Γάμος αλά ελληνορωμαϊκά

09:19 28/1/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

view of a painting in the archaeological site of Pompeii Italy seen in September 2017

Κάποια ζητήματα όπως ο γάμος ανάμεσα σε ζευγάρια του ιδίου φύλου ανεβάζουν τη θερμοκρασία σε ένα δωμάτιο, είτε η συζήτηση γίνεται στην Ελλάδα είτε στην «προοδευτική» Δύση. Πρόσφατα ρωτήθηκα κατά τη διάρκεια ενός σεμιναρίου αν υπήρξαν τέτοιοι γάμοι στην αρχαιότητα. Θυμήθηκα

μία περίπτωση—εξαιρετική και εκκεντρική ακόμη και για τα δεδομένα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητος.

Ο ρωμαίος βιογράφος Σουητώνιος (γεννήθηκε περί το 70 μ.Χ.) στον Βίο του Νέρωνος μνημονεύει τον γάμο του αυτοκράτορα με ένα αγόρι, τον Σπόρο (Sporus), όνομα ελληνικότατο. Ο γάμος έγινε πιθανότατα το 68 μ.Χ. κατά την περιοδεία του φιλέλληνος Νέρωνoς στην Ελλάδα.

Ο αυτοκράτορας φρόντισε, καθώς γράφει ο Σουητώνιος, να ευνουχισθεί ο Σπόρος, θέλοντας να «μετατρέψει τη φύση του σε γυναικεία», και τον νυμφεύθηκε αφού έγινε η παράδοση της προίκας του. Ο γάμος τελέστηκε με πάσαν θρησκευτική επισημότητα, ο νεαρός φορούσε το παραδοσιακό κόκκινο νυφιάτικο πέπλο, και ο γαμπρός τον οδήγησε με πλήθος κόσμου στο σπίτι του, όπου «τού συμπεριφέρθηκε σαν να ήταν νόμιμη νύμφη». Συνεχίζει ο ιστορικός: Κατά τις δημόσιες εμφανίσεις του ο Σπόρος μεταφερόταν, στολισμένος σαν αυτοκράτειρα, πάνω σε ένα παλανκίνο. Ο σύζυγός του τον περιέφερε ανά τούς δημόσιους χώρους της Ελλάδος και έπειτα της Ρώμης, κάθε τόσο φιλώντας τον περιπαθώς (Βίος του Νέρωνος 28.1).

Ο Δίων Κάσσιος, μεταγενέστερος έλληνας ιστορικός (περ. 164- περ. 235), στη Ρωμαϊκή Ιστορία του προσθέτει κάποιες λεπτομέρειες: Όλοι οι Έλληνες τίμησαν τον γάμο του ζεύγους με πανηγυρισμούς, προφέροντας όλες τις παραδοσιακές ευχές, ακόμη και την ευχή να αποκτήσουν οι νιόπαντροι νόμιμα τέκνα (Ρωμαϊκή Ιστορία 62.13). Ο επίσημος γάμος αυτός ήταν ο δεύτερος που συνήψε ο αυτοκράτορας με άντρα.Tέσσερα χρόνια νωρίτερα, θέλησε να γίνει ο ίδιος νύφη ενός απελεύθερου υπηρέτη του, του Πυθαγόρα (κατά τον Σουητώνιο το όνομά του ήταν Δορυφόρος). Στο κρεβάτι ο Νέρων προσποιείτο τις κραυγές μιας νύφης η οποία έχανε την παρθενία της. Διατήρησε παράλληλα την «έγγαμη» σχέση του με τον Σπόρο, τον οποίο αποκαλούσε Σαμπίνα, το όνομα της γυναίκας του, η οποία είχε πεθάνει (Σουητώνιος, Βίος του Νέρωνος 29.1, Δίων Κάσσιος 62.28.3).

Σύγχρονος του Νέρωνα, ο Απόστολος Παύλος είχε συγκεκριμένες απόψεις για την ομοφυλοφιλία, οι οποίες ερμηνεύονται ως απορριπτικές από την πλειονότητα των ιστορικών και θεολόγων. Στο κύριο μέρος της Προς Ρωμαίους Επιστολής του στηλιτεύει την ειδωλολατρεία, την οποία θεωρεί συνυφασμένη με την πάσης φύσεως ανηθικότητα των εθνικών. Αποκρυσταλλώνει σε ένα επίμαχο χωρίο της επιστολής την «πιο ξεκάθαρη καταδίκη ομοερωτικών συμπεριφορών ανδρών και γυναικών που συναντούμε στην Καινή Διαθήκη» (κατά τη διατύπωση του αμερικανού θεολόγου B. Witherington). To χωρίο (κεφ. Α′, 26-27) είναι:

«αἳ τε γὰρ θήλειαι αὐτῶν μετήλλαξαν τὴν φυσικὴν χρῆσιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν, ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄρσενες ἀφέντες τὴν φυσικὴν χρῆσιν τῆς θηλείας ἐξεκαύθησαν ἐν τῇ ὀρέξει αὐτῶν εἰς ἀλλήλους, ἄρσενες ἐν ἄρσεσι τὴν ἀσχημοσύνην κατεργαζόμενοι»

[«και οι γυναίκες αυτών άλλαξαν την φυσική χρήση εις την παρά φύσιν, και παρομοίως οι άρρενες άφησαν την φυσική χρήση της γυναίκας και κάηκαν από φλόγα επιθυμίας, πράττοντες αρσενικοί με αρσενικούς άσχημες πράξεις».]

Ο Παύλος απηχεί την ανελαστική απαγόρευση της αρσενοκοιτίας που κωδικοποιήθηκε στο Λευιτικόν (18.22, 20.13). Την ίδια αποστροφή προς τον ομοερωτισμό ενστερνίζονταν ιουδαίοι ελληνομαθείς διανοητές της εποχής του όπως ο φιλόσοφος Φίλων ο Αλεξανδρέας και ο ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος.

Υπάρχει όμως και ο αντίλογος στην πιο πάνω ερμηνεία του Παύλου. Προβάλλεται τις τελευταίες δεκαετίες από μια μικρή μειοψηφία Προτεσταντών, κυρίως, θεολόγων και ιερωμένων. Ο καθηγητής θεολογίας και νομικός WilliamStacyJohnson, στο βιβλίο του Atimetoembrace (ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, 2006, β′ έκδοση, 2012), προτείνει ότι ο Απόστολος καταφέρθηκε όχι εναντίον της ομοερωτικής συμπεριφοράς perse, αλλά κατά της ακολασίας και της εκμετάλλευσης δούλων και άλλων ερωτικών «εργατών» στο πλαίσιο αυτής. Ο Παύλος δεν αμφισβητεί, κατά τον Johnson, τις εν γένει «σχέσεις αγάπης» εφόσον είναι ισόβια δεσμευτικές και «διαθηκικές» (δηλ. έχουν τον χαρακτήρα πνευματικού συμβολαίου). Η αγάπη μπορεί να μεταβάλει πνευματικά τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών σε μια σχέση άξια της τελετουργικής καθαγίασης στην εκκλησία.

Η αντίδραση στον αντίλογο του καθηγητή Johnson ήταν δριμεία και σαφής όταν πρώτα εκδόθηκε το βιβλίο του. Κατά τον καθηγητή JohnWitte, ο οποίος είναι ιστορικός του δικαίου στις ΗΠΑ, οι θέσεις του Johnson προσκρούουν αφενός στον παγιωμένο επί δύο χιλιετίες ορισμό του «γάμου» ως θεσμού, και αφετέρου στο consensus των εκκλησιών ως προς την ερμηνεία ορισμένων χωρίων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.

Η διαμάχη γύρω από τον ομόφυλο γάμο δείχνει ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή μεταχριστιανικής μετάβασης.

Παρεμπιπτόντως: ο Παύλος θανατώθηκε στη Ρώμη (κατά την παράδοση αποκεφαλίστηκε) ίσως τον ίδιο χρόνο που παντρεύτηκε ο Νέρωνας τον Σπόρο.