Κώδικας Braille, το κλειδί για την ισότιμη πρόσβαση των τυφλών στη μόρφωση

08:56 4/1/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας. 

Ένα από τα βασικότερα δικαιώματα που αναγνωρίστηκαν ως θεμελιώδη και αδιαπραγμάτευτα στο πλαίσιο του κοινωνικού Κράτους, είναι η ισότιμη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη μόρφωση εν γένει για το σύνολο των πολιτών. Για τα άτομα με οπτική αναπηρία όμως, η αντικειμενική αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες ανάγκες πρόσβασης τους στη γραφή και την ανάγνωση, αποτέλεσε για πολλούς αιώνες τροχοπέδη στη γνωστική τους εξέλιξη, στερώντας παράλληλα και τις

κοινωνίες της εποχής από τα πιθανά ταλέντα και τις δεξιότητες που οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούσαν να αναπτύξουν σε ένα κατάλληλο και προσβάσιμο εκπαιδευτικό περιβάλλον. 

Η Ιστορία που άλλαξε τις ζωές των τυφλών ατόμων παγκοσμίως, ξεκίνησε από το Coupvray, ένα μικρό χωριό της Γαλλίας, όταν στις 4 Ιανουαρίου 1809 γεννήθηκε ο Louis Braille, ο εφευρέτης του ομώνυμου συστήματος, που με την Ευφυΐα , την ευρηματικότητα και την επιμονή του, κατέρριψε το τείχος που απέκλειε εκατομμύρια ανθρώπους από την ποιοτική και ουσιαστική παιδεία. 

Όντας και ο ίδιος ολικά τυφλός από την ηλικία των τριών ετών, παρακολούθησε μαθήματα σ’ ένα από τα πρώτα σχολεία για τυφλά παιδιά στον κόσμο, στο Βασιλικό Ινστιτούτο Τυφλών Νέων (L’Institut Royal des Jeunes Aveugles) στο Παρίσι. Οι μαθητές διδάσκονταν τα μαθήματα κατά κύριο λόγο, ενώ διάβαζαν ελάχιστα βιβλία με ένα σύστημα που είχε επινοήσει ο ιδρυτής του σχολείου Valentin Haüy, το οποίο αποτελούσε ανάγλυφη απεικόνιση των τυπικών γραμμάτων.

Το σύστημα αυτό ήταν περιορισμένης αποτελεσματικότητας, γιατί ήταν δύσχρηστο τόσο στην ανάγνωση όσο και στην παραγωγή βιβλίων, ενώ δεν υπήρχε δυνατότητα γραφής. Το ιδιαίτερα οξυδερκές και επαναστατικό πνεύμα του Braille δε μπορούσε να συμβιβαστεί με την ανεπαρκή αυτήν πρόσβαση στη γνώση.

Ήθελε  έναν φωτεινό κόσμο και όχι μερικές σκόρπιες χαραμάδες φωτός. Η σπίθα που πυροδότησε τη δημιουργικότητα του, άναψε όταν το 1821 επισκέφθηκε το σχολείο ένας πρώην λοχαγός του γαλλικού στρατού, για να δείξει στους μαθητέςένα κρυπτογραφικό σύστημα απτικής ανάγνωσης, βασισμένο σε τελείες και παύλες, προκειμένου οι στρατιώτες να επικοινωνούν γραπτά τη νύχτα χωρίς να γίνονται τα μηνύματα τους αντιληπτά από τον εχθρό.

Ο Louis Braille, εμπνεόμενος από αυτό το σύστημα νυχτερινής γραφής, κράτησε τη βάση του συστήματος και την τελειοποίησε, μέχρι που  σε ηλικία 15 ετών είχε εφεύρει το γνωστό μετέπειτα ως σύστημα Braille. Πρόκειται για ένα απλό σύστημα γραφής και ανάγνωσης για τους τυφλούς, αποτελούμενο από έξη ανάγλυφες κουκίδες από τις οποίες μπορούν να προκύψουν 63 συνδυασμοί, για την αναπαράσταση των γραμμάτων, των σημείων στίξης, των αριθμών και των μουσικών συμβόλων.

Το 1829 δημοσίευσε τον κώδικα γραφής Braille. Ο Louis Braille pέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του διδάσκοντας στο Ινστιτούτο ιστορία, άλγεβρα και γεωμετρία. Πέθανε στις 6 Ιανουαρίου του 1852 από φυματίωση, ενώ ο τάφος του βρίσκεται στο Πάνθεον του Παρισιού, όπου αναπαύονται και άλλες ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Βολταίρος και ο Ζαν Ζακ Ρουσό.

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο κώδικας γραφής Braille είχε επεκταθεί σε όλον τον κόσμο.  Το 1950 η UNESCO αναγνώρισε και υιοθέτησε το σύστημα Braille ως ένα παγκόσμιο σύστημα ανάγνωσης και γραφής για τα άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης. Ο κώδικας Braille, δεν είναι γλώσσα, αλλά γραφή η οποία προσαρμόζεται σε πολλές διαφορετικές γλώσσες.

Στην ελληνική γλώσσα η προσαρμογή του γαλλικού Κώδικα στο ελληνικό αλφάβητο,  έγινε το 1948 από μια ομάδα ειδικών επιστημόνων στη Λειψία της Γερμανίας και ο κώδικας αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως μέσο εκπαίδευσης από το Σχολείο Τυφλών στην Καλλιθέα.

Ο κώδικας Braille είναι καίριας σημασίας για την εκπαίδευση των ατόμων με οπτική αναπηρία, γιατί ανέτρεψε το μέχρι τότε δυσχερές εμπόδιο που προκαλούσε η έλλειψη προσβασιμότητας των ατόμων με προβλήματα όρασης στο γραπτό λόγο, καθώς επίσης και τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, ότι τα τυφλά άτομα δε μπορούν να αποκτήσουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση. 

Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία έχει εξελιχθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα τα άτομα με οπτική αναπηρία να έχουν ισότιμη πρόσβαση στη γνώση, την πληροφορία και την επικοινωνία μέσω προσιτών και ποιοτικών υποστηρικτικών προγραμμάτων και εφαρμογών που μετατρέπουν το γραπτό κείμενο σε ομιλία μέσω της χρήσης των υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων. 

Ωστόσο, η εκμάθηση του συστήματος Braille είναι απαραίτητη κατά τα πρώτα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε οι μαθητές με οπτική αναπηρία να εξοικειώνονται με τη δομή και τη σωστή χρήση της γλώσσας στο γραπτό λόγο σε ίση βάση με τους μαθητές τυπικής ανάπτυξης. Σήμερα, τα βιβλία παρέχονται στους μαθητές στη γραφή Braille από το ΚΕΑΤ.

 Η κοινωνική προσφορά του Louis Braille υπήρξε και παραμένει ανεκτίμητη, διότι το σύστημα Braille είναι το κλειδί για να παρασχεθούν στην πράξη ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στη μόρφωση, που αποτελεί το ισχυρότερο εφόδιο για την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη των ατόμων με οπτική αναπηρία. Παράλληλα συνιστά και μια σημαντική κοινωνική επένδυση, αφού αναδεικνύονται οι πιθανές κλήσεις και δεξιότητες των ατόμων με οπτική αναπηρία και συμβάλλουν και εκείνοι ουσιαστικά στην ευημερία και την πρόοδο του κοινωνικού συνόλου.