Η νομική θεμελίωση του μέτρου της απαγόρευσης κυκλοφορίας λόγω πανδημίας

09:45 19/3/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ως γνωστόν η πανδημία του κορονοϊού (COVID-19) έχει εξαπλωθεί μέχρι σήμερα (17 Μαρτίου 2020) σε 159 χώρες και σύμφωνα με τον ΠΟΥ έχει προκαλέσει συνολικά (184.975) επιβεβαιωμένα κρούσματα και (7.529) θανάτους. Περαιτέρω και πάντα με τον ως άνω παγκόσμιο οργανισμό υγείας όλες οι χώρες πρέπει να αυξήσουν το επίπεδο ετοιμότητας, επιφυλακής και αντίδρασης για τον εντοπισμό, τη διαχείριση και τη φροντίδα για νέες περιπτώσεις του COVID-19. Οι χώρες θα πρέπει να προετοιμαστούν για να ανταποκριθούν σε διαφορετικά σενάρια δημόσιας υγείας, αναγνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει προσέγγιση ενιαίου μεγέθους για

τη διαχείριση περιπτώσεων και εκδηλώσεων του COVID-19. Κάθε χώρα θα πρέπει να αξιολογήσει τον κίνδυνο και να εφαρμόσει γρήγορα τα απαραίτητα μέτρα στην κατάλληλη κλίμακα για να μειώσει τόσο τη μετάδοση του COVID-19 όσο και τις οικονομικές, δημόσιες και κοινωνικές επιπτώσεις.

Σε αρκετές χώρες, όπως και στη χώρα μας, έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα για τη θωράκιση της Δημόσιας Υγείας και την αποτροπή της εξάπλωσης του συγκεκριμένου ιού στην κοινότητα. Τα μέτρα αυτά δεν είναι ασφαλώς τα ίδια σε όλες τις χώρες. Έτσι σε άλλες χώρες έχουν ληφθεί περισσότερα και σε άλλες λιγότερα από αυτά τα μέτρα, πάντοτε κατά την διακριτική εξουσία της κάθε Κυβέρνησης. Σε κάποιες χώρες στα εν λόγω μέτρα προστασίας και θωράκισης της Δημόσιας Υγείας και τον περιορισμό της ανεξέλεγκτης διασποράς στην κοινότητα, λχ στη Γαλλία, Βέλγιο, Σερβία κ.α, έχει ληφθεί και το έσχατο μέτρο της απαγόρευσης κυκλοφορίας (όχι καθολικής, αλλά για συγκεκριμένους επιτρεπόμενους ρητά προκαθορισμένους λόγους) για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Στη χώρα μας μέχρι αυτή τη στιγμή – κι αυτό είναι το ευχάριστο προς το παρόν - το ως άνω έσχατο μέτρο δεν έχει μέχρι σήμερα εφαρμοστεί. Ωστόσο, ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα του ιού στην κοινότητα και φυσικά μετά από πρόταση των ειδικών επιστημόνων επιδημιολόγων - λοιμωξιολόγων, κανείς δεν μπορεί να μας διασφαλίσει ότι κάποια στιγμή δεν μπορεί ενδεχομένως να ληφθεί και στη χώρα μας παρόμοια απόφαση, αν πρόκειται να συμβάλει στον επιδιωκόμενο σκοπό.

Η απαγόρευση κυκλοφορίας στη χώρα μας και ειδικότερα σε ειρηνική περίοδο, όπως στην προκειμένη περίπτωση, είναι ένα επαχθέστατο μέτρο περιορισμού ατομικών και κοινωνικών (συνταγματικών) δικαιωμάτων ( Μέρος Δεύτερο - άρθρα 4 – 25 του Συντάγματος), όπως το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της προσωπικής ελευθερίας (άρθρο 5, παρ. 3 Συντ) δηλαδή ελευθερία διακίνησης και κυκλοφορίας, το δικαίωμα του συναθροίζεσθε (άρθρο 11 Συντ) κλπ, που πρέπει να λαμβάνεται με σύνεση μόνον σε έσχατη περίπτωση και μόνον σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επιβάλλεται για το δημόσιο συμφέρον. Δεν θεωρείται ατομικό διοικητικό μέτρο που ο συνταγματικός νομοθέτης ρητά κατά το άρθρο 5, παρ. 4 απαγορεύει, αφού πρόκειται για καθολικό μέτρο και φυσικά δεν αναφέρεται στην απέλαση για τον οποίο κυρίως θεσπίστηκε η ως άνω συνταγματική διάταξη. Άλλωστε στο άρθρο 5 Συντ και στην ερμηνευτική δήλωση στος τέλος αυτού επιτρέπει ατομικά διοικητικά μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας νοσούντων ανθρώπων.

Η αναγνώριση και η προστασία ατομικών ελευθεριών αποτελούν κατ΄ αρχήν νομικές μορφές αυτοπεριορισμού και αυτοδέσμευσης της κρατικής εξουσίας. Μπορεί ωστόσο η κρατική εξουσία οποτεδήποτε να τροποποιεί ή να καταργήσει τους σχετικούς προστατευτικούς κανόνες δικαίου. (Αρ. Μάνεσης, Συνταγματικά Δικαιώματα, τόμος Α΄ ατομικές ελευθερίες, γ΄ έκδοση, σελ. 56 - 57) Συνεπώς επιτρέπεται η λήψη του μέτρου της απαγόρευσης κυκλοφορίας υπό τις προεκτεθείσες προϋποθέσεις και σε ειρηνική περίοδο, λχ για λόγους δημόσιας υγείας και συγκεκριμένα για την πρόληψη ή περιστολή επιδημιών νόσων. Και τούτο γιατί κατά την έννοια των διατάξεων των παρ. 3 και 4 του άρθρου 5, βλέποντας αυτές εντός του πλαισίου της όλης δομής του Συντάγματος και ιδίως των διατάξεων αυτού που αναφέρονται στην θέσπιση κανόνων δικαίου και στην προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών, αποτελεί μεν βασική και θεμελιώδη συνταγματική αρχή ή προσωπική ελευθερία, επιτρέπεται όμως η δια νόμου, κατά τρόπον γενικό και αντικειμενικό, θέσπιση περιορισμών σε αυτήν, ειδικά δε περί περιορισμών στην ελεύθερη κίνηση έξοδο και είσοδο σε αυτήν των Ελλήνων πολιτών, απαγορεύεται όμως ο νόμος να θεσπίζει τους περιορισμούς αυτούς υπό την μορφή των «ατομικών διοικητικών μέτρων» (βλ. Π. Παραρά, Σύνταγμα 1975 - Corpus, τ. Ι, άρθρο 1 – 50, παρ. 100, σελ. 156).

Όμως με βάση το θεσμικό και νομικό πλαίσιο για την Πολιτική Προστασία της χώρας και για την προκειμένη περίπτωση, πρέπει να αρμοδίως δηλαδή με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, σύμφωνα με το άρθρο 8, παρ. 1, περιπτώσεις (γ) και (δ) του Ν. 3013/2002 να χαρακτηριστεί η πανδημία του κορονοϊού, κατά το άρθρο 2, παρ. 3(α) του ως άνω νόμου, που αναβίωσε με το τέταρτο άρθρο παρ. 4 της από 14 Μαρτίου 2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α΄ 64) έως ότου εκδοθούν οι αναγκαίες κανονιστικές πράξεις για να εφαρμοστούν οι διατάξεις του Ν. 4662/2020, ως «ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΉ /ή ΑΠΕΙΛΗ» (είναι αυτή που εκτείνεται σε περισσότερες από τρεις Περιφέρειες της χώρας), και να κηρυχθεί πάλι με απόφαση του ιδίου ως άνω Γενικού Γραμματέα η χώρα σεΚατάσταση Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας(είναι η ενεργοποίηση και η κλιμάκωση της δράσης του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, για τους σκοπούς της πολιτικής προστασίας και ειδικότερα για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών από καταστροφές / ή απειλές ή καιγια τον έλεγχο και περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων, που σχετίζονται με τους αντίστοιχους κινδύνους) και μάλιστα ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ(είναι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία περιλαμβάνεται συγκεκριμένη καταστροφή / ή απειλή, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται:

α) Εδικός Συντονισμός από τη ΓΓΠΠ του δυναμικού και των μέσων των υπηρεσιών και των φορέων, που αναλαμβάνουν δράση σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, και

β) Κινητοποίηση δυναμικού και μέσων επιπλέον του διατιθέμενου υπό κανονικές συνθήκες).

Όλα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση της εν λόγω πανδημίας και η χώρα μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί στην ανωτέρω κατάσταση, εκτός από τα δύο χωριά στην Κοζάνη. Συνεπώς σε ενδεχόμενη λήψη απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για επιβολή του μέτρου της απαγόρευσης κυκλοφορίας, πρέπει προφανώς να περιληφθεί σε διάταξη κάποιας Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, στο προοίμιο της οποίας θα γίνεται, ως νομιμοποιητική βάση και νομοθετική εξουσιοδότηση, εκτός του άρθρου 44, παρ. 1 του Συντάγματος και επίκληση επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης καθώς και ότι πρόκειται για Γενική Καταστροφή / Απειλή και πως η χώρα βρίσκεται σε Κατάσταση Κινητοποίησης Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας. Βέβαια η λήψη ενός τέτοιου εξαιρετικού μέτρου ταυτόχρονα προϋποθέτει ότι το κράτος έχει μεριμνήσει προηγουμένως με τις κοινωνικές δομές και λειτουργίες του να εξυπηρετήσει όλους εκείνους τους πολίτες που αδυνατούν για διάφορους αντικειμενικούς λόγους να αυτοπροστατευτούν και φροντίσουν τον εαυτόν τους.

Ανδριανός Γκουρμπάτσης

Αντιστράτηγος – Υπαρχηγός ΠΣ, ε.α, Νομικός

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Ημερολόγιον Πανδημίας: Ο Εφιάλτης στο Σπίτι με τις Πυζάμες Στα 418 τα κρούσματα κορονοϊού στην χώρα μας - Απαγόρευση συναθροίσεων άνω των 10 ατόμων