Η σοφία του πλήθους

13:40 26/1/2015 - Πηγή: Huffington Post Greece

Κάποτε στην Αγγλία, στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Φράνσις Γκάλτον, ένας επιστήμονας διαβόητος για τις αριστοκρατικές του απόψεις και την πεποίθησή του ότι ο «μέσος άνθρωπος» είναι παντελώς ανίκανος να κρίνει σωστά τα πολιτικά θέματα για τα οποία καλείται να ψηφίσει, οργάνωσε ένα μικρό στατιστικό πείραμα.

Στην μεγάλη ζωοπανήγυρι του Πλύμουθ, οι διοργανωτές καλούσαν τους παρευρισκόμενους να στοιχηματίσουν, βλέποντας ένα ζωντανό μοσχάρι, πόσα κιλά καθαρό κρέας θα έδινε μετά την σφαγή του, και οι νικητές θα μοιράζονταν

το κρέας. Εκείνη την ημέρα είχαν δώσει στοιχήματα περίπου 800 άνθρωποι, λίγοι ειδικοί, κτηνοτρόφοι ή χασάπηδες, και πολλοί εντελώς άσχετοι. Ο Γκάλτον, λοιπόν, μάζεψε όλα τα στοιχήματα, υπολόγισε τον μέσο όρο των προβλέψεων και προς μεγάλη του έκπληξη και πλήρη διάψευση των θεωριών του, ο μέσος όρος των προβλέψεων ήταν ακριβέστερος κάθε ξεχωριστής πρόβλεψης. Ο «μέσος θεατής», άσχετος και απληροφόρητος κατά τα άλλα, είχε βρει με ακρίβεια δεκαδικού το βάρος του κρέατος!

Το πείραμα αναλύθηκε αργότερα στις σελίδες του επιστημονικού περιοδικού Nature. Κι έγινε το μοντέλο για πολλά παρόμοια πειράματα στα επόμενα χρόνια. Ένα από αυτά μελέτησε τα στατιστικά των σωστών απαντήσεων στο παιχνίδι «ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος» κάθε φορά που ένας παίκτης έπαιρνε είτε την βοήθεια του κοινού είτε την τηλεφωνική βοήθεια κάποιου «ειδικού» που εμπιστευόταν. Και προέκυψε ότι οι «ειδικοί» έδιναν σωστές απαντήσεις στο 65% των περιπτώσεων, ενώ το κοινό έδινε, με την τυχαία δειγματοληψία του, σωστές απαντήσεις στο 91% των ερωτήσεων.

Μ' αυτά και μ' αυτά προέκυψε μια ισχυρή θεωρία. Πως υπάρχει κάτι σαν «σοφία του πλήθους». Πως στα σύνθετα προβλήματα είναι σοφότερο να απευθύνεται κανείς στα μεγάλα πλήθη παρά σε λίγους ειδικούς. Πως οι μεγάλες ομάδες ανθρώπων- ένα εκλογικό σώμα, για παράδειγμα- όταν καλείται να αποφασίσει, συνήθως αποφασίζει «σοφά». Συνήθως. Δεν είναι υποχρεωτικό να ασπαστεί κανείς την θεωρία, για να διακρίνει μια σταγόνα «σοφίας του πλήθους» στο χθεσινό εκλογικό αποτέλεσμα.

Ένα εκλογικό σώμα (δηλαδή έξι εκατομυρια άνθρωποι με διαφορετικά κίνητρα, διαφορετικό επίπεδο πληροφόρησης, διαφορετικές σκέψεις και επιδιώξεις) θέλησε να προκαλέσει έναν πολιτικό σεισμό, χωρίς να διακινδυνεύσει ο φέρον οργανισμός της δημοκρατίας. Θέλησε να έρθει σε ρήξη με το παλιό πολιτικό περιβάλλον, χωρίς όμως να δώσει την παντοδυναμία της αυτοδυναμίας σε ένα νέο και αδοκίμαστο πολιτικό προσωπικό. Θέλησε να δώσει μια ισχυρή εντολή σε ένα νέο πολιτικό φορέα, που υπόσχεται δικαιοσύνη και αλλαγή, αλλά χωρίς να του αφήσει τα χέρια του τελείως ελεύθερα. Θέλησε να δοκιμάσει μια νέα γραμμή διαπραγμάτευσης με τους ευρωπαίους, με την ελπίδα καλύτερων αποτελεσμάτων, αλλά και να έχει υπό έλεγχο τον νέο διαπραγματευτή, ώστε να εξασφαλίσει ότι η έκβαση της διαπραγμάτευσης θα είναι η συνεννόηση και όχι η ρήξη (την οποία, σύμφωνα με την δημοσκόπηση της HuffPost Greece, μόνον ένα 16% προκρίνει).

Όλες αυτές οι αντινομίες της εκλογικής βούλησης συνοψίστηκαν σε ένα αποτέλεσμα που δίνει ισχυρή εντολή, αλλά με 149 έδρες. Που απαγορεύει τις επαναληπτικές εκλογές. Και παρακινεί για ευρύτερες συναινέσεις. Ευρύτερες της συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, πάντως.

Η εντολή των εκλογέων δεν αφορά μόνον τον νικητή των εκλογών. Αλλά αυτός κυρίως πρέπει να την διαχειριστεί. Κι αν καταφέρει, με λίγη τύχη, καλή αίσθηση του χρόνου και επαρκή σοφία, να την διαχειριστεί κατά την βούληση των εντολέων του, θα έχει την ευκαιρία να μετατρέψει μιαν επιφυλακτική, σήμερα, εντολή σε μακρά πολιτική ηγεμονία. Αλλιώς θα κινδυνεύει και αυτός να γίνει το επόμενο θύμα μιας κρίσης που έχει καταστρέψει τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις μέσα σε πέντε χρόνια. Το στοίχημα είναι ανοιχτό. Και η περιπέτεια μόλις αρχίζει.