Η αναπόδραστη τεχνολογική στροφορμή: διακύβευση και ευθύνη
Οι άνθρωποι σχεδιάζουν, κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν εργαλεία με τρόπο ιδιοφυή. Το έμφυτο ανθρώπινο ταλέντο για τεχνολογική καινοτομία είναι κύριο χαρακτηριστικό που μας ξεχωρίζει από τα άλλα είδη και ένας από τους βασικούς λόγους που έχουμε κατακυριεύσει τον πλανήτη μας με τέτοιον τρόπο, ώστε να διακυβεύεται και η μοίρα μας πάνω του. Αλλά, αν η ικανότητά μας να βλέπουμε τον κόσμο ως πρώτη ύλη, ως κάτι που μπορούμε να μεταβάλλουμε και να χειριστούμε έτσι, ώστε να εναρμονιστεί με τους σκοπούς μας, μολονότι μας δίνει τεράστια δύναμη, συνάμα περιέχει και σοβαρούς κινδύνους.
Μια διακύβευση
Οι ανησυχίες για τις δυνατότητες ή τις πιθανότητες των μηχανών να απομυζήσουν τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας έχουν, ασφαλώς, απασχολήσει τις σκέψεις μας από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκαν οι μηχανές. Στη νεότερη εποχή, στοχαστές όπως ο Μαξ Βέμπερ και ο Μάρτιν Χάιντεγκερ έχουν περιγράψει, συχνά με περισσή λεπτομέρεια και οξυδέρκεια, πώς μια περιορισμένη εργαλειοκρατική άποψη της ανθρώπινης ύπαρξης προάγει την κατανόηση του εαυτού μας καθεαυτόν και διαμορφώνει το είδος των κοινωνιών που συγκροτούμε. Ο κίνδυνος, ωστόσο, από την κοινωνία που διαμορφώσαμε σαφώς στις μέρες μας είναι υψηλός.
Χάρη στα πανταχού παρόντα δίπλα μας ευφυά τηλέφωνα (smartphones) και στις άλλες ψηφιακές συσκευές, οι περισσότεροι από μας είμαστε συνδεδεμένοι με ένα πανίσχυρο υπολογιστικό δίκτυο σε όλη τη διάρκεια της εγρήγορης καθημερινότητάς μας. Οι εταιρείες που ελέγχουν το δίκτυο επιθυμούν διακαώς να αποκτήσουν μια διαρκώς ισχυρότερη αγοραστική ικανότητα των αισθήσεων και των σκέψεών μας, μέσα από τις εφαρμογές (apps), τους ιστότοπους (sites) και τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους. Συνάμα, η ραγδαία εξάπλωση των αντικειμένων, μηχανών και συσκευών, που βρίσκονται σε δικτυακή σύνδεση στους εργασιακούς χώρους και στις κατοικίες μας καταφέρνει να μας εμπλέξει εντέλει ακόμη περισσότερο σε ένα ψηφιακό περιβάλλον σχεδιασμένο να ανταποκρίνεται αυτομάτως στις ανάγκες μας. Απολαμβάνουμε πολλά οφέλη από την ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό διαμεσολαβημένη ύπαρξή μας. Δραστηριότητες και εργασίες που κάποτε ήταν επαχθείς και δύσκολες ή χρονοβόρες έχουν γίνει ευκολότερες και απαιτούν λιγότερη προσπάθεια και σκέψη. Η διακύβευση αφορά στον κίνδυνο που διατρέχουμε να απολέσουμε την προσωπική αυτουργία (agency) μας και την αίσθηση της πραγμάτωσης και της ένταξής μας στον κόσμο που προέρχεται από τις χαρισματικές και εμπρόθετες ενέργειές μας σε αυτόν.
Καθώς μεταφέρουμε την αυτουργία μας στους υπολογιστές και στα λογισμικά, ταυτόχρονα εκχωρούμε τον έλεγχο επί των επιθυμιών και των αποφάσεών μας. Αρχίζουμε, δηλαδή, να αναθέτουμε σε τρίτους, σαν outsourcing, την ευθύνη για τις ενδόμυχες, αυτό-προσδιοριζόμενες αξιολογήσεις και κρίσεις μας σε προγραμματιστές και σε εταιρείες που τους απασχολούν. Πολλοί άνθρωποι, ήδη, έχουν μάθει να αποδέχονται αλγορίθμους, όταν επιλέγουν να παρακολουθήσουν κάποιο κινηματογραφικό φιλμ, κάποια συνταγή να μαγειρέψουν, από πού να ενημερώνονται, αλλά και με ποιο ταίρι να βγουν ραντεβού. Γιατί να σκέφτεσαι, πράγματι, όταν απλώς μπορείς να κάνεις ένα κλικ; Παραχωρώντας, λοιπόν, τέτοιες επιλογές σε τρίτους, αναπόφευκτα τους επιτρέπουμε να μας χειριστούν.
Με δεδομένο ότι ουδέποτε σχεδόν έχουμε γνώση περί τον σχεδιασμό και την επεξεργασία των αλγορίθμων, μπορεί να είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να γνωρίζουμε κατά πόσο οι επιλογές που γίνονται για λογαριασμό μας αντικατοπτρίζουν τα δικά μας ενδιαφέροντα ή εκείνα των εταιρειών, των κυβερνήσεων και άλλων εξωτερικών παραγόντων. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η τεχνολογία ενισχύει τη δυνατότητά μας να ελέγχουμε τον βίο μας και τις περιστάσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, αλλά αν χρησιμοποιείται αλόγιστα, είναι πολύ πιθανόν απλώς να μας μετατρέψει σε όντα που τα κηδεμονεύει ο χειριστής της τεχνολογίας. Συνεπώς, με φρόνηση και ψυχραιμία οφείλουμε να στοχαστούμε κριτικά αυτήν την κατάσταση και ίσως να αναλάβουμε τη δέουσα δράση.
Η «τεχνολογική στροφορμή» (technological momentum), όπως την αποκάλεσε ο Thomas P. Hughes ήδη από το 1969, διαθέτει δύναμη πανίσχυρη που μπορεί να μας παρασύρει ανεπαίσθητα αλλά και απερίσκεπτα στη ολισθηρή ροή και στην αφομοιωτική δίνη της. Μπορούμε να αντιταχθούμε σε αυτήν τη δύναμη, αλλά προαπαιτείται συνειδητή αποδοχή της ευθύνης για τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται και εφαρμόζονται (δηλαδή χρησιμοποιούνται) οι τεχνολογίες. Χωρίς την ανάληψη αυτής της ευθύνης κινδυνεύουμε να καταστούμε μέσα για τους αλλότριους και αλλοτριωτικούς σκοπούς τρίτων.
***
Ο Κώστας Θεολόγου είναι Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού στο ΕΜΠ και Β’ Διευθυντής του Προγράμματος Σπουδών Ευρωπαϊκός Πολιτισμός στο ΕΑΠ. Κυκλοφορεί το βιβλίο του «Φιλοσοφία και Τεχνολογία» (Ελληνοεκδοτική 2023)
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Μυστήριο με την αρπαγή επιχειρηματία μέσα από το πανάκριβο αυτοκίνητό του στο Χαϊδάρι
- Μπορώ να μείνω έγκυος με τα προσπερματικά υγρά; Οι ειδικοί απαντούν
- Νίκος Βέρτης: Στο νοσοκομείο ο τραγουδιστής
- Το βίντεο με την αναχαίτιση ιρανικού πυραύλου έξω από την ατμόσφαιρα της Γης
- Επίθεση στο Ισραήλ: Η δήλωση του Τελ Αβίβ σκορπά τον τρόμο για το τι θα ξημερώσει στη Μέση Ανατολή
- Ιράν εναντίον Ισραήλ: Ποιος έχει το πάνω χέρι στρατιωτικά - Οι πολεμικές μηχανές τους
- Χεζμπολάχ: «Εξαπολύσαμε νέα ομοβροντία ρουκετών εναντίον του Ισραήλ»
- Προβληματισμένη η Kίνα από την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ – Έκκληση για αυτοσυγκράτηση
- Το Ιράν λέει ότι «έσπασε» το «θόλο» του Iron Dome και έπληξε τη μεγαλύτερη αεροπορική βάση του Ισραήλ
- Gov.gr wallet: ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ το νέο σύστημα εισόδου στα γήπεδα
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Huffington Post Greece
- Παράσιτο ζούσε στο μάτι γυναίκας - Πιθανότατα επειδή έφαγε κρέας κροκόδειλου
- Σίδνεϊ: Με ψυχικά νοσήματα ο δράστης της επίθεσης στο εμπορικό κέντρο - Γνωστός στην αστυνομία
- ΥΠΕΞ: Καταδιάζει την επίθεση του ιράν στο Ισραήλ - Κίνδυνος για τη διεθνή ασφάλεια
- Ντοκιμαντέρ για τα 150 χρόνια της Μεγάλης Βρεταννίας, σε σενάριο που έγραψε η ιστορία της χώρας
- Μάλτα: Ταξίδι πίσω στον χρόνο σε μια χώρα βγαλμένη από ταινία
- Η αναπόδραστη τεχνολογική στροφορμή: διακύβευση και ευθύνη
- Κυριακάτικο τραπέζι: Μοσχάρι λεμονάτο στην κατσαρόλα με σέλινο και καρότα
- ΥΠΕΞ: Καταδικάζει την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ - «Κίνδυνος για τη διεθνή ασφάλεια»
- H «Carrie» του Στίβεν Κινγκ έγινε 50 χρονών
- Επιστήμονες ρίχνουν φως στον Λευκό Νάνο - Και στο εφιαλτικό τέλος της Γης
- Τελευταία Νέα Huffington Post Greece
- Η αναπόδραστη τεχνολογική στροφορμή: διακύβευση και ευθύνη
- Σίδνεϊ: Με ψυχικά νοσήματα ο δράστης της επίθεσης στο εμπορικό κέντρο - Γνωστός στην αστυνομία
- ΥΠΕΞ: Καταδικάζει την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ - «Κίνδυνος για τη διεθνή ασφάλεια»
- ΥΠΕΞ: Καταδιάζει την επίθεση του ιράν στο Ισραήλ - Κίνδυνος για τη διεθνή ασφάλεια
- Κυριακάτικο τραπέζι: Μοσχάρι λεμονάτο στην κατσαρόλα με σέλινο και καρότα
- Ντοκιμαντέρ για τα 150 χρόνια της Μεγάλης Βρεταννίας, σε σενάριο που έγραψε η ιστορία της χώρας
- Μάλτα: Ταξίδι πίσω στον χρόνο σε μια χώρα βγαλμένη από ταινία
- H «Carrie» του Στίβεν Κινγκ έγινε 50 χρονών
- Παράσιτο ζούσε στο μάτι γυναίκας - Πιθανότατα επειδή έφαγε κρέας κροκόδειλου
- Ανταρκτική: Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή περιοχή της γης - Εχει έως 138 ηφαίστεια
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Μπάιντεν: Οι ΗΠΑ δεν θα υποστηρίξουν επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν
- Με κομμένη την ανάσα για την επόμενη μέρα: Πολεμικό συμβούλιο στο Ισραήλ – Πιέζουν οι ΗΠΑ για αυτοσυγκράτηση
- Επίθεση Ιράν στο Ισραήλ: παγκόσμιος συναγερμός για τη Μέση Ανατολή
- Έκτακτη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ μετά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή - Επιστρέφει ο Δένδιας από τις ΗΠΑ
- ΥΠΕΞ: Η ελληνική κυβέρνηση καταδικάζει απερίφραστα τις επιθέσεις του Ιράν προς το Ισραήλ
- Φον ντερ Λάιεν για επίθεση Ιράν: Καταδικάζω απερίφραστα -Να απέχουν όλοι από περαιτέρω κλιμάκωση
- Ταυτοποιήθηκε ο δράστης της επίθεσης με μαχαίρι σε εμπορικό κέντρο του Σίδνεϊ -Έπασχε από ψυχική νόσο
- Ιράν – Ισραήλ επίθεση: Kαταδίκη από ΣΥΡΙΖΑ
- Καρκίνος τραχήλου μήτρας: Ανοσοθεραπεία βελτιώνει την επιβίωση των ασθενών
- Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν καταδικάζει την ιρανική επίθεση στο Ισραήλ: «Όλοι να απέχουν από περαιτέρω κλιμάκωση»