Η Αμαρτία και η «Σωτηρία» στο έργο του Πήτερ Μπρύγκελ

12:12 9/9/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Το όνομα Bruegel το διαβάζουμε, συνήθως, Μπρύγκελ, όπως το όνομα Van Gogh, Βαν Γκογκ. Στη γλώσσα τους, όμως, προφέρονται Μπρώυγκελ και Β(α)ν Χόχ αντιστοίχως. Στα διάφορα βιβλία παρατηρούμε και παραλλαγές στη γραφή του ονόματος. Αυτό δεν είναι περίεργο: ο ίδιος ο καλλιτέχνης υπέγραφε τα έργα του (όταν υπέγραφε) ως το 1559 με τη γραφή Brueghel και μετά Bruegel. Τέλος, η ένδειξη P. Bruegel the Elder

(ή l’ancien) τίθεται προς διάκρισιν του μεγάλου ζωγράφου από τους γιους του Pieter και Jan, ζωγράφους επίσης, κατόχους όμως τεχνικής μάλλον παρά ταλέντου.

Οργή

Ο Μπρώυγκελ γεννήθηκε κάπου ανάμεσα στα 1525 και 1530, πιθανώς στη μικρή -σήμερα ολλανδική- πολίχνη Μπρέντα της Βόρειας Βραβάνδης (Φλάνδρα). Πριν ακόμη γίνει 20 ετών ήταν μαθητής του Π. Καικ Βαν Αιλστ και από το 1550, μετά το θάνατο του πρώτου δασκάλου του, γίνεται μαθητής του Γ. Κοκ. Το 1551 η συντεχνία των ζωγράφων και γλυπτών της Αντβέρπης του απονέμει τον τίτλο του «μάστορα χαράκτη», κλάδο που αναγνωρίζει για πρώτη φορά. Τον επόμενο χρόνο, ο Μπρώυγκελ ταξιδεύει στην Ιταλία για να γνωρίσει την ιταλική ζωγραφική. Πήγε στη Νάπολη και το Παλέρμο, όπου και -χωρίς αμφιβολία- θα είδε τα εκπληκτικά βυζαντινά μωσαϊκά των Εκκλησιών αυτής τής πόλης. Εγκαταστάθηκε στη Ρώμη και μαθήτευσε στο εργαστήρι του Τζούλιο Κλόβιο -την πόρτα του οποίου δρασκέλισε μετά από λίγα χρόνια ένας άλλος ιδιότυπος μαθητής, ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος. Σ’ αυτό το εργαστήρι ο Μπρώυγκελ υπέγραψε για πρώτη φορά έργο του.

Τεμπελιά

Ζηλοφθονία

Δεν είναι γνωστό πότε επέστρεψε ο Μπρώυγκελ στην πατρίδα του. Πάντως, το 1553 βρίσκεται στην Αντβέρπη όπου και εργάζεται. Το 1563 παντρεύεται την κόρη του πρώτου του δασκάλου και εγκαθίσταται σπίτι της, στις Βρυξέλλες. Εκεί θα ζήσει ως την ημέρα του θανάτου του, την 9η Σεπτεμβρίου 1569.

Ελάχιστοι καλλιτέχνες γνώρισαν εν ζωή τόση δόξα όση ο Πήτερ Μπρώυγκελ. Εν τούτοις, ο Μπρώυγκελ χώριζε το κοινό του σε τρεις κατηγορίες. Δεν υποτιμούσε καμιά. Επικοινωνούσε, όμως, μαζί τους χρησιμοποιώντας για κάθε μια ιδιαίτερο εκφραστικό μέσο. Η πρώτη κατηγορία απαρτιζόταν από τη γυναίκα του Μεγιέκεν και λίγους στενούς φίλους (ανάμεσα τους ο περίφημος χαρτογράφος Αβραάμ Ορτέλιους). Σ’ αυτή τη στενή παρέα ο Μπρώυγκελ έδειχνε τα σχέδια του σε χαρτί. Αυτά τα σχέδια ήταν είδος «προσωπικού ημερολογίου» του καλλιτέχνη. Τον ενδιέφεραν κυρίως σκηνές της καθημερινής ζωής και ιδίως σκηνές από την κίνηση των δρόμων. Πολλά σχέδια μαρτυρούσαν την αποστροφή που αισθανόταν για τη θεσμική Εκκλησία.

Λαγνεία

Απληστία

Αποστρεφόταν στον ίδιο βαθμό καθολικούς και λουθηρανούς. Δεν ήταν άθεος, ήταν αντικληρικαλιστής. Ήταν, επίσης, φλογερός πατριώτης. Πολλά σχέδιά του ήταν σκληρές επιθέσεις κατά της Ισπανίας, κυρίαρχου -τότε- της Φλάνδρας. Πριν πεθάνει, ο Μπρώυγκελ ζήτησε από τη γυναίκα του να κάψει τα σχέδια. Δεν ξέρουμε πόσο υπάκουσε η Μεγιέκεν (Μαρία), πάντως πολύ λίγα σχέδια έφθασαν ως εμάς.

Αλαζονεία

Λαιμαργία

Η ζωγραφική του Μπρώυγκελ απευθυνόταν κι αυτή σ’ ένα περιορισμένο κοινό, αν και όχι τόσο στενό όσο το προηγούμενο: τους πλούσιους και αριστοκράτες. Έχει παρατηρηθεί ότι ο Μπρώυγκελ δεν ζωγράφισε ποτέ σε ναούς ή σε χώρους ανοικτούς στο ευρύ κοινό. Το δημοτικό συμβούλιο των Βρυξελλών παρήγγειλε στον Μπρώυγκελ μια σειρά έργων αναμνηστικών της κατασκευής του καναλιού που συνέδεσε την πόλη με την Αντβέρπη. Αλλά δεν υπάρχει καμιά ένδειξη απασχολήσεως του ζωγράφου μ’ αυτή την παραγγελία. Όλοι οι πίνακές του ήσαν παραγγελίες πλουσίων Φλαμανδών, οι οποίοι λάτρευαν το έργο του. Ένας απ’ αυτούς, ο Νίκλας Γιόνκελινκ είχε 16 πίνακες του!

Φαίνεται πως ο ίδιος ο Μπρώυγκελ αγαπούσε τη χαρακτική περισσότερο απ’ τη ζωγραφική. Χρησιμοποίησε την πρωτοποριακή τεχνολογία της εποχής του, για να δημιουργήσει μια μεγάλη σειρά έργων που μπορούσε ν’ αποκτήσει το ευρύ κοινό -η τρίτη στη σειρά κατηγορία του κοινού του. Δεν ενδιαφέρθηκε για εικονογράφηση κειμένων (όπως άλλοι μεγάλοι χαράκτες)• αν σε κάποιο έργο του συναντούμε κείμενο, πρόκειται για απλή λεζάντα. Τα χαρακτικά του Μπρώυγκελ είχαν μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό. Μόλις τυπωνόταν ένα έργο του, κυκλοφορούσαν αμέσως κλεψίτυπα στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία. Αμέτρητοι είναι, άλλωστε, αυτοί που προσπάθησαν να τον μιμηθούν.

Ο θρίαμβος του Θανάτου

Τούτη η σύντομη βιογραφία είναι από το άρθρο του Παν. Δρακόπουλου «Η Τρέλα και το Τέρας». Εκεί, θα βρείτε περισσότερα για τη σχέση του καλλιτέχνη με τον Ιερώνυμο Μπος και ανάλυση του χαρακτικού του έργου.