Μόνα Λίζα: 10 ιστορίες για τον διασημότερο πίνακα στον κόσμο - Μούσα ενός δολοφόνου ή άνδρας;

10:47 30/1/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

(Photo by Christian Marquardt/Getty Images)

Η είδηση για τις δύο ακτιβίστριες οι οποίες το πρωί της Κυριακής 28 Ιανουαρίου, περιέλουσαν με σούπα το αλεξίσφαιρο τζάμι που προστατεύει τον διάσημο πίνακα της Μόνα Λίζα στο Μουσείο του Λούβρου έκανε τον γύρο του κόσμου.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει το αριστούργημα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι τόσο μοναδικό; Ακολουθούν 10 γνωστές και άγνωστες ιστορίες για τον διασημότερο πίνακα ζωγραφικής στον κόσμο.

Monna όπως Madonna

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι άρχισε να φιλοτεχνεί το πορτρέτο της Monna Lisa del Giocondo, συζύγου ενός εμπόρου της Φλωρεντίας, το

1503. Ο όρος «Monna», συντομογραφία της λέξης «Madonna», ήταν στη Φλωρεντία της Αναγέννησης ένας τίτλος τιμής για τις γυναίκες. Ξεκίνησε το πορτρέτο της «Λαίδης Λίζα», επί της ουσίας μιας Φλωρεντινής της μεσαίας τάξης, έχοντας μόλις απορρίψει την πρόταση της πανίσχυρης Ισαβέλλας ντ′ Έστε, Μαρκησίας της Μάντοβα, να τη ζωγραφίσει. Ίσως ζωγράφισε τη Τζοκόντα επειδή απλά τον γοήτευσε ή επειδή επιθυμούσε να τιμήσει την πόλη του.

Ο άνδρας που του άρεσε να ζωγραφίζει γυναίκες

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι κατηγορήθηκε για σοδομισμό σε νεαρή ηλικία και δεν παντρεύτηκε ποτέ, αντιθέτως ήταν πάντα κοντά στους άρρενες μαθητές του. Ωστόσο, όσον αφορά τα πορτρέτα, προτιμούσε τις γυναίκες. Η Μόνα Λίζα είναι η τελευταία μίας εξαιρετικής σειράς γυναικείων πορτρέτων, αρχής γενομένης περίπου το 1475, από την «Προσωπογραφία της Τζινέβρα ντε Μπέντσι», έργο στο οποίο ανέδειξε τη γυναικεία προσωπικότητα, τη δύναμη και την ελευθερία, με τρόπους που κανένας καλλιτέχνης δεν είχε κατορθώσει ποτέ πριν.

Ginevra de' Benci, 1474/1478, Λεονάρντο Ντα Βίντσι. (Photo by Heritage Art/Heritage Images via Getty Images)Ο πίνακας της επιστροφής

Πριν από την Μόνα Λίζα ο Λεονάρντο είχε προσπαθήσει να εγκαταλείψει εντελώς τη ζωγραφική. Ζωγράφιζε με βραδύτητα και περνούσε μεγάλο μέρος του χρόνου του διεξάγοντας επιστημονικά πειράματα. Στον απεσταλμένο της Ισαβέλλας ντ′ Έστε είχε πει ότι ήταν πολύ απασχολημένος με τα μαθηματικά για να τη ζωγραφίσει. Στη συνέχεια, έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία του δούκα Καίσαρα Βοργία υπό την ιδιότητα του στρατιωτικού μηχανικού, στην πιο τολμηρή προσπάθειά του να αφήσει πίσω του την τέχνη. Βγαίνοντας από εκείνη την εμπειρία ξεκίνησε να ζωγραφίζει τη Μόνα Λίζα στη Φλωρεντία.

Διάσημη εδώ και 500 χρόνια

Προς απογοήτευση των ακτιβιστών της σούπας, η Μόνα Λίζα συνεχίζει να χαμογελά πίσω από τη θωρακισμένη γυάλινη προθήκη της. Δεν είναι η πρώτη φορά που το διασημότερο έργο τέχνης στον κόσμο, στο οποίο ο Άντι Γουόρχολ και ο Μαρσέλ Ντισάν απέτισαν τον δικό τους ιδιαίτερο φόρο τιμής στη σύγχρονη μαζική κουλτούρα, γίνεται στόχος. Το 1911 η Μόνα Λίζα κλάπηκε από το Λούβρο. Η υπόθεση έλαβε τεράστια δημοσιότητα, το Μουσείο έκλεισε, όπως και τα σύνορα της Γαλλίας. Κανένας πίνακας δεν συναγωνίστηκε ποτέ τη γοητεία της.

Αλλά, δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο της εποχής μας. Ήδη από το 1505, μια γυναίκα, η Maddelana Doni, δίπλωσε τα χέρια της μιμούμενη τη στάση της Μόνα Λίζα για ένα πορτρέτο του Ραφαήλ, αναπαράγοντας κατά αυτόν τον τρόπο κάτι που ήταν ήδη εμβληματικό.

Το αγαπημένο έργο του Ντα Βίντσι

Ίσως ο μεγαλύτερος θαυμαστής της Μόνα Λίζα ήταν ο ίδιος ο Λεονάρντο. Ποτέ δεν παρέδωσε το έργο στον σύζυγο της Λίζας, ο οποίος έκανε την παραγγελία, αντίθετα συνέχισε να δουλεύει τον πίνακα επί σειρά ετών, προσθέτοντας νέες λεπτομέρειες. Όταν ένα χρόνο πριν από τον θάνατό του δέχτηκε επισκέπτες από την Ιταλία στο κάστρο του Αμπουάζ που του είχε παραχωρήσει ο βασιλιάς της Γαλλίας, ο Λεονάρντο τους έδειξε τη Μόνα Λίζα -τη δια βίου αγάπη του.

Η ανατομία ενός χαμόγελου

Οι πρώτες απόπειρες μίμησης της Μόνα Λίζα από τον Ραφαήλ αναπαράγουν τη στάση αλλά όχι το χαμόγελό της. Η επιστημονική ανάλυση φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι η Λίζα ντελ Τζιοκόντο αρχικά δεν χαμογελούσε. Τη δεκαετία του 1500 ο Ντα Βίντσι αφιέρωσε πολύ χρόνο ανατέμνοντας πτώματα με στόχο να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά της ανθρώπινης ανατομίας, μεταξύ άλλων και των μυών του προσώπου. Τα σχέδια και οι σημειώσεις του για τα χείλη και τον τρόπο με τον οποίο κινούνται, υποδηλώνουν ότι δημιούργησε το χαμόγελο της Μόνα Λίζα για να δείξει πώς λειτουργεί το πρόσωπο -η όμορφη ανθρώπινη μηχανή.

Ο έρωτας του Ερρίκου του 8ου

Ένα από τα πρώτα «θύματα» του χαμόγελου της Μόνα Λίζα ήταν ο κατά συρροή δολοφόνος συζύγων, βασιλιάς Ερρίκος ο 8ος της Αγγλίας. Μετά τον (φυσικό) θάνατο της τρίτης του βασίλισσας, Τζέιν Σέιμουρ -η οποία του χάρισε τον πολυπόθητο γιο, αλλά πέθανε λίγες μέρες μετά τη γέννα-, ο Ερρίκος ανέθεσε στον ζωγράφο της αυλής του, Χανς Χολμπάιν τον νεότερο, να μεταβεί στις Βρυξέλλες για να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο μια υποψήφιας νύφης, της 16χρονης Χριστίνας της Δανίας. Στον πίνακα του Χολμπάιν, η ήδη χήρα Χριστίνα είναι ντυμένη στα μαύρα, αλλά φωτίζει τα πάντα με το χαμόγελό της, ένα χαμόγελο που μοιάζει παράξενα οικείο. Ο Χόλμπαϊν είχε δει τη Μόνα Λίζα και επιχείρησε να μιμηθεί το πιο σαγηνευτικό χαμόγελο στην ιστορία της τέχνης. Ο Ερρίκος ενθουσιάστηκε με τον πίνακα, δήλωσε ερωτευμένος, αλλά μήπως ήταν η Μόνα Λίζα που λάτρεψε;

Τα μυστικά στο φόντο

Ένα από τα πιο μυστηριώδη ζητήματα όσον αφορά στη Μόνα Λίζα είναι το αιθέριο τοπίο στο φόντο. Ένα παζλ που έγινε εσκεμμένα, ως ο Λεονάρντο να ήθελε να αναρωτηθούμε πού βρίσκονται ο δρόμος, η γέφυρα, οι βράχοι, το ποτάμι και τα βουνά. Στην πραγματικότητα, είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι πρόκειται για αναφορά στον ποταμό Άρνο που ρέει μέσα από τους λόφους της Τοσκάνης, ένα τοπίο γεμάτο αναμνήσεις για τον ίδιον. Την εποχή που άρχισε τη Μόνα Λίζα, ο Ντα Βίντσι είχε εμπλακεί σε μια απόπειρα εκτροπής του Άρνου έτσι ώστε να μην περνάει μέσα από την Πίζα, αντίπαλη πόλη της Φλωρεντίας. Είναι άραγε, το τοπίο αυτό μια νύξη στο σχέδιο που είχε δημιουργήσει σε συνεργασία με τον Φλωρεντινό Νικολό Μακιαβέλι;

Ο Μαρσέλ και το μουστάκι

Το 1919 ο δημιουργός της εννοιολογικής τέχνης Marcel Duchamp πήρε ένα αντίγραφο του έργου και σχεδίασε μουστάκι και γένια στη Μόνα Λίζα, δίνοντας τον τίτλο L.H.O.O.Q. Μία γνωστή θεωρία είναι ότι το πορτρέτο απεικονίζει έναν άνδρα -ίσως πρόκειται για ένα κρυμμένο πορτρέτο του ίδιου του Ντα Βίντσι, γράφει ο Τζόναθαν Τζόουνς, κριτικός τέχνης στον Guardian. Ο Ντα Βίντσι αναμειγνύει όντως «αρσενικά» και «θηλυκά» χαρακτηριστικά στις προσωπογραφίες, και ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους η Μόνα Λίζα ασκεί τόσο μεγάλη γοητεία είναι το ανδρόγυνο στοιχείο.

Η μητέρα

Ίσως το πιο μεγάλο μυστικό της Μόνα Λίζα δεν αφορά την επιστήμη ή τη σεξουαλικότητα, αλλά τη νηπιακή ηλικία του Λεονάρντο. Το τοπίο στο βάθος υποδηλώνει τους λόφους γύρω από το Βίντσι, την πόλη της Τοσκάνης όπου γεννήθηκε το 1452, εκτός γάμου, το μωρό ενός συμβολαιογράφου και μιας χωρικής που ονομαζόταν Κατερίνα. Μπορεί στην πορεία ο Λεονάρντο να απέκτησε θετή μητέρα, ωστόσο η βιολογική του μαμά παρέμεινε μια φασματική φιγούρα που επέπλεε στις αναμνήσεις του από την ύπαιθρο της Τοσκάνης -λίγο σαν τη Μόνα Λίζα. Μήπως αυτή η εξιδανικευμένη γυναίκα των ονείρων του, η από καιρό χαμένη μητρική φιγούρα, ενθρονισμένη από την τέχνη του, που του χαμογελά καλοπροαίρετα, είναι η δική του Μαντόνα, μια μητέρα - θεά;

Με πληροφορίες από Guardian

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Μουσείο αποσύρει το αριστούργημα του Βελάσκεθ Las Meninas για έγκλημα μίσος σε βάρος των νάνων;

Πολεμικό Μουσείο: Απλώνοντας τα «δίχτυα» του ανά την Ελλάδα