Ιστορίες περιβαλλοντικού εκσυγχρονισμού και άλλα παραμύθια

10:49 16/5/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Της Θεοδότα Νάντσου (επικεφαλής πολιτικής, WWF Ελλάς) και του Γιώργου Χασιώτη (νομικός συντονιστής, WWF Ελλάς)

Το πολύκροτο νομοσχέδιο -σκούπα με τον ευφάνταστο τίτλο «Εκσυγχρονισμός της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, … και άλλες διατάξεις» ψηφίστηκε ως νόμος από τη Βουλή και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης: ν. 4685/2020 (ΦΕΚ Α’ 92).

Από το 2010, όταν η χώρα μπήκε σε κατάσταση οικονομικού πανικού, μπήκε στην πολιτική

καθημερινότητα το αφήγημα της «φιλικής προς τις επενδύσεις» νομοθεσίας. Ξαφνικά, λησμονήθηκε η ιδέα ότι η νομοθεσία πρέπει να είναι φιλική όχι μόνο προς τις «επενδύσεις», αλλά με όλες τις πρόνοιες που διασφαλίζουν τον κοινωνικό ιστό και τη βιωσιμότητα των κοινωνιών –κάποτε γνωστή ως «δημόσιο συμφέρον». Ούτε όμως το αφήγημα της «φιλικής προς της επενδύσεις» νομοθεσίας ήταν ιδιαίτερα γόνιμο, διότι, όπως σύντομα αποδείχθηκε, οι συντάκτες του εννοούσαν ένα, και μόνο ένα πράγμα: την «απλούστευση» και «επιτάχυνση» των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Αυτό ήταν όλο: από το 2010, αν όχι νωρίτερα, τα καλύτερα πολιτικά μυαλά της χώρας δεν βρήκαν άλλον τρόπο να στηρίξουν τις επενδύσεις, από την περιβαλλοντική απορρύθμιση και τη διάχυση της ανασφάλειας δικαίου. Ώδινεν όρος.

Στην βάση της, η περιβαλλοντική αδειοδότηση είναι ο συνδυασμός δυο απλών ιδεών: της ιδέας ότι οι επιπτώσεις μίας επικίνδυνης για το περιβάλλον δραστηριότητας πρέπει να εκτιμώνται εκ των προτέρων. Μάλιστα, με την πάροδο του χρόνου, η εκτίμηση αυτή επεκτάθηκε και σε άλλα θέματα – για παράδειγμα, την εκτίμηση των επιπτώσεων στην κοινωνία και την υγεία. Η άλλη ιδέα ήταν η ανάγκη, πριν εγκριθεί η δραστηριότητα αυτή, να αναζητηθεί και να ληφθεί υπόψη η γνώμη όσων πολιτών επηρεάζονται από αυτή. Δύο ιδέες, σύμφυτες με την σύγχρονη διοίκηση, που διασφαλίζουν ένα δομημένο τρόπο λήψης αποφάσεων, και αποσκοπούν στην τεχνική βελτιστοποίηση, την κοινωνική αποδοχή, την εμπειρογνωμοσύνη και την διαφάνεια – σε τελική ανάλυση, στην δημοκρατία, την καλή διοίκηση και την κοινή λογική.

Αυτές οι δύο ιδέες λοιδωρήθηκαν βάναυσα και φέρουν πλέον το στίγμα μίας γραφειοκρατικής «υπερρύθμισης» που κρατάει τη χώρα σε αναπτυξιακό μαρασμό. Εδώ, είναι απαραίτητη μία ιστορική αναδρομή.Τελευταία πραγματικά καλή νομοθετική πρωτοβουλία ήταν ο νόμος για τη βιοποικιλότητα 3937/2011. Ένας νόμος που έτυχε θυελλώδους υποδοχής από το κοινοβούλιο, καθώς ακόμα και βουλευτές της τότε κυβερνητικής πλειοψηφίας του ΠΑΣΟΚ είχαν εξαπολύσει άγρια επίθεση στην τότε υπουργό Τίνα Μπιρμπίλη και στον τότε αναπληρωτή υπουργό Νίκο Σηφουνάκη, επειδή τολμούσε να θέσει όριο στην οικοδόμηση σε περιοχές Natura. Τι δεν ακούστηκε σε εκείνες τις συζητήσεις!

10 χρόνια περιβαλλοντικής απορρύθμισης

Από το 2011 ξεκίνησε μια καταιγίδα από απορρυθμιστικές για το περιβαλλοντικό δίκαιο νομοθετικές πρωτοβουλίες που πάντα προβάλλονταν σαν ‘μεταρρυθμίσεις’, ‘απλοποιήσεις’, ‘εκσυγχρονισμός’.Η πρώτη απόπειρα αποξήλωσης προστατευτικών για το περιβάλλον διατάξεων έγινε με τον περίφημο νόμο fasttrack, τον 3894/2010. Θυμόμαστε σαν χθες πως ήταν Αύγουστος και διαβάζαμε το νομοσχέδιο στις διακοπές μας και δεν καταλαβαίναμε αν όντως επιχειρούσε την περιβαλλοντική απορρύθμιση που διαβάζαμε. Είχαμε τότε συντάξει το πρώτο μας κείμενο σχολιασμού για νομοσχέδιο, το οποίο είχαμε συνυπογράψει με άλλες οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Ακολούθησαν ο νόμος 3986/2011 που αφορούσε μνημονιακά μέτρα, ενώ εισήγε σαρωτικές μεταβολές υπέρ καταπατήσεων και έδινε δυνατότητα χωροθέτησης δραστηριοτήτων σε περιοχές απόλυτης προστασίας, ο ν. 4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση και τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, τέσσερις ακόμα νόμοι για τη δόμηση, δύο για τη χωροταξία, τρεις για τις οικιστικές πυκνώσεις, αμέτρητες αλλαγές στη νομοθεσία περί αυθαιρέτων, αλλαγές στις διατάξεις για τον αιγιαλό και την παραλία, σαρωτικές μεταβολές της δασικής νομοθεσίας.

Παράλληλα, από το 2014 κυρώθηκαν με νόμο δέκα συμβάσεις παραχώρησης τεράστιων χερσαίων και θαλάσσιων εκτάσεων σε πετρελαϊκές εταιρείες για εξορύξεις υδρογονανθράκων. Οι συμβάσεις αυτές περιλαμβάνουν συνολικά ή μερικά περισσότερες από 40 περιοχές Natura.

Δείτε στον πίνακα πόσες νομοθετικές πρωτοβουλίες έφεραν τα πάνω-κάτω στην περιβαλλοντική νομοθεσία μέσα σε δέκα μόνο χρόνια.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτός ο πίνακας αφορά μόνο τις ‘μεγάλες’ πρωτοβουλίες. Δεκάδες άλλες ρυθμίσεις, με μορφή κακοδιατυπωμένων και ενίοτε ασυνάρτητων τροπολογιών σε κατά κανόνα άσχετα νομοσχέδια, και με αιτιολογικές «εκθέσεις» μισής σελίδας, υπονόμευσαν με έμμεσους τρόπους την περιβαλλοντική αδειοδότηση, είτε «τακτοποιώντας» αυθαίρετες δραστηριότητες, είτε «χωροθετώντας» παρανομίες, και «παρατείνοντας» άδειες λειτουργίας και εκμετάλλευσης σε δραστηριότητες οι οποίες στερούνταν περιβαλλοντική αδειότηση, σε δάση, παραλίες, προστατευόμενες περιοχές, οικισμούς, σε ένα όργιο ευνοιοκρατίας, αδιαφάνειας και κακής νομοθέτησης. Μάταια οι «ρυθμίσεις» αυτές πάσχιζαν μέσα από περίτεχνες και δυσνόητες διατυπώσεις να κρύψουν τον φωτογραφικό τους χαρακτήρα. Και όλα αυτά συχνά, από τα ίδια πρόσωπα που ευαγγελίζονταν το κράτος δικαίου, τον υγιή ανταγωνισμό, την ισότητα των πολιτών απέναντι στον νόμο, και την «απλούστευση».

Δέκα χρόνια σαρωτικών αλλαγών στην περιβαλλοντική νομοθεσία. Πάντα με το ίδιο αφήγημα: να γίνουμε μια χώρα φιλική προς τις επενδύσεις. Όμως οι επενδύσεις δεν ήρθαν ποτέ. Ή μήπως ήρθαν, αλλά δεν είναι αυτές που οραματίζονται οι πολιτικές ηγεσίες μας; Μήπως τελικά τα προβλήματα ανάπτυξης της Ελλάδας δεν έχουν καμία σχέση με την περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά με την αστάθεια του θεσμικού πλαισίου, την κακονομία, το έλλειμμα ελέγχων και την άρνηση να παραδεχτούμε ότι κάποιες κακοσχεδιασμένες επενδύσεις με μεγάλη περιβαλλοντική επίπτωση πρέπει να απορρίπτονται;

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Τα πουλιά ενώνουν τον κόσμο μας Σχεδιάζοντας τον κόσμο μας μετά, ανθεκτικό και βιώσιμο