Η Καραντίνα της Σαρακοστής

14:31 23/3/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ο ιταλικός όρος quarantena, εκ του quaranta («σαράντα»), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τo 1485 στη Βενετία. Eξαιτίας του φόβου εξάπλωσης λοιμού, καθιερώθηκε τότε ο προληπτικός περιορισμός, επί σαράντα μέρες, ξένων επισκεπτών και των οικογενειών τους σε ειδικούς σταθμούς (lazzareti) σε ένα από τα απομακρυσμένα νησιά της πόλης.

Η απομόνωση στο σπίτι («Μένουμε σπίτι») έχει επιβληθεί και σε μας, κατά σύμπτωση κατά την Τεσσαρακοστή—πρόκειται για καραντίνα της Σαρακοστής. Στην καλύτερη περίπτωση έχουμε μια ευκαιρία να καλλιεργήσουμε πάλι τον οικογενειακό βίο

αν συγκατοικούμε με οικείους˙ στη χειρότερη, αν έχουμε μικρά παιδιά, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να μας τρελάνουν. «’Εχουν γίνει επικίνδυνα», μου είπε προχθές γείτονας για τα δύο αγόρια του, ηλικίας τριων και πέντε ετών, γιατί είχαν αφηνιάσει και δεν άντεχαν τη στέρηση της παιδικής χαράς.

Ο Τζέφρυ Τσώσερ (Geoffrey Chaucer, περίπου 1340-1400) συνέθεσε στη μεσαιωνική αγγλική καθομιλουμένη το εκτενές αφηγηματικό και διδακτικό ποίημα «Ιστορίες του Καντέρμπερυ»(βλ. https://chaucer.fas.harvard.edu/pages/literary-works). Το έργο αυτό ανάγεται στα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή. Εικοσιεννέα προσκυνητές (συμπεριλαμβανομένου του συγγραφέως) αναδιηγούνται κατά την οδοιπορία τους δια μέσου αθλίων προαστείων της νότιας Αγγλίας τέσσερις, συνολικά, «ιστορίες» ο καθένας. Τον Απρίλιο— όταν «ο κόσμος επιθυμεί διακαώς να ταξιδέψει σε προσκυνήματα» (Thanne longen folk to goon on pilgrimages)― πορεύονται προς τον καθεδρικό ναό του Καντέρμπερυ (της λεγομένης «Καντουαρίας»), αλλά μεταφορικά, κατά ορισμένους μελετητές, ο καθένας πορεύεται προς την αυτεπίγνωση μέσα από την εξολομογητική του διήγηση. Το προσκύνημα στον τάφο του «Αγίου Μάρτυρος που τους συνέδραμε στην αρρώστια τους», δηλ. του Αγίου Θωμά α Μπέκετ (St Thomas à Becket), είναι σύμβολο του ταξιδιού της ζωής.

Ο πολιταξιδεμένος Τσώσερ (υπήρξε διπλωμάτης στη Γαλλία και Ιταλία) ειρωνεύεται τους περισσότερους αφηγητές των “Ιστοριών” του. Διακωμωδούνται ο καλοντυμένος, φιλοχρήματος Έμπορος, ο Ιατρός (ο οποίος πλούτισε γενναίως κατά τον πρόσφατο λοιμό), ο Μοναχός (που “άφηνε κατά μέρος τα παλιά πράγματα/και ακολουθούσε τις πιο ανοικτόμυαλες συνήθειες των μοντέρνων καιρών” [leet olde thyngs pace,/ And heeld after the newe world the space’), ο απένταρος Φοιτητής της Οξφόρδης (αφοσιωμένος αναγνώστης του Αριστοτέλη και του ιταλού Πετράρχη), η πολύπλαγκτη ερίτιμος κυρία από την πόλη Μπαθ (η οποία είχε παντρευτεί πέντε φορές και προσέβλεπε σε έκτο γάμο), κ.ά.

Η κοινωνία από την οποία αναδύθηκε το ποίημα βρισκόταν σε μόνιμο αναβρασμό μετά πολλαπλούς κοινωνικούς, οικονομικούς και θεολογικούς κλυδωνισμούς.Η Αγγλία στοιχειώθηκε από τον εκ Κίνας ενσκήψαντα Βουβωνικό Λοιμό (γνωστό ως «Μαύρο Θάνατο») του 1348, ο οποίος θεωρείται σήμερα από ειδικούς «ο μεγαλύτερος δημογραφικός όλεθρος στην παγκόσμια ιστορία». Ένα από τα πρόσωπα του ποιήματος, ο «Πωλητής Συγχωροχαρτίων» (Pardoner)—ένας απατέωνας ευνούχος—μνημονεύει τον ερχομό του Μαύρου Θανάτου στη Φλαμανδία: “Έχει σφάξει χιλιάδες στη διάρκεια του λοιμού” (He hath a thousand slayn this pestilence). Το 1348-49, σύμφωνα με ένα υπολογισμό, ο πληθυσμός της Αγγλίας συρρικνώθηκε εξαιτίας του λοιμού από τέσσερα εκατομμύρια σε 2.5 εκατομμύρια και, συνακολούθως μειώθηκε το δυναμικό των εργατών και αγροτών.

Περίπου τριάντα χρόνια μετά τον “Μαύρο Θάνατο”, το 1381, ξέσπασε η Εξέγερση των Χωρικών στην Αγγλία κατά την οποία δολοφονήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Καντουαρίας, ο υποστηρικτής της φεουδαρχίας. Μια πανδημία, ως φαίνεται, προσφέρεται ενίοτε για ανακατατάξεις, ακόμη και για περισυλλογή, ρηχή ή βαθειά, ευτράπελη ή πολύ σοβαρή. Τα ιερά και τα όσια δεν ανατρέπονται αναγκαστικά (ευτυχώς), αλλά οι σκεπτόμενοι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία –ή ωθούνται από τις πρωτόγνωρες περιστάσεις ενός λοιμού― να αναστοχαστούν ορισμένες παραδοχές, πρακτικές ή και μεταφυσικές.

Μπαίνοντας στην τρίτη εβδομάδα της Σαρακοστής έχουμε την ευκαιρία να ξανασκεφθούμε πολλά πράγματα, από την καθαριότητα των χεριών μας έως τη σημασία και τη φύση της Θείας Ευχαριστίας. Πολλοί ανατρέχουμε, κατ’οικονομίαν, στις Ακολουθίες σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση. Κάποιοι από μας θα προτιμούσαμε ο ιερέας της ενορίας μας να τελεί τη Θεία Λειτουργία φορώντας δύο ζευγάρια χειρουργικά γάντια και να κοινωνεί τον κάθε πιστό με αποστειρωμένο σταγονόμετρο μιας χρήσεως. Συζητούμε τον δείκτη θνησιμότητος του νέου ιού και παρακολουθούμε την πορεία του στην εγγύς Ιταλία όπως ο Τσώσερ και οι σύγχρονοί του παρακολοθούσαν τον (απείρως πιο ολέθριο) λοιμό του 1348. Πολλά είναι συζητήσιμα και στην τελευταία ανάλυση ζήτημα προσωπικών παραδοχών. Το μόνο βέβαιο στην εφετινή αλλόκοτη Σαρακοστή είναι ότι είμαστε 100% θνητοί, όπως είπε ο θεολόγος C. S. Lewis σε κήρυγμα στην Οξφόρδη την παραμονή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Νηφάλιο «ανήκειν», στο μπαλκόνι μας Ημερολόγιον Πανδημίας: World War C Οι χοροί του χάρου