Κατανοώντας την Μέρκελ

10:59 17/12/2016 - Πηγή: Huffington Post Greece

Δέκα έξι χρόνια μετά την πρώτη εκλογή της στην ηγεσία του κεντροδεξιού CDU, και έπειτα από τρεις νικηφόρες εκλογές και κυβερνητικές θητείες, η Καγκελάριος Α. Μέρκελ έχει κάθε λόγο να ισχυρίζεται ότι αποτελεί ένα σπάνιο για τις μέρες μας είδος πολιτικού. Διατηρεί και ανανεώνει την προσωπική επιρροή της, το δυναμισμό

του κυβερνητικού σχήματος, τη συνεννόηση με τα συμμετέχοντα κόμματα. Δεν αξιώνει έναν primus solus ηγετικό ρόλο, αλλά αξιοποιεί καταλλήλως τις δεξιότητες εκείνων οι οποίοι βρίσκονται στις κορυφαίες θέσεις δίπλα της. Αποφεύγει τους πολιτικούς πειραματισμούς, κρύβει επιμελώς την «σκληρή» επιρροή της σε δυσάρεστες αποφάσεις και με την ήρεμη δημόσια εικόνα της κατόρθωσε κάποιοι να την αποκαλούν Mutti (=μανούλα). Κάθε σύγκριση με τους σύγχρονους ομολόγους της στη Βρετανία, την Ιταλία, τη Γαλλία οδηγεί σε αβίαστα συμπεράσματα για την υπεροχή της στη διατήρηση ενός ισχυρού πολιτικού κεφαλαίου για την ίδια, το κόμμα και τη χώρα της.

Η απόφαση της Καγκελαρίου Α. Μέρκελ να διεκδικήσει μία τέταρτη θητεία αποτελεί μία σημαντική διεθνούς εμβέλειας εξέλιξη. Οι γερμανικές εκλογές το 2017 θα αποτελέσουν ένα από τα μεγάλα γεγονότα στη σειρά του Brexit, της εκλογής Τραμπ, των επικείμενων προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, δίχως να μπορούμε να προβλέψουμε τις αναπάντεχες εξελίξεις που μας επιφυλάσσει η παγκόσμια πολιτική. Αξίζει να κατανοήσουμε τους λόγους της επιτυχίας με αναφορές στο πολιτικό πλαίσιο, καθώς και να αξιολογήσουμε τις πραγματικές διαστάσεις της ηγεσίας Μέρκελ και τις προκλήσεις που έχει ακόμη μπροστά της.

Στην πραγματικότητα δεν κατάφερε τίποτα παραπάνω από το να διαχειριστεί σωστά τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος και της οικονομίας της Γερμανίας και να πείσει γι' αυτό το μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος. Με άλλα λόγια, επικρατεί έως σήμερα σε έναν απαιτητικό πολιτικό αγώνα ανάλογο του εικοσιτετράωρου Grand Prix Lemans σε Γερμανία και Ευρώπη, αλλά αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ικανότατη και καλοφτιαγμένη Porsche 911 GT3 RSR που έχει στα χέρια της. Η διατήρηση αυτής της συνολικής ισχύος του γερμανικού κράτους περιορίζει σημαντικά τις προσωπικές πρωτοβουλίες (ακόμη και εάν τις θεωρεί εύλογες), τις οποίες κάποιοι (και στην Ελλάδα) προσδοκούν. Δίχως να παραβλέπουμε τους περιορισμούς οι οποίοι απορρέουν από την εκλογική προοπτική του CDU.

Τουλάχιστον, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε στην Μέρκελ ότι δεν επαναπαύεται στις δάφνες των τριών θητειών, αλλά αναλαμβάνει μία κρίσιμη ευθύνη.

Η Γερμανία δεν αποτελεί μόνον την πλέον επιτυχημένη χώρα της ΕΕ από οικονομικής απόψεως, αλλά και ένα παράδειγμα λειτουργικού πολιτικού συστήματος με χαρακτηριστικά: την σταθερότητα της κυβέρνησης (οι κυβερνήσεις κατά κανόνα εξαντλούν τη θητεία και μόνο σε δύο περιπτώσεις είχαν τριετή θητεία) και του κομματικού συστήματος (με ισχυρούς πυλώνες το Χριστιανοδημοκρατικό CDU και το Σοσιαλδημοκρατικό SPD) και την απομόνωση των ομάδων ακραίας ιδεολογίας με συνταγματικά, αλλά κυρίως με πολιτικά μέσα.

Η Μέρκελ προσωποποιεί την ικανότητα ενσωμάτωσης του μεταπολεμικού πολιτικού συστήματος. Η ίδια μεγάλωσε στην κομουνιστική Ανατολική Γερμανία και εξοικειώθηκε μόλις στα 35 της με τις αξίες και τις αρετές ενός δημοκρατικού συστήματος και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς που επικράτησαν στην Ομοσπονδιακή Γερμανία. Όποιος έχει δει την ταινία «Goodbye Lenin» καταλαβαίνει την απόσταση που κλήθηκαν να διανύσουν οι Ανατολικογερμανοί για να προσαρμοστούν στους νέους θεσμούς.

Συχνά η πορεία συγκρίνεται με αυτήν της Θάτσερ, η οποία επικράτησε επίσης σε ένα συντηρητικό κόμμα και το οδήγησε σε αλλεπάλληλες νίκες. Ωστόσο, σε αντίθεση με την τελευταία, η Μέρκελ δεν αναγκάστηκε να συγκρουστεί για να εφαρμόσει ένα ανατρεπτικό κυβερνητικό πρόγραμμα. Είχε προηγηθεί το πρόγραμμα Agenda 2010 από την κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατικών-Πρασίνων υπό τον Καγκελάριο Σρέντερ (1998-2005) για την ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη της οικονομίας μέσω των μηδενικών μισθολογικών αυξήσεων, των διαρθρωτικών αλλαγών και της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος. Έτσι, απέφυγε μία σύγκρουση με τα ισχυρά γερμανικά συνδικάτα.

Σε μία συγκυρία κρίσης στην Ευρώπη, έκανε καλή ανάγνωση της γερμανικής κοινής γνώμης, την οποία καθησύχασε ότι δεν πρόκειται να θιγούν τα εθνικά συμφέροντα και να πληρώσει ο Γερμανός φορολογούμενος τις αμαρτίες άλλων ευρωπαϊκών κρατών που βρέθηκαν στο φάσμα της ύφεσης και της χρεοκοπίας. Έτσι, απολαμβάνει να την αποκαλούν «Mutti», δηλαδή «μανούλα» των πολιτών της Γερμανίας.

Η ίδια η Μέρκελ, όμως, διαθέτει αρετές. Επιμένει στην ανάγκη συναίνεσης στις σχέσεις της με τα κόμματα και τα συνδικάτα, είναι εργατική και συστηματική στην επιδίωξη των στόχων της. Δεν διαθέτει τη ρητορική δεινότητα του Προέδρου Ομπάμα, αλλά κατορθώνει να κερδίζει τις κοινοβουλευτικές μάχες, να εκπληρώνει τους κυβερνητικούς στόχους της και να βλέπει τους κυβερνητικούς εταίρους της (το SPD 2005-2009 και σήμερα, και το FDP 2009-2013) να αντιμετωπίζουν την εκλογική παρακμή.

Αν και δεν επιδίωξε την ευρωπαϊκή ηγεμονία, η Γερμανία υπό την Μέρκελ διαχειρίζεται με κάποια επιτυχία το ρόλο αυτό, αν και αρκετοί ενδεχομένως διαφωνούν. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι αντιμετώπιση των διεθνών και ευρωπαϊκών ζητημάτων για το επόμενο διάστημα θα έχει ως γνώμονα και το πλαίσιο της προεκλογικής περιόδου. Κανένας εχέφρων Ευρωπαίος δεν θα ήθελε με βεβιασμένες κινήσεις να αποσταθεροποιηθεί το γερμανικό κομματικό σύστημα και τμήμα του εκλογικού σώματος, ευεπίφορο στις Σειρήνες της δημαγωγίας να ενισχύσει με την ψήφο του το ήδη δυναμικό ακραίο AfD.

Ο επόμενος Γερμανός Καγκελάριος θα έχει ένα αρκετά πιο απαιτητικό έργο σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο: η κοινωνική συνοχή, η διατήρηση σε κίνηση του εκκρεμούς της ΕΕ, η Ευρωζώνη, το μεταναστευτικό, η δημαγωγία, η διεθνής ασφάλεια κ.ά. Για όλα αυτά τα ζητήματα θα βρει μάλλον λιγότερους συμμάχους στις ηγεσίες των ισχυρών χωρών. Δεν γνωρίζουμε δε πώς θα εξελιχθούν τα εσωτερικά εκλογικά δεδομένα όταν και τα υπόλοιπα κόμματα θα αναδείξουν υποψήφιους και θα χαράξουν τη στρατηγική τους.

Τουλάχιστον, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε στην Μέρκελ ότι δεν επαναπαύεται στις δάφνες των τριών θητειών, αλλά αναλαμβάνει μία κρίσιμη ευθύνη. Αυτή τη φορά η γερμανική Porsche θα πρέπει να κινηθεί σε δύσβατο πεδίο. Ας περιμένουμε την κρίση των Γερμανών για την επιλογή οδηγού. Αλλά, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι και ο επόμενος Καγκελάριος θα έχει τους ίδιους περιορισμούς διατήρησης της ισχύος του κράτους και της οικονομίας και μικρό περιθώριο προσωπικών πρωτοβουλιών. Όπως ακριβώς θα συνέβαινε εάν και η Ελλάδα ήταν μία πραγματικά ισχυρή χώρα.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.