Η διαρκώς εντεινόμενη χρήση στρατιωτικών μέσων

09:51 26/4/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα του διεθνούς συστήματος είναι η απουσία καθολικού και ενιαίου ελέγχου της βίας και πιο συγκεκριμένα η εγγενής αδυναμία να δρομολογηθεί μία τέτοια διαδικασία. Ενώ στο εσωτερικό των κρατών το ζήτημα έχει περιοριστεί ή και εξαλειφθεί με την μονοπώληση της νομιμοποιημένης βίας από τους εξουσιοδοτημένους κρατικούς φορείς, επί τη βάσει καθορισμένων νομικών πλαισίων, στο διεθνές γίγνεσθαι απουσιάζει ένα αντίστοιχης διευθέτησης κανονιστικό σύστημα. Είναι γεγονός πως στην παρούσα συγκυρία

η χρήση στρατιωτικής βίας γίνεται όλο και συχνότερη, με συνέπεια να ελλοχεύει ο κίνδυνος η διεθνής κοινότητα να εθιστεί στην εν λόγω πρακτική.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 § 4 του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ):

Όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας, που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους είτε με οποιαδήποτε άλλη ενέργεια ασυμβίβαστη προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών.

Η καταστατική πρόβλεψη του ΟΗΕ αποτυπώνει σαφώς τον ασύμβατο ρόλο της χρήσης βίας προς την διεθνή δικαιοταξία και τον κρατοκεντρικό χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος. Βέβαια το γεγονός ότι απαγορεύεται η απειλή και η χρήση βίας δεν σημαίνει ότι εκλείπουν από τις διακρατικές σχέσεις πρακτικές απειλής ή και χρήσης στρατιωτικών μέσων. Ιδιαίτερα την τελευταία περίοδο παρατηρούνται όλο και συχνότερα περιπτώσεις άσκησης στρατιωτικής βίας, ενδοκρατικά και διακρατικά.

Οι συντάκτες του χάρτη του ΟΗΕ, άρθρο 2 § 7, σχετίζοντας αιτιωδώς το κροτοκεντρικό διεθνές σύστημα με την επιθυμία για διατήρηση της διεθνούς τάξης, διατύπωσαν ότι:

Καμιά διάταξη αυτού του Χάρτη δε θα δίνει στα Ηνωμένα Έθνη το δικαίωμα να επεμβαίνουν σε ζητήματα που ανήκουν ουσιαστικά στην εσωτερική δικαιοδοσία οποιουδήποτε κράτους και δε θα αναγκάζει τα Μέλη να υποβάλλουν τέτοια θέματα για ρύθμιση σύμφωνα με τους όρους αυτού του Χάρτη.

Η βασική μέριμνα της συγκεκριμένης διάταξης καταδεικνύει ότι η κρατική κυριαρχία αποτελεί την κατευθυντήρια αρχή οργάνωσης του διεθνούς συστήματος.

Βέβαια ο νεοπαγής τότε -1945- οργανισμός, επιθυμώντας να λειτουργεί συλλογικά σε περιπτώσεις διασάλευσης της διεθνούς τάξης, εξουσιοδότησε - άρθρο 39 - το Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) πως:

θα αποφαίνεται αν υπάρχει απειλή για την ειρήνη, διατάραξη της ειρήνης ή επιθετική ενέργεια και θα κάνει συστάσεις ή θα αποφασίζει ποια μέτρα θα λαμβάνονται σύμφωνα με τα Άρθρα 41 και 42, για να διατηρηθεί ή να αποκατασταθεί η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια.

Η μακροχρόνια πρακτική κατέδειξε τις δομικές αδυναμίες του Σ.Α. να λειτουργήσει αποτελεσματικά, σε όλες τις περιστάσεις, λόγω της δυσκολίας συναίνεσης μεταξύ των μονίμων μελών του, τα οποία διατηρούν προνομιακά το δικαίωμα αρνησικυρίας κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Προβλέποντας τις μελλοντικές δυσχέρειες της απρόσκοπτης και ενιαίας λειτουργίας του Σ.Α. οι συντάκτες - άρθρο 51- προνόησαν ότι:

Καμιά διάταξη αυτού του Χάρτη δε θα εμποδίζει το φυσικό δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας, σε περίπτωση που ένα Μέλος των Ηνωμένων Εθνών δέχεται ένοπλη επίθεση, ως τη στιγμή που το Συμβούλιο Ασφαλείας θα πάρει τα αναγκαία μέτρα για να διατηρήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.

Η εν λόγω διάταξη αντικειμενικό σκοπό έχει τη διασφάλιση των κρατών έναντι επιθετικών ενεργειών και της δυστοκίας του ΟΗΕ να ενεργεί συλλογικά. Ουσιαστικά το άρθρο 51 επιτρέπει τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων για αμυντικούς σκοπούς. Η εμφάνιση της τρομοκρατίας και η διαβάθμισή της, μέσω απόφασης του ΟΗΕ -μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του 2001-, ως απειλή για την διεθνή ειρήνη και ασφάλεια παρείχε στο Σ.Α. την δυνατότητα να δράσει. Απόρροια των τρομοκρατικών δράσεων της Αλ Κάιντα (Al-Qaeda) ήταν οι ΗΠΑ να εισαγάγουν στη διεθνοπολιτική πραγματικότητα την έννοια του προληπτικού πολέμου (preventive war) και την εν γένει προληπτική χρήση βίας. Η προληπτική επίθεση εξαπολύεται προκειμένου να εξουδετερωθεί μία ενδεχόμενη απειλή από ένα εχθρικό κρατικό ή μη κρατικό δρώντα, ο οποίος βρίσκεται εντός άλλου κράτους.

Η τρομοκρατία αποτελεί ένα διεθνικό φαινόμενο, το οποίο συνιστά όντως απειλή για την εσωτερική ασφάλεια του κάθε κράτους αλλά και την σταθερότητα του διεθνούς συστήματος. Η συγκεκριμένη κατάσταση σε συνδυασμό με την συνήθη δυσχέρεια λήψης αποφάσεων από το Σ.Α., εξαιτίας των αντιτιθέμενων συμφερόντων των μονίμων μελών του, και υπό τις δυνατότητες που προβλέπει το άρθρο 51 έχουν δρομολογήσει μια διόλου ευοίωνη προοπτική για την διεθνή τάξη. Οι βεσφαλιανές «ρωγμές», δηλαδή τα αποτυχημένα κράτη (failed states) ή εκτεταμένες περιοχές μίας επικράτειας όπου δεν ασκείται αποτελεσματική ή καθόλου κυριαρχία από τους αρμόδιους φορείς, δημιουργούν επίσης προβλήματα στην περιφερειακή σταθερότητα. Σταδιακά όλο και περισσότερα κράτη επικαλούνται το άρθρο 51, περί νόμιμης άμυνας, ερμηνεύοντάς το όλο και διασταλτικότερα - και κατά συνέπεια συσταλτικότερα το διεθνές δίκαιο-, κάνοντας την χρήση βίας πιο συχνό μέσο διακρατικής συμπεριφοράς. Παρατηρώντας τα τεκταινόμενα σε τωρινές περιπτώσεις περιφερειακών κρίσεων διαφαίνεται μία τάση η απειλή ή η χρήση βίας να γίνεται όλο και πιο εμπεδωμένη πρακτική στις διεθνείς σχέσεις, σχετικοποιώντας, έτι περαιτέρω, το διεθνές δίκαιο.

Οι αναδυόμενοι ηγεμονικοί ανταγωνισμοί, απόρροια των ανακατανομών ισχύος, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα στην ύστερη μεταψυχροπολεμική περίοδο, προκαλούν ήδη εντάσεις μεταξύ των ισχυρότερων δρώντων, επανακαθορισμό των στρατηγικών επιλογών των υπολοίπων και ανησυχία στην διεθνή κοινή γνώμη. Κατά την πρότερη μεταψυχροπολεμική περίοδο η διεθνής τάξη συσχετίστηκε με την κυρίαρχη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών, όχι τόσο ως μια κατάσταση ηγεμονικής σταθερότητας, αλλά ως συνέπεια και προοπτική της περαιτέρω εξάπλωσης των φιλελεύθερων πολιτικών και οικονομικών θεσμών στο διεθνές σύστημα. Η κανονιστική ανάπτυξη και η θεσμική συγκρότηση του διεθνούς συστήματος συνεχίζουν να αποτελούν εξαρτημένη μεταβλητή της ισχύος είτε στην ετεροβαρή, είτε στην πιο ισόρροπη έκφανσή της. Η απειλή και κυρίως η χρήση βίας εξακολουθεί να συναρτάται αιτιωδώς με την κατανομή ισχύος, τόσο ως προς την εκδήλωσή της όσο και ως προς την αποτροπή εμφάνισής της, και δευτερευόντως εξαρτάται από τους εκάστοτε θεσμικούς περιορισμούς.

Αναδημοσίευση απο neapolitiki.gr

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.