Κάνναβη και εγκληματικά δίκτυα στην Ευρώπη: Πιο δυνατή και επικίνδυνη

15:35 16/11/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Κάποιοι το ονομάζουν ως το «χόρτο του Θεού» και υπεραμύνονται για την αθωότητά του. Πολλές κυβερνήσεις προχωρούν σε μερική νομιμοποίηση του ελέγχοντας τη διακίνηση και τα έσοδα από αυτό. Εάν δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό η συζήτηση αφορά την κάνναβη η οποία, όπως προκύπτει από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) και της Europol, μόνο αθώα δεν είναι.

Τα προϊόντα κάνναβης γίνονται όλο και πιο ισχυρά και ποικίλα καθώς στην αγορά κυκλοφορούν πλέον επικίνδυνα συνθετικά κανναβινοειδή. Επίσης η συνεργασία μεταξύ

εγκληματικών ομάδων δημιουργεί νέους κινδύνους για την ασφάλεια στην Ευρώπη, ενώ καθόλου αμελητέο δεν είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνει η καλλιέργειά της. 

Στην ανάλυση περιγράφεται η παράνομη αγορά των προϊόντων κάνναβης στην Ευρώπη, από την παραγωγή και τη διακίνηση έως τη διανομή και τη χρήση. Επίσης, σε αυτή περιγράφονται λεπτομερώς οι διαδικασίες, τα υλικά, αλλά και οι εγκληματίες που εμπλέκονται στα διάφορα στάδια και επίπεδα της αγοράς. 

Η αγορά είναι μεγάλη

Η παράνομη αγορά προϊόντων κάνναβης είναι η μεγαλύτερη αγορά ναρκωτικών στην Ευρώπη. Το 2021, σε παγκόσμιο επίπεδο, 219 εκατομμύρια ενήλικες (ηλικίας 15-64 ετών), εκτιμάται ότι έκαναν χρήση κάνναβης κατά το προηγούμενο έτος, ποσοστό αύξησης 4,8 % σε σύγκριση με το 2020 (UNODC, 2023).

Εκτιμάται ότι η αξία της αγοράς κάνναβης ανέρχεται σε τουλάχιστον 11,4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά ναρκωτικών στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, περίπου 22,6 εκατομμύρια ενήλικες στην ΕΕ (15-64 ετών) έχουν κάνει χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο. Το 2021, οι κατασχεθείσες ποσότητες φυτικής κάνναβης και ρητίνης κάνναβης στην ΕΕ έφθασαν στα υψηλότερα επίπεδα της δεκαετίας, στους 256 τόνους και 816 τόνους αντίστοιχα. Επιπλέον, κατασχέθηκαν πάνω από 4,3 εκατομμύρια φυτά κάνναβης.

Το μεγαλύτερο μέρος της φυτικής κάνναβης που εντοπίζεται στην ΕΕ φαίνεται να καλλιεργείται σε τοπικό επίπεδο. Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων εξακολουθεί να αποτελεί πηγή, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι στο παρελθόν. Ορισμένα προϊόντα κάνναβης, συμπεριλαμβανομένης της φυτικής κάνναβης, εισάγονται πλέον λαθραία στην ΕΕ από τη Βόρεια Αμερική. Όσον αφορά τη ρητίνη κάνναβης, το Μαρόκο εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής στην Ευρώπη, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι η παραγωγή ρητίνης εντός της ΕΕ μπορεί να αυξάνεται.

Πιο δυνατή και πιο επικίνδυνη για την υγεία των χρηστών

Τα τελευταία στοιχεία αποκαλύπτουν σημαντική αύξηση της δραστικότητας των προϊόντων κάνναβης. Η μέση δραστικότητα της φυτικής κάνναβης στην ΕΕ αυξήθηκε κατά περίπου 57 % μεταξύ 2011 και 2021, ενώ η μέση δραστικότητα της ρητίνης κάνναβης αυξήθηκε κατά σχεδόν 200 % κατά την ίδια περίοδο, γεγονός που εγείρει πρόσθετες ανησυχίες για την υγεία των χρηστών. 

Ενώ το φυτό και η ρητίνη κάνναβης εξακολουθούν να κυριαρχούν στην αγορά, τα προϊόντα κάνναβης στην Ευρώπη είναι όλο και πιο ποικίλα και περιλαμβάνουν μια σειρά από φυσικά, ημισυνθετικά και συνθετικά κανναβινοειδή που διατίθενται σε πολλές διαφορετικές μορφές. Αυτά περιλαμβάνουν λάδι, μια ποικιλία άλλων εκχυλισμάτων υψηλής ισχύος γνωστών ως ”συμπυκνώματα”, προϊόντα ατμίσματος και φαγώσιμα.

Όλο και περισσότερο, στο λιανικό τμήμα της αγοράς, χρησιμοποιούνται εμπορικές στρατηγικές μάρκετινγκ τόσο εκτός όσο και στο διαδίκτυο για τη διαφήμιση και την πώληση προϊόντων. Ορισμένα από αυτά τα προϊόντα ενέχουν υψηλό κίνδυνο για την υγεία των χρηστών λόγω της δραστικότητάς τους, η οποία συχνά υπερβαίνει το 90 % delta-9-THC. Άλλα μπορεί να περιέχουν επικίνδυνα συνθετικά κανναβινοειδή. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί διάφορα ημισυνθετικά κανναβινοειδή (π.χ. δέλτα-8-THC, HHC), γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη στενής παρακολούθησης. 

Το 2021 στην ΕΕ περίπου 98.000 χρήστες ζήτησαν θεραπεία για προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης (34 % της συνολικής ζήτησης θεραπείας), με περίπου 55.000 να αναζητούν θεραπεία για πρώτη φορά.Η χρήση κάνναβης ήταν το κυριότερο πρόβλημα ναρκωτικών που αναφέρθηκε συχνότερα από όσους ζήτησαν για πρώτη φορά θεραπεία αντιπροσωπεύοντας το 45 % όλων των πρωτοερχομένων σε θεραπεία.Περισσότεροι από τους μισούς (51 %) από όλους όσους εισήλθαν σε θεραπεία για προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης το 2021 ανέφεραν ότι έκαναν χρήση της ουσίας σε καθημερινή βάση.Εγκληματικά δίκτυα 

Φωτογραφία αρχείου Η ιταλική αστυνομία μπροστά σε φορτίο με πλάκες χασίς

Το εμπόριο κάνναβης στην Ευρώπη περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δικτύων, τα οποία περιλαμβάνουν εγκληματίες τόσο από την ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες. Τα δίκτυα αυτά έχουν στενή συνεργασία ιδίως σε επίπεδο χονδρικής πώλησης, μοιράζονται πόρους, δημιουργούν συνεργασίες και παρέχουν υπηρεσίες από την παραγωγή έως τη διανομή.

Ένας ολόκληρος κόσμος

Τα δίκτυα που εμπλέκονται στο παράνομο εμπόριο κάνναβης χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες πολλών ειδικών, όπως γεωπόνων, ηλεκτρολόγων, ναυπηγών, οδηγών ταχυπλόων, οδηγών φορτηγών, κούριερ, μηχανικών για να τροποποιούν τα οχήματα που χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση, ειδικοί στην πληροφορική, χρηματοοικονομικοί ή νομικοί σύμβουλοι για την παροχή υπηρεσιών και εμπειρογνωμοσύνης, για παράδειγμα σε σχέση με τη μεταφορά κεφαλαίων ή για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Ορισμένα εγκληματικά δίκτυα ενεργούν ως πάροχοι υπηρεσιών σε εμπόρους κάνναβης. Παραδείγματα περιλαμβάνουν δίκτυα που ειδικεύονται στην προμήθεια σκαφών σε διακινητές ρητίνης κάνναβης, ενώ άλλα παρέχουν εναέρια μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ελικόπτερα. 

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη λαθραία διακίνηση κάνναβης έχουν επίσης διαφοροποιηθεί, αναδεικνύοντας πόσο προσαρμοστικοί και καιροσκόποι μπορούν να είναι οι εγκληματίες. Εκτός από τα παραδοσιακά μέσα μεταφοράς, για παράδειγμα, πρόσφατα έχουν κατασχεθεί κατά τη διάρκεια ερευνών μη επανδρωμένα ημιβυθιζόμενα σκάφη. 

Διαφθορά

Για να διευκολύνουν τις δραστηριότητές τους, τα εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται στο παράνομο εμπόριο κάνναβης χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες διεφθαρμένων αξιωματούχων και προσωπικού που εργάζονται σε διάφορους σχετικούς τομείς (λιμενικό, τελωνεία, λιμενεργάτες, προσωπικό αεροδρομίων, τοπικούς αξιωματούχους, αστυνομικούς, κτηματομεσίτες κτλ). 

Βία

Αυτό το ανθηρό εμπόριο κάνναβης δεν είναι χωρίς επιπτώσεις, καθώς συνδέεται με βίαιες συγκρούσεις σε πολλές χώρες της ΕΕ. Η διαφθορά που σχετίζεται με την αγορά κάνναβης συμβάλλει επίσης στην υπονόμευση του κράτους δικαίου, της ασφάλειας και της διακυβέρνησης.  

Σύμφωνα με την εκτελεστική διευθύντρια της Europol Catherine De Bolle «οι κατασχέσεις κοκαΐνης μπορεί να απασχολούν τα πρωτοσέλιδα, αλλά η διακίνηση κάνναβης αποτελεί εξίσου σημαντική απειλή. Το εμπόριο κάνναβης αποφέρει το εντυπωσιακό ποσό των 11,4 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί την ελάχιστη εκτιμώμενη αξία της αγοράς».

Όπως τονίζει η ίδια εκτός από τον αντίκτυπο στη δημόσια υγεία, τα σημαντικά παράνομα έσοδα που αποκτούν τα εγκληματικά δίκτυα από τη διακίνηση κάνναβης έχουν σοβαρό αντίκτυπο καθώς «οι εγκληματίες στρέφονται όλο και περισσότερο στην ακραία βία για να προωθήσουν τους εγκληματικούς τους στόχους και χρησιμοποιούν αυτά τα έσοδα για να χρηματοδοτήσουν άλλες εγκληματικές δραστηριότητες και να διεισδύσουν στις οικονομίες και τις κοινωνίες».

«Αυτός είναι ένας μόνο από τους λόγους για τους οποίους ο αγώνας μας κατά των εγκληματικών δικτύων που εμπλέκονται στη διακίνηση κάνναβης πρέπει να συμβαδίζει με προσπάθειες για τον μετριασμό των συναφών κοινωνικών βλαβών» καταλήγει η ίδια. 

Είναι γεγονός ότι παρά τη συνεργασία που παρατηρείται μεταξύ των δικτύων, μεγάλο μέρος της βίας μεταξύ εγκληματιών που αναφέρθηκε στην Europol τα προηγούμενα χρόνια συνδέεται με τις παράνομες αγορές κάνναβης. Ο συνδυασμός της ποικιλομορφίας των εγκληματιών, της μεγάλης γεωγραφικής έκτασης της αγοράς και της κερδοφορίας της, καθιστούν το παράνομο εμπόριο κάνναβης ιδιαίτερα ασταθές και δυναμικό, δημιουργώντας ανταγωνισμό και, σε πολλές περιπτώσεις, οδηγώντας σε βίαιες συγκρούσεις, οι επιπτώσεις των οποίων γίνονται αισθητές στην ευρύτερη κοινωνία.

Η βία συχνά πυροδοτείται από την ανάγκη ελέγχου των αγορών ή των εδαφών, από την είσπραξη χρεών και την εκδίκηση, καθώς και από απόπειρες εξαπάτησης επιχειρηματικών εταίρων ή απομάκρυνσης ανταγωνιστών.

Η βία και οι ανθρωποκτονίες αυξάνονται στην ΕΕ. Το 2022 οι ισπανικές και ιταλικές αρχές με την υποστήριξη της Europol και της Eurojust εξάρθρωσαν ένα εγκληματικό δίκτυο με έδρα τις Βαλεαρίδες Νήσους στην Ισπανία, το οποίο εμπλεκόταν σε διάφορες εγκληματικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης κάνναβης, και χρησιμοποιούσε τακτικά βία. Η ομάδα συνδεόταν με το συνδικάτο ’Ndrangheta στην Ιταλία και έπαιζε ενεργό ρόλο στη διακίνηση κοκαΐνης και κάνναβης μεταξύ Ισπανίας και Ιταλίας. Οι βίαιες πρακτικές τους περιλάμβαναν βασανιστήρια και ορισμένα από τα μέλη της ομάδας συνδέονταν με δολοφονίες στην Ιταλία. 

Η Αλβανία πρωτοστατείΗ αλβανική αστυνομία καταστρέψει παράνομες καλλιέργειες κάνναβης

Ορισμένα δίκτυα αποτελούνται από υπηκόους της ΕΕ που δραστηριοποιούνται στις χώρες τους ή σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τα ολλανδικά και βελγικά δίκτυα που διεξάγουν επιχειρήσεις διακίνησης ναρκωτικών στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο ή ορισμένα από τα ιταλικά δίκτυα που δραστηριοποιούνται στην Ισπανία. 

Άλλα δίκτυα αποτελούνται από υπηκόους της ΕΕ και υπηκόους τρίτων χωρών ή μόνο από υπηκόους τρίτων χωρών. Παράδειγμα αποτελεί το Βέλγιο, όπου βελγικά, ολλανδικά και αλβανικά δίκτυα φαίνεται να είναι οι βασικοί παράγοντες στην καλλιέργεια κάνναβης στη συγκεκριμένη χώρα. Τα ολλανδικά εγκληματικά δίκτυα εμπλέκονται συχνά στη διαχείριση ή τη λειτουργία των πιο εξελιγμένων χώρων καλλιέργειας, αν και οι Αλβανοί εγκληματίες λειτουργούν επίσης βιομηχανικές και μεγάλης κλίμακας φυτείες κάνναβης σε όλο το Βέλγιο (Βελγική Ομοσπονδιακή Αστυνομία, 2022).

Επίσης τα μαροκινά δίκτυα δραστηριοποιούνται στην Ισπανία και τις Κάτω Χώρες, όπου ενορχηστρώνουν την εισαγωγή ρητίνης κάνναβης από το Μαρόκο, αλλά ασχολούνται επίσης με την καλλιέργεια κάνναβης σε τοπικό επίπεδο.

Ωστόσο οι Αλβανοί είναι αυτοί έχουν ενισχύσει τελευταία τα ερείσματά τους στην αγορά κάνναβης σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, ασχολούμενοι τόσο με την τοπική καλλιέργεια κάνναβης όσο και με την εισαγωγή φυτικής κάνναβης και ρητίνης κάνναβης από χώρες εκτός ΕΕ.

Νέο επιχειρηματικό μοντέλο 

Τα τελευταία έξι χρόνια, τα εγκληματικά δίκτυα των Δυτικών Βαλκανίων φαίνεται να έχουν υιοθετήσει ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο που επικεντρώνεται κυρίως στην καλλιέργεια κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους στην ΕΕ.

Αυτό έχει παρατηρηθεί στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία . Πιστεύεται ότι διάφοροι παράγοντες συνέβαλαν σε αυτό, όπως η εγγύτητα στις καταναλωτικές αγορές, καθώς και οι κίνδυνοι και το κόστος που συνδέονται με τη διακίνηση κάνναβης στην ΕΕ από τα Δυτικά Βαλκάνια (Brnad, 2022).

Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, που επικαλείται η Europol, από διάφορες διεθνείς κοινές έρευνες, αλβανικά και σερβικά δίκτυα, ειδικότερα, φαίνεται να εμπλέκονται σε μεγάλης κλίμακας καλλιέργεια κάνναβης στην ΕΕ, ιδίως στην Ισπανία.  

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις 

Ενα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από την έκθεση αφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παράνομης παραγωγής κάνναβης που χαρακτηρίζονται ως ”σημαντικές”, λόγω της σημαντικής χρήσης νερού και ενέργειας και της χημικής ρύπανσης.

Για παράδειγμα, ένας εσωτερικός χώρος καλλιέργειας κάνναβης με 500 φυτά χρειάζεται απαιτεί μεταξύ 1,6 και 2 εκατομμυρίων λίτρων νερού ετησίως.

Η χρήση ενέργειας αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μερίδιο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά τη διαδικασία παραγωγής, ιδίως για την κάνναβη που καλλιεργείται σε εσωτερικούς χώρους. Μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους στην ΕΕ είναι κλεμμένη.

Τον Οκτώβριο του 2020, στο πλαίσιο μιας διεθνούς κοινής έρευνας, η Ισπανία, με την υποστήριξη της Europol, του Βελγίου και των Κάτω Χωρών, εξάρθρωσε ένα εγκληματικό δίκτυο αποτελούμενο κυρίως από Αλβανούς υπηκόους. Σε μια σειρά συντονισμένων επιδρομών, εξαρθρώθηκαν πέντε φυτείες κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους και κατασχέθηκαν πάνω από 34 000 φυτά κάνναβης. Για τη λειτουργία των φυτειών, η ηλεκτρική ενέργεια και το νερό εκτρέπονταν από τις δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, με την αξία της κλεμμένης ηλεκτρικής ενέργειας να εκτιμάται σε πάνω από 1,5 εκατ. ευρώ.

Το αποτύπωμα άνθρακα της καλλιέργειας σε εσωτερικούς χώρους είναι επίσης εντυπωσιακό, καθώς εκτιμάται ότι είναι 16 έως 100 φορές υψηλότερο από την υπαίθρια καλλιέργεια. 

Προκλήσεις για τις κυβερνήσεις

«Τα νέα ευρήματά μας έρχονται σε μια εποχή που οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων που θέτει η μεγαλύτερη παράνομη αγορά ναρκωτικών στην Ευρώπη, από το βαρύ αποτύπωμα άνθρακα που αφήνει η καλλιέργεια της κάνναβης, μέχρι τις βλάβες στην υγεία, τη διαφθορά και τη βία στους δρόμους μας» τονίζει ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών  Alexis Goosdeel