Η ήπια ισχύς ενώπιον μας

09:00 23/2/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Δεν είναι κάποιου είδους «θεωρία συνωμοσίας», ούτε κάτι το αθέμιτο και μη αναμενόμενο στο πλαίσιο της realpolitik. Είναι απτή, οφθαλμοφανής αλλά δυσκόλως μετρήσιμη. Τη βλέπεις, την αντιλαμβάνεσαι, αλλά δεν μπορείς να τη δείξεις υπό το φόβο της δολοφονίας του χαρακτήρα σου. Εντός της διαχρονίας, έχει αποτυπωθεί ως «ισχύς της πειθούς» (Carr, Η εικοσαετής κρίση 1919-1939: Εισαγωγή στη μελέτη των διεθνών σχέσεων), ως «εκδήλωση ισχύος που εμπεριέχει τη δυνατότητα ελέγχου των σκέψεων άλλων ανθρώπων» (Morgenthau, Η πολιτική μεταξύ των εθνών), ως «επιρροή δίχως ισχύ

(non-power influence)» (Knorr, The power of nations: The political economy of international relations), ως διακριτή μορφή εξαναγκασμού στο πλαίσιο της κλασικής περιγραφής της ισχύος (Ifestos, European political cooperation: Towards a framework of supranational diplomacy?) και εν τέλει, ως «ήπια ισχύς» κατά τον ορισμό του Joseph Nye (Ήπια ισχύς: Το μέσο επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική) περί της ικανότητας «να διαμορφώνεις τις προτιμήσεις των άλλων δίχως βίαιο εξαναγκασμό».

Η εν Ελλάδι θέαση και ανάλυση των πτυχών της ήπιας ισχύος αιτιολογεί γιατί, επί παραδείγματι, το Oruc Reis του 2020 αντιμετωπίστηκε με ρητορικές υπεκφυγές και διαφορετικά αντανακλαστικά σε σχέση με το Χόρα του 1976 και το Σισμίκ του 1987. Εξηγεί γιατί συμφωνίες και αποφάσεις, άλλοτε απαράδεκτες, σήμερα είναι ευπρόσδεκτες, παρά το γεγονός ότι απορρίπτονται ακόμη και αυτές (!) από τους περιφερειακούς ανταγωνιστές υπό την ελπίδα ακόμη καλύτερων διευθετήσεων γι’ αυτούς (άλλωστε, ο κατευνασμός γεννά ελπίδες και προσδοκίες στον αντίπαλο και γι’ αυτό, οφείλει να είναι απευκταίος). Σκιαγραφεί το υπόβαθρο των άνευ όρων διακρατικών αμυντικών συμφωνιών και το πλαίσιο των άνευ αποτυπώματος στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία εξοπλιστικών προγραμμάτων. Συνιστά το ερμηνευτικό πλαίσιο της καταβαράθρωσης των πανεπιστημιακών τμημάτων διεθνών σπουδών χάριν του κομματικού πατριωτισμού, τον οποίο οφείλουν να επιδεικνύουν όσοι έχουν παρεισφρήσει σε αυτά (αρκεί να δει κανείς – εξετάζοντας και τους πραγματικούς και ουσιαστικούς λόγους – ποια πανεπιστημιακά τμήματα καταδικάζονται στην αφάνεια και κινδυνεύουν να κλείσουν άμεσα και ποια αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα).

Η ήπια ισχύς βρίσκεται ενώπιον μας καθημερινά στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στο διαδίκτυο, στα «ιδρύματα». Καλλιεργεί παραστάσεις και παρουσιάζει θέσφατα, τα οποία όποιος τολμήσει να αμφισβητήσει, είναι εκ προοιμίου γραφικός. Πώς θα μπορούσε να μην είναι άλλωστε; Αφού «το λένε όλοι»! Ποιοι όλοι; Καθηγητές πανεπιστημίου με επιστημονική επάρκεια εξ ορισμού και εκ τίτλου αναμφισβήτητη (ελέγξιμη μέσω των βιογραφικών, τα οποία σταμάτησαν να αναπτύσσονται μετά την απόκτηση της πολυπόθητης υψηλότερης καθηγητικής βαθμίδας), πάσης προέλευσης αναλυτές ταγμένοι στον προαναφερθέντα «κομματικό πατριωτισμό» και ούτω καθεξής. Φαύλος κύκλος.

«Ναι, αλλά αυτά συμβαίνουν παντού» θα ήταν ένα αντεπιχείρημα. Συμβαίνουν όπου σκανδαλωδώς επιτρέπεται. Όπου απουσιάζουν θεσμικές δικλείδες ασφαλείας, εργαλεία ελέγχου και τήρησης της αριστείας. Όπου εκλείπει το πλαίσιο αποστείρωσης του συστήματος λήψης αποφάσεων. Όπου διάφορα θολά και ετερόκλητα συμφέροντα συμπλέκονται με το εθνικό συμφέρον ή και το υπερσκελίζουν επί ζημία εν τέλει, του συμφέροντος της κοινωνίας όπως αυτή συστήνεται έναντι της ιστορικής διαχρονίας και όχι επί τη βάση από καιρού εις καιρόν ατομικών ελιγμών, τακτικισμών και διεθνούς εμβέλειας προσωπικών δικτυώσεων.

Μια ορθολογικά λειτουργούσα κρατική μηχανή ορίζει σκοπούς και μέσα ανά πεδίο πολιτικής. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της χώρας, απαιτείται ο ορισμός μακροπρόθεσμων σκοπών, βραχυπρόθεσμων σκοπών πλήρως συντεταγμένων με το απώτερο διακύβευμα και των μέσων, τα οποία θα κινητοποιούνται ανά φάση ασκούμενης πολιτικής. Όπως προαναφέρθηκε, όλα τα παραπάνω ορίζονται υπό το βάρος της εξυπηρέτησης του εθνικού συμφέροντος: της επιβίωσης μέσω της περαιτέρω ισχυροποίησης του εθνοκράτους. Σε ένα τέτοιο ορθολογικό και ορθοτομημένο οργανωτικό πλαίσιο δεν υπάρχει επαρκής χώρος παρείσφρησης αλλότριων ιδεών ή προτεραιοποιήσεων γιατί πολύ απλά… δεν πρέπει να υπάρχει.