Η παγίδα της μεγαλούπολης

13:10 9/11/2015 - Πηγή: Huffington Post Greece

Τα καθημερινά νέα από διάφορες χώρες επιβεβαιώνουν την αντίφαση, το αδιέξοδο. Ενώ η αστυφιλία αναπτύσσεται ραγδαία, τα κράτη και οι κοινωνίες δεν καταφέρνουν να βρούν τρόπο αντιμετώπισης των συναφών προβλημάτων. Κατ'αρχήν υπάρχει το θέμα του μεγέθους. Όσο μεγαλύτερη γίνεται μια πόλη, κι υπάρχουν σήμερα δεκάδες μητροπόλεις, μεγαλουπόλεις πολλών εκατομμυρίων κατοίκων, τόσο δύσκολη έως αδύνατη γίνεται η διαχείριση της καθημερινότητας: περιβάλλον, απόβλητα, σχολεία,

πολεοδομία, υγεία, συγκοινωνίες, κοκ ζητούν επειγόντως ρύθμιση, επίλυση. Βλέπουμε όμως ότι κάτι τέτοιο είναι σχεδόν αδύνατο, ενώ δίπλα σε όλα αυτά προστίθενται νέα θέματα: βία, αντικοινωνική συμπεριφορά, απομόνωση, αποκλεισμός, ακραία φτώχεια, ναρκωτικά, μαφιόζικα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων, γκέτο μειονοτήτων, τρομοκρατία, ατομική περιχαράκωση κ.ά.

Θά 'λεγε κανείς ότι η συμπύκνωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στις μεγάλες πόλεις -επενδύσεις στις υπηρεσίες, στις υποδομές, στις κρατικές δομές, στις υπηρεσίες του διαδικτύου, εμπόριο, κοινωνική δικτύωση - φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Τί δεν πάει καλά;

Κατ' αρχήν ξεχάσαμε τα απλά μεγέθη. Θεωρούμε ότι όλα τα προβλήματα μπορούν να λυθούν χάρη στις νέες τεχνολογίες, ενώ βλέπουμε ότι οι πρακτικές και οικονομικές δυνατότητες είναι περιορισμένες. Είτε πρόκειται για διαχείριση αποβλήτων (π.χ. ανατολική Αττική, Νάπολη, Κωνσταντινούπολη), είτε για αντιμετώπιση της βίας (Παρίσι, Λονδίνο, Λάγος, Σανγκάη), τα θέματα που τίθενται χρήζουν μιας μακροπρόθεσμης και ολιστικής προσέγγισης. Τα μέσα όμως είναι περιορισμένα, το τοπικό υπερισχύει του εθνικού, το ειδικό προβάλει ως αντίποδας του γενικού, οι πάσης φύσεως «κοινότητες» υπεραμύνονται των δικαιωμάτων τους. Έτσι δεν οδεύουμε προς την επίλυση των προβλημάτων, αλλά μάλλον προς στην όξυνσή τους.

Πάρτε για παράδειγμα τους δήμους. Με κριτήριο το επίπεδο ανάπτυξης των υπηρεσιών τους ή τα ελλείμματα των ταμείων τους, διεκδικούν νέες αρμοδιότητες ενώ δεν μπορούν καν να διαχειριστούν τα σκουπίδια. Τί συμβαίνει ακριβώς; Στην κεντρική και στη βόρεια Ευρώπη οι Δήμοι έχουν ποικίλες αρμοδιότητες (συλλογή φόρων, σχολεία, μέχρι και το δικαίωμα επιβολής προστίμων για...αντικοινωνική συμπεριφορά) που συχνά υποκρύπτουν παραίτηση του κεντρικού κράτους από την άσκηση βασικών υποχρεώσεών του έναντι των πολιτών. Κι ας μην αναφερθούμε στις αδιανόητες για τα δικά μας δεδομένα καταστάσεις των ασιατικών ή άλλων μακρυνών μεγαλουπόλεων...

Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο φαινόμενο, το κράτος παραιτείται γενικά, «τα φορτώνει» στους ΟΤΑ, βρίσκει τρόπους να μεταφέρει αλλού το πρόβλημα, εκχωρεί το δικαίωμα των προστίμων (π.χ. παραβάσεις του ΚΟΚ με τρόπο εσκεμμένο, αφού το όριο ταχύτητας ορίζεται στα 30 χιλιόμετρα). Οι Δήμοι με τη σειρά τους...εκχωρούν αρμοδιότητες σε ιδιωτικές εταιρείες και πάει λέγοντας. Όλοι φοβούνται τον πολίτη, ο οποίος όμως έχει το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα της δημοκρατικής απόφασης.

Πού βρίσκεται τελικά η δημόσια σφαίρα; Πού αρχίζει και πού τελειώνει η αυθαιρεσία του κράτους, αλλά και των αιρετών αρχόντων; Μπορούν οι ΟΤΑ να αυξάνουν κατά βούληση τους τοπικούς φόρους ή να ορίζουν τί είναι ευπρεπές και τί όχι; Και πώς διασφαλίζεται η ισοτιμία και η ισονομία των πολιτών; Πού βρίσκεται το κοινωνικό συμβόλαιο;

Ξεχάσαμε τα κύρια, τις αρχές, την ισορροπία: η φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος δεν είναι πλέον σεβαστή, δεν αναφέρεται καν στα καθημερινά σχόλια...Όλοι θέλουμε αύξηση του τουρισμού, αλλά μπορεί π.χ., ένα μικρό νησί του Αιγαίου να αντέξει δεκάδες χιλιάδες τουρίστες; Είναι οι πόλεις μας βιώσιμες ή μήπως πρέπει, μαθαίνοντας από τα λάθη μας, να στραφούμε στις κωμοπόλεις και στα χωριά όπου η καθημερινότητα, χωρίς να είναι βεβαίως ιδανική, είναι ακόμα πιο ανθρώπινη; Μπορεί κανείς να εγγυηθεί ότι η Αθήνα και η κάθε σύγχρονη πρωτεύουσα μπορεί να γίνει βιώσιμη; Αρκούν οι υποσχέσεις, τα δισεκατομμύρια με δανεικά και οι φαεινές ιδέες των αρχιτεκτόνων για ανάπλαση; Ο συνδυασμός παλιών και νέων προβλημάτων που φέρνει η κρίση δημιουργεί ένα εκρηκτικό τοπίο. Η «απάνθρωπη αστικοποίηση» (βλ. Hartmut Kaelble, « Histoire sociale de l'Europe », éd. Belin, Paris 2013) που ξεκίνησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έφτασε στα όριά της, η ζωή στη μεγαλούπολη είναι δύσκολη, είναι ακριβή, πολύ κουραστική, συχνά ανυπόφορη.

Πώς θα λειτουργήσει από εδώ και πέρα η πολιτική για την αντιμετώπιση του ζητήματος;

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.