυχτήσει, να μην καπνίσει, να τρώει σωστά. Εδώ δυο φίλες κι η μια κρίνει την άλλη πως μεγαλώνει το παιδί της και πως συμπεριφέρεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Φαντάσου όταν κάποια το κάνει για εσένα. Κι εδώ που τα λέμε είναι απολύτως ανθρώπινο».

Ποια είναι η διαδικασία και η μεθοδολογία εφαρμογής της παρένθετης μητρότητας στην Ελλάδα. Στη χώρα μας η διαδικασία είναι διαφανής, η παρένθετη μητέρα προστατεύεται;

Η διαδικασία είναι απολύτως διαφανής, απαντά ο ίδιος.  Πρέπει πρώτα να υπάρξει μια επίσκεψη σε δικηγόρο, σύνταξη συμφωνητικού, να υπάρξει ενημέρωση από ψυχολόγο και στη συνέχεια να έρθει έγκριση από το Πρωτοδικείο.  Αν δεν υπάρξει έγκριση από το Πρωτοδικείο δεν δικαιούται κανείς αποζημίωση. Και μόνο μ’ αυτή την έγκριση προχωρά ένα κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης να κάνει τη διαδικασία, κι αφού γεννηθεί το παιδί στο μαιευτήριο, με το που προσκομίζεται στο ληξιαρχείο η απόφαση του Πρωτοδικείου, αυτομάτως το παιδί γράφεται στο όνομα της λήπτριας. «Η να το πούμε αλλιώς», αναφέρει: «Υπάρχει η δυνατότητα να είναι απολύτως διαφανές. Τώρα αν αρχίσει κάποιος και δεν θέλει να κάνει το άλλο ή το άλλο, τα πράγματα γίνονται γκρίζα».

Αιφνιδιαστικοί έλεγχοι από την Εθνική Αρχή με επισκέψεις στα κέντρα, δεν γίνεται παρά μόνο αν υπάρχει καταγγελία. Αλλά για τα ευαίσθητα θέματα, όπως οι δωρεές γενετικού υλικού σπέρματος, ωαρίων, καθώς και οι παρένθετες, για όλα αυτά υπάρχει μια κεντρική καταγραφή στην Εθνική Αρχή.Δρ. Μιχάλης Μπομπότης

Από την προσωπική του εμπειρία, γίνονται τακτικοί έλεγχοι στα κέντρα τεχνητής γονιμοποίησης;

Γίνεται μια καταγραφή, μας ξεκαθαρίζει. «Δηλαδή, κάθε χρόνο καταθέτουμε ποιες γυναίκες έχουν γίνει παρένθετες, ποιες κυοφόρησαν και ποιες γέννησαν. Αυτά τα δεδομένα τα στέλνουμε στην Εθνική Αρχή, κάτι που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από πέρσι. Αν εννοείτε να γίνονται αιφνιδιαστικοί έλεγχοι από την Εθνική Αρχή με επισκέψεις στα κέντρα, αυτό δεν γίνεται για κανένα λόγο μέχρι σήμερα παρά μόνο αν υπάρχει καταγγελία. Αλλά για τα ευαίσθητα θέματα, όπως οι δωρεές γενετικού υλικού σπέρματος, ωαρίων, καθώς και οι παρένθετες, για όλα αυτά υπάρχει μια κεντρική καταγραφή αυτή τη στιγμή».

Ακόμα ρωτήσαμε τον γιατρό για την εμπειρία του από την εφαρμογή αυτής της διαδικασίας στη δική του τη μονάδα και σε τι ποσοστό είναι επιτυχημένη.

Όπως μας απαντά, έχει πάρα πολύ υψηλό ποσοστό επιτυχίας. «Υπάρχει μια υγιής γυναίκα που αν δεν μείνει με την πρώτη θα μείνει έγκυος με τη δεύτερη φορά. Αυτά βέβαια ισχύουν με το καλοπροαίρετο “βλέμμα”. Διότι μου είχε τύχει περίπτωση γυναίκας που – ενώ είχε δικά της παιδιά – δεν έμενε έγκυος ως παρένθετη. Κι όπως φάνηκε στην πορεία, απλά δεν έπαιρνε σωστά τα φάρμακα που έπρεπε διότι είχε σκοπό να παίρνει αποζημιώσεις μέχρι να μείνει έγκυος και μετά δεν ήθελε να συνεχίσει. Γι’ αυτό αναφέρω, αν η παρένθετη επιθυμεί να συμμετέχει σωστά, τα ποσοστά επιτυχίας είναι πολύ υψηλά. Σε εμάς είναι περίπου το ένα στα εκατό περιστατικά».  

Περί του κόστους εφαρμογής η επόμενη ερώτηση 

Εάν τηρηθούν οι κανόνες, το κόστος είναι όσο μια εξωσωματική συν 20.000 ευρώ. Κι επειδή παρένθετη και λήπτρια πηγαίνουν μαζί στο δικηγόρο και κάνουν όλες τις διαδικασίες, μπορεί να συμφωνήσουν σε κάποιο άλλο ποσό. Τότε μπορεί να γίνει και πολύ ακριβή η διαδικασία. Στις διαδικασίες δωρεάς σπέρματος κι ωαρίων επειδή δεν γνωρίζεται η δότρια με τη λήπτρια, μεσολαβεί το κέντρο, αλλά ξέρει και πρέπει να τηρεί τον κανόνα με τα συγκεκριμένα ποσά που προβλέπονται σαν αποζημιώσεις. Στη διαδικασία της παρένθετης, το κέντρο δεν μεσολαβεί. Η συμφωνία κλείνεται μεταξύ τους και με έναν δικηγόρο, όπως μας λέει ο ίδιος. Και συνεχίζει:

«Πως θα βρεθεί η παρένθετη μητέρα; Είτε μέσω κάποιου γνωστού, είτε μια κοπέλα θα έρθει στο κέντρο εξωσωματικής και θα δηλώσει ότι θα έμπαινε τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας. Τη συστήνεις, κι από εκεί και πέρα προχωρούν μόνοι τους. Για να υπάρχει μια τάξη μεγέθους, στο εξωτερικό που διαφημίζεται πολύ η διαδικασία (εδώ δεν επιτρέπεται να διαφημίζεται κάτι τέτοιο με τέτοιο τρόπο), αναφέρουν ότι αν χρειαστεί κάποιος από την αρχή ως το τέλος  της διαδικασίας όλη η παροχή υπηρεσιών, θα του κοστίσει 70 – 80.000. Η Αμερική “ξεφεύγει” στις τιμές πολύ. Αν αναφερθούμε σε τιμές Γεωργίας, στην οποία υπάρχει μια σχετικά μεγαλύτερη ευκολία στην εύρεση παρένθετης και Ουκρανίας – όπου αυτό ίσχυε παλαιότερα – οι τιμές είναι γύρω στις 60.000 – 70.000 ευρώ».

Ρωτήσαμε ακόμη τον δρ. Μπομπότη αν το ωάριο μπορεί να είναι κι από τη λήπτρια και από την παρένθετη, κι επίσης σε τι συνίσταται το «εμπλουτισμένο» σπέρμα.

«Το ωάριο δεν μπορεί να έρθει από την παρένθετη. Αυτό απαγορεύεται διότι θα είναι παιδί της. Δηλαδή μπορεί να είναι της λήπτριας ή να προέρχεται από δωρεά ωαρίων - αλλά όχι της παρένθετης. Εμπλουτισμένο σπέρμα υποθέτω εννοείτε επεξεργασμένο για εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν υπονοείτε ανακατεμένο με ξένο για ενίσχυση, αυτό είναι κάτι που επίσης απαγορεύεται», μας λέει.

Οσο και να μη θέλουμε να το παραδεχτούμε, η αποζημίωση που είναι λογικό να πάρει η παρένθετη μητέρα δεν παύει να αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για αυτό.Δρ. Μιχάλης Μπομπότης

Στη Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Βιοδημιουργία, η οποία ιδρύθηκε το 2004 υπό τη διεύθυνση του δρ. Μιχάλη Μπομπότη, σε τι ποσοστό είναι πετυχημένες γενικότερα οι προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης που εφαρμόζονται και πόσα παιδιά γεννήθηκαν;

«Νομίζω έχω χάσει λίγο τον αριθμό, αλλά σίγουρα στα 21 χρόνια που λειτουργούμε, παρ’ ότι δεν είμαστε ένα μεγάλο κέντρο, έχουμε βοηθήσει να γεννηθούν περίπου 5.000 παιδιά. Από παρένθετες πρέπει να είχαμε 10 – 15 περιπτώσεις. Ο λόγος είναι ότι δεν το ενθαρρύνουμε πάρα πολύ. Προσπαθούμε να εξαντλήσουμε τα περιθώρια», μας απαντά.

Εν τέλει, ποιο είναι το προφίλ της παρένθετης μητέρας στην Ελλάδα ;

«Λίγες Ελληνίδες θα μπουν σε αυτή τη διαδικασία. Θα το κάνει κάποια που αυτά τα χρήματα θα της λύσουν κάποια προβλήματα στη ζωή της. Τα προβλήματα που προκύπτουν έχουν να κάνουν και με τη φιλοσοφία της παρένθετης.  Παρ’ ότι ίσως ακουστεί περίεργο, συνήθως αυτό τον ρόλο αναλαμβάνουν κοπέλες που έχουν κάνει δωρεά ωαρίων παλαιότερα οπότε έχουν έρθει κοντά στο χώρο, έχουν αποκτήσει εμπιστοσύνη σε κάποιο γιατρό και γνωρίζουν ότι δεν θα τους φερθεί περίεργα – πρέπει να τις σέβεσαι τις κοπέλες αυτές. Επειδή κάποιες δεν επιτρέπεται να κάνουν άλλες δωρεές ωαρίων, για να καλύψουν το ποσό που χρειάζονται επιχειρούν την παρένθετη μητρότητα. Οσο και να μη θέλουμε να το παραδεχτούμε, η συγκεκριμένη αποζημίωση που είναι λογικό να πάρουν, δεν παύει να αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για να προχωρήσουν σ′ αυτό», καταλήγει.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ...Λίλι Κόλινς: Η πρωταγωνίστρια του Emily In Paris έγινε μαμά μέσω παρένθετης μητέραςΑισιόδοξη μελέτη: Νέο χάπι αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησηςΔιαδηλώσεις στη Γαλλία κατά νομοσχεδίου περί εξωσωματικής σε λεσβίες και γυναίκες χωρίς σχέση