Κοινωνικές επιστήμες και ελληνικό σχολείο

07:46 8/9/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

Ζούμε τουλάχιστον 12 χρόνια μία παρατεταμένη  περίοδο αλλεπάλληλων κρίσεων. Περίοδο με έντονες αλλαγές αλλά και με μέγιστο ιστορικό ενδιαφέρον. Το αναχρονιστικό όμως Ελληνικό σχολείο δεν έχει σκοπό να μυήσει τον μαθητή στην σύγχρονη  κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Ούτε έχει στόχο να μεταδώσει όλες τις γνώσεις που θα βοηθήσουν να κατανοηθούν έννοιες όπως «δημοκρατία», «πολίτης», «δικαιώματα», «κοινωνικοποίηση» και «πολιτικοποίηση».

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν είναι μία νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση. Και όμως στον τομέα της παιδείας στοχευμένα θέλησε να προετοιμάσει τους μαθητές

σε ένα και μόνο ρόλο. Στο ρόλο του παραγωγικού εργαζόμενου, να μετρά χωρίς να σκέφτεται και να μιλάει χωρίς να νιώθει. Η κριτική που οφείλουμε να κάνουμε σε αυτόν τον εκπαιδευτικό προσανατολισμό είναι η ακόλουθη. Ο ρόλος του σχολείου οφείλει να μεριμνά για την προετοιμασία των νέων πολιτών. Πολίτες που θα πρέπει να έχουν αυτόνομη σκέψη και  κοινωνική συνείδηση.

Η συνεχής υποβάθμιση των μαθημάτων των κοινωνικών επιστημών δεν είναι αθώα. Η πολιτική επιστήμη, η κοινωνιολογία, η νομική επιστήμη, η κοινωνική ανθρωπολογία ουσιαστικά δεν έχουν θέση στο Ελληνικό σχολείο. Ο χαρακτηρισμός ότι αυτές οι επιστήμες είναι αντικείμενο της πολιτικής επικοινωνίας αριστερών κομμάτων είναι τουλάχιστον ανεπαρκής . Αριστερή είναι η έννοια της «δημοκρατίας»; Αριστερή είναι η έννοια των «ατομικών δικαιωμάτων»;  Όχι βέβαια. Και όταν υπάρχουν ευκαιρίες να διδαχθούν κάποιες περιορισμένες ώρες αυτών των μαθημάτων, αυτό σε πολλές περιπτώσεις διδάσκονται από εκπαιδευτικούς που έχουν διαφορετικό αντικείμενο. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι η ημιμάθεια των μαθητών. 

Από την άλλη μεριά, δεν θα αγνοήσουμε ότι υπάρχει αντίλογος. Κατά το παρελθόν, τα μαθήματα των κοινωνικών επιστημών δεν διδασκόταν με τον πλέον βέλτιστο τρόπο. Θα δώσουμε συγκεκριμένο παράδειγμα. Οι μαθητές γινόταν γνώστες μόνο των κλασικών θεωριών της κοινωνιολογίας και της πολιτικής επιστήμης. Και όμως αυτές οι επιστήμες συνεχώς ανανεώνονται επιστημονικά με  νέες έρευνες, με  σύγχρονα  θεωρητικά ερωτήματα, με καινούργιες επιστημονικές έννοιες. Με αυτό τον τρόπο, βλέπουμε ότι οι  μαθητές και πάλι ήταν σε ένα γνωσιακό λαβύρινθο. Αυτό βέβαια δεν δικαιολογεί την αποφασιστική πρακτική του υπουργείου παιδείας για την υποβάθμιση των μαθημάτων της Κοινωνιολογίας και της Πολιτικής Παιδείας. Αντίθετα, προτιμότερο θα ήταν η βελτίωση αυτών των μαθημάτων αλλά και η άμεση σχέση αυτών με την κοινωνική πραγματικότητα. 

Ποια λοιπόν είναι η πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά των νέων με την ανεπάρκεια διδασκαλίας των κοινωνικών επιστημών στο Ελληνικό σχολείο; Είναι τα εύκολα θύματα της θέσης της κοινής γνώμης για την πολιτική απάθεια. Οι νέοι ψηφοφόροι απορρίπτουν το πολιτικό σύστημα και βρίσκουν μόνοι τους, άλλους τρόπους πολιτικής κοινωνικοποίησης. (Αυτό το συμπέρασμα βέβαια δεν περιορίζεται μόνο στους νέους ψηφοφόρους. Η κατηγοριοποίηση αυτής της πολιτικής συμπεριφοράς αφορά και άλλες ηλικιακές ομάδες). Δεν είναι τυχαίο ότι τα σενάρια συνωμοσίας αλλά και λαϊκιστικές προτάσεις είναι ξανά στο προσκήνιο. Ίσως κάποιος ουδέτερος παρατηρητής θα ισχυριζόταν ότι τα μαθήματα των κοινωνικών επιστημών δεν έχουν την ισχύ να ανατρέψουν αυτή την πορεία. Και η άμεση απάντηση που θα μπορέσουμε να προσφέρουμε είναι ότι η ορθή και επαρκής διδασκαλία αυτών των μαθημάτων είναι μια αρχή, μία έμπνευση για ένα καλύτερο μέλλον. 

 Μία άλλη παράμετρος που θα μπορέσουμε να αναφέρουμε είναι η έννοια του «Ευρωπαίου πολίτη» και η θέση της στο Ελληνικό σχολείο.  Η γνώση της έννοιας της «Ευρωπαϊκής Ένωσης», η ουσιώδης  παρουσίαση των  Ευρωπαϊκών πολιτικών και η κατανόηση  των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεων των Ευρωπαίων πολιτικών  ουσιαστικά απουσιάζουν από το αναλυτικό πρόγραμμα .

Ας μην αγνοήσουμε την εσωστρέφεια που έδειξε με την ψήφο του, το εκλογικό σώμα στο δημοψήφισμά του 2015.  Όταν λοιπόν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν μεριμνά για την γνώση θεμελιακών πολιτικών εννοιών το άμεσο αποτέλεσμα θα είναι να υποβαθμίζεται στην συνείδηση των πολιτών καθετί που αγνοεί.

Η χώρα μας χρειάζεται λοιπόν νέους πολίτες που δεν θα αποθεώνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ούτε και θα την απορρίπτουν. Αντίθετα, οφείλει να έχει πολίτες που θα μεριμνούν με την στάση τους στην συνεχή βελτίωση της. Η διαμόρφωση μίας μη φοβικής πολιτικής κουλτούρας στο Ελληνικό σχολείο θα ωφελήσει και την πατρίδα αλλά και τους πολίτες της . 

Εκείνο που θα πρέπει να αποτρέψουμε, είναι η πορεία ενός ολοκληρωτικού ατομικισμού. Το σχολείο του άκρατου ανταγωνισμού, της αποστήθισης και της αυτοματοποιημένης γνώσης οδηγεί νομοτελειακά σε έναν εσωστρεφή μαθητή. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Η κυρίαρχη θέση της άλλοτε πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ, ότι «δεν υπάρχει κοινωνία αλλά μόνο άτομα» δεν δύναται να προορίζεται για την Ελληνική εκπαίδευση. Αντίθετα, η στοχοθεσία των μαθημάτων των  κοινωνικών επιστημών είναι η διαμόρφωση πολιτών  θα έχουν ενσυνείδηση και αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης.

Το Ελληνικό σχολείο είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Έχει όλες τις δυνατότητες να διορθώσει τα κακώς κείμενά του, να ανατρέψει δεδομένα αλλά και να διαμορφώσει ένα καλύτερο μέλλον. Το Ελληνικό σχολείο δεν είναι μόνο γνώσεις και μαθήματα.

Αποτελείται από ανθρώπους. Από τους καθηγητές, από τους μαθητές, δευτερογενώς από τους γονείς αλλά και φυσικά από τα διοικητικά και πολιτικά πρόσωπα που διαμορφώνουν νέους στόχους και καινούργιους προσανατολισμούς στην εκπαίδευση. Ειδικά, οι τελευταίοι έχουν την ευθύνη να αναθεωρήσουν σκέψεις και πρακτικές.

Τα μαθήματα των κοινωνικών επιστημών έχουν την δυνατότητα να ξανακερδίσουν την θέση που αξίζουν στο Ελληνικό σχολείο. Άλλωστε,αυτή η εξέλιξη θα τους  ευνοήσει όλους, μα πρώτα από όλα θα επιτευχθεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Η ουσιαστική βίωση της δημοκρατίας στην  χώρα μας. Μιας δημοκρατίας που καθημερινά βάλλεται και από τους πολίτες αλλά και φυσικά από το πολιτικό σύστημα.