Η τέχνη και ο σημερινός καλλιτέχνης

08:56 20/2/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

«Τι είναι η τέχνη, λοιπόν; Ένα είναι το σίγουρο, όχι κάτι απλό. Και είναι ακόμη πιο δύσκολο να το μάθουμε εν μέσω των κραυγών τόσων ανθρώπων που προσπαθούν μετά μανίας να απλουστεύσουν τα πάντα», είπε ο Καμύ σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία. 

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι να τοποθετηθώ ως προς το θέμα των ημερών με τους ηθοποιούς, καθότι δεν γνωρίζω αρκετά πράγματα για τον συγκεκριμένο χώρο. Ως

συγγραφέας και ως άτομο που αγαπά πολύ κάποιες τέχνες, θα ήθελα να παραθέσω απλώς κάποιες σκέψεις για τον σημερινό καλλιτέχνη.

Ένας ωραίος ορισμός της τέχνης είναι αυτός του Τολστόι: «Η τέχνη  είναι  ένα μέσο συνένωσης των ανθρώπων, το οποίο τους ενώνει δια των κοινών συναισθημάτων, απαραίτητο για τη ζωή και την πρόοδο προς την ευημερία των ανθρώπων και της ανθρωπότητας». Αναρωτιέμαι κατά πόσο αυτό μπορεί σήμερα να ισχύσει. Έχω την αίσθηση πως όπως κάθε τι ανθρώπινο η τέχνη είναι προορισμένη να κινείται σε ένα φάσμα, μπορεί να είναι κάτι που ευχαριστεί, ανακουφίζει, ομορφαίνει, προβληματίζει, επαναστατεί, αλλάζει τον κόσμο, αλλά μπορεί και να είναι κάτι που ευτελίζεται και ευτελίζει, κοροϊδεύει, κινείται με αλαζονεία ή είναι εντελώς ανόητο. Και στη ναρκισσιστική κοινωνία που ζούμε η τέχνη ισούται με τη διαφήμισή της.

Δεν αρκεί να παράγει κανείς έργο, πρέπει να μπορεί να το προβάλει, να δημοσιεύσει φιλτραρισμένες φωτογραφίες του ωραίου προσώπου του και να φωτογραφηθεί με άλλους ανθρώπους που δείχνουν να επικροτούν το έργο του, ενώ στην πραγματικότητα δεν του έχουν δώσει καμία σημασία. Ο σημερινός καλλιτέχνης σήμερα πρέπει κατά βάση να κάνει δημόσιες σχέσεις και να χειρίζεται καλά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κοινώς ο σημερινός καλλιτέχνης πρέπει να αφομοιωθεί από όλον αυτόν τον παραλογισμό της ατομικής επίδειξης που υπάρχει στη σημερινή κοινωνία κι αν δεν το κάνει η τέχνη του είναι αμφίβολο αν θα καταφέρει να φτάσει ποτέ πουθενά.

Η σημερινή τέχνη παράγεται σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό από αυτόν που μπορεί να αφομοιωθεί, συνδέεται συχνά με την πολιτική και ταϊζεται στα παιδιά σαν να είναι μπισκότα με μερέντα. Αν κάνω λάθος, θα ήθελα να μου πει απαντήσει κάποιος στο εξής ερώτημα. Εφ’ όσον γράφουμε τόσο πολύ, ζωγραφίζουμε τόσο πολύ, έχουμε τόσα πολλά θέατρα και τραγούδια και κάνουμε τόσα προγράμματα στα σχολεία, γιατί ελάχιστοι άνθρωποι διαβάζουν, γιατί ελάχιστοι άνθρωποι έχουν γνώσεις για τη ζωγραφική, γιατί τα παιδιά είναι τόσο αδιάφορα για όλα αυτά; Κάτι δεν βγαίνει σε αυτό που νομίζουμε ότι κάνουμε και σε αυτό που γίνεται. Η τέχνη έχει μπει στη χαοτική κοινωνία που ζούμε και γυρίζει σαν να είναι σε πλυντήριο ρούχων και της είναι αδύνατο να ανταποκριθεί σε όλα αυτά που περιμένουν από αυτήν.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι αυτό συμβαίνει γιατί η τέχνη είναι εκ φύσεως άπιαστη. Δεν είναι μόδα, δεν είναι βιτρίνα, δεν είναι οι γνωριμίες μας, αλλά είναι αυτό το φευγαλέο συναίσθημα, η αίσθηση ότι θες να γράψεις ξαφνικά, το να κλάψεις με ένα τραγούδι, το χειροκρότημα σε μια θεατρική παράσταση, ένας πίνακας που θα τον ξανακοιτάξεις.  Και είναι καταδικασμένη να βουλιάζει στην υποκρισία, όπως βούλιαξαν στην απάθεια των άλλων πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες. Γιατί συρρέει ο κόσμος να δει τους πίνακες του Βαν Γκογκ, αλλά τον ίδιο τον Βαν Γκογκ οι περισσότεροι θα τον κοιτούσαν περιφρονητικά, όπως και τον Παπαδιαμάντη. Η τέχνη επίσης οφείλει να είναι ταπεινή. Ένα σπουδαίο έργο η αλαζονεία και η έπαρση το αμαυρώνουν, δυστυχώς σήμερα συναντάς αλαζονεία κι έπαρση και σε ανθρώπους που δεν παράγουν καν ενδιαφέροντα έργα.

Εν κατακλείδι, για μένα η τέχνη σήμερα κινδυνεύει σε έναν κόσμο που διαφημίζει, που εμπορεύεται τα πάντα και που δίνει εύκολα ψευδαισθήσεις μεγαλείου. Και ο ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος αυτήν την εποχή είναι ο κίνδυνος η τέχνη να μισήσει. «Σκοπός της τέχνης δεν είναι να νομοθετήσει ή να κυριαρχήσει, αλλά πρωτίστως να κατανοήσει. Ενίοτε κυριαρχεί χάρη στην ικανότητά της να κατανοεί, αλλά κανένα μεγαλοφυές έργο δεν βασίστηκε ποτέ στο μίσος και την περιφρόνηση», είπε ο Καμύ. Αν κάτι λοιπόν καλείται να κάνει ο σημερινός καλλιτέχνης είναι να αντισταθεί στην πόλωση, στην κακία, στη μεγαλομανία. 

Αλλά ας μην είμαστε τόσο απαισιόδοξοι. Επειδή δεν υπάρχει ανθρωπότητα χωρίς τέχνη, σίγουρα υπάρχουν μέρη όπου η αληθινή τέχνη ακόμη αντιστέκεται και δεν χρειάζεται καν να την ψάξεις γιατί έρχεται ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένεις και σε βρίσκει σαν ένα αστέρι που πέφτει...