Μύθοι κι αλήθειες για την βιταμίνη D: Ολα όσα πρέπει να ξέρουμε

07:32 19/10/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Βρισκόμαστε σε μια γεωγραφική περιοχή που την βλέπει πολύ ο ήλιος, κι όμως, τα επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό - όχι μόνο των Ελλήνων, αλλά - εν γένει των Μεσογειακών λαών είναι ιδιαίτερα χαμηλά. Η περίπτωση της «βιταμίνης του ήλιου», βιταμίνης D, λοιπόν, κι οι μύθοι κι αλήθειες που - ολοένα και εντότερα - ακούγονται γύρω από αυτήν, η φημολογούμενη εμπλοκή φαρμακευτικών εταιρειών, τα αποτελέσματα ερευνών που έχουν διενεργηθεί, οι τροφές και τα σκευάσματα που την περιέχουν αλλά και πολλά ακόμα ζητήματα γύρω από την πολυσυζητημένη βιταμίνη, μας απασχολούν στο αφιέρωμα της HuffPost

που δίνει το λόγο σε τρεις επιστήμονες: έναν Διαβητολόγο - Ενδοκρινολόγο, έναν Γενικό - Οικογενειακό Γιατρό κι έναν Αθλητικό Επιστήμονα, Διαιτολόγο - Διατροφολόγο.

Ιδού τι μας είπαν:

Μπουτσουρής Κωνσταντίνος, Διαβητολόγος, Ενδοκρινολόγος. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

- Πως εξηγείται το μυστήριο της έλλειψης βιταμίνης D στην Μεσόγειο, μια περιοχή που «βλέπει» ιδιαίτερα ο ήλιος;

Βεβαίως και είμαστε ένας λαός σε μια χώρα με πολύ ήλιο, αλλά η προτεραιότητά μας είναι να προστατέψουμε το δέρμα μας από την ακτινοβολία με αντηλιακά πολύ υψηλού βαθμού, ενώ πηγαίνουμε στις παραλίες πάντα προστατευμένοι. Επίσης, πώς να προστατευθεί κανείς όταν δεν τρώει πολύ ψάρι, σε αντίθεση με τους βορειοευρωπαίους που καταναλώνουν; Επιπλέον, είναι θέμα γεωγραφίας. Τον χειμώνα ο ήλιος δεν είναι στην χώρα μας σε τέτοια θέση ώστε να μπορούμε να απορροφήσουμε πολύ.

- Ποια είναι η πρότασή σας, λοιπόν, για την πρόσληψη βιταμίνης D;

Η πρότασή μας είναι να καλύπτεται ένας ασθενής με βιταμίνες μόνο τους χειμερινούς μήνες και μέχρι τον Απρίλιο - Μάιο και στην συνέχεια να τον βλέπει ο ήλιος 9 - 10 το πρωί για να παίρνει με φυσικό τρόπο βιταμίνη D χωρίς να υποστεί την ακτινοβολία που μπορεί να κάνει κακό στο δέρμα.

Υπάρχει η αντικειμενική εκτίμηση, υπάρχει κι η υπερβολή. Ο αντικειμενικός παράγων είναι ότι, ναι, υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D. Το ζήτημα είναι πόσο βιταμίνη D πρέπει να παίρνει κανείς για να καλύψει τις ανάγκες του. Μπουτσουρής Κωνσταντίνος, διαβητολόγος, ενδοκρινολόγος. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

- Η, ευρέως διαδεδομένη για ένα μεγάλο διάστημα, αντίληψη πως η έλλειψη βιταμίνης D είχε «λανσαριστεί» από φαρμακευτικές εταιρείες δεν ευσταθεί; Κι αν ναι γιατί;

Υπάρχει η αντικειμενική εκτίμηση, υπάρχει κι η υπερβολή. Ο αντικειμενικός παράγων είναι ότι, ναι, υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D. Το ζήτημα είναι πόσο βιταμίνη D πρέπει να παίρνει κανείς για να καλύψει τις ανάγκες του και από πού μπορεί να την παίρνει. Η πρόταση να παίρνει κανείς ως και 4.000 μονάδες ημερησίως δεν ενδείκνυται κατά την γνώμη μου γιατί η βιταμίνη D μπορεί να γίνει είναι αναπτυξιακός παράγοντας μεταλλάξεων και καρκινογένεσης.

- Αρα, λοιπόν, ποια είναι η ενδεδειγμένη ποσότητα βιταμίνης D που πρέπει να παίρνει κανείς ημερησίως;

Θα έλεγα περίπου 1.200 ως 2.000 μονάδες ημερησίως και πάντα σε συνδυασμό με την έλλειψη που έχει αφού διενεργηθούν εξετάσεις. Το διάλειμμα θα πρέπει να γίνεται από τον Μάιο μέχρι τον Νοέμβριο.

- Οι έρευνες ανεξάρτητων εταιρειών πάνω σ′ αυτό το ζήτημα τι ακριβώς μας δείχνουν; Είναι γονιδιακό το ζήτημα, ή η βιταμίνη D δεν απορροφάται από τον οργανισμό μας, ή μήπως κάτι άλλο;

Η έλλειψη βιταμίνης D έχει να κάνει και με το χρώμα μας. Δηλαδή λιγότερο βιταμίνη D έχουν οι σκουρόχρωμοι λαοί, ενώ ας μην ξεχνάμε ότι οι βορειοευρωπαίοι μόλις δουν ήλιο (ακριβώς διότι δεν τον απολαμβάνουν συχνά) σπεύδουν να τον ευχαριστηθούν. Δεν είναι μόνο το γονιδιακό, αλλά και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο. Μην ξεχνάμε και την παχυσαρκία.

- Πού ωφελεί τον οργανισμό μας η βιταμίνη D;

Θα έλεγα ότι η βιταμίνη D βοηθά παντού: Από το ανοσιοποιητικό μέχρι και την καλή διάθεση. Αρκεί να σας πω πώς πολλοί συνάδελφοι προτείνουν βιταμίνη D για να αντιμετωπισθούν προβλήματα διάθεσης ασθενών.

Ευάγγελος Φραγκούλης, Γενικός - Οικογενειακός γιατρός, Αναπληρωτής Αρχίατρος στον ΕΔΟΕΑΠ

- Είναι μύθος ή αλήθεια πώς παρ’ ότι Μεσογειακός λαός στερούμαστε βιταμίνη D – όχι μόνο οι Ελληνες αλλά κι οι λαοί της Μεσογείου εν γένει;

Μελέτες σε ηλικιωμένους Ευρωπαίους κατέληξαν σε παράδοξα ευρήματα, με την ανεπάρκεια της βιταμίνης D να είναι συχνότερη σε αυτούς που διαβιούν σε χώρες με ηλιοφάνεια, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, σε σύγκριση με αυτούς που ζουν σε βόρειες χώρες στις οποίες η έκθεση στον ήλιο θεωρείται ανεπαρκής.

Παρόλο που η κύρια πηγή βιταμίνης D είναι η ενδογενής σύνθεση της στο δέρμα μετά από έκθεση στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία, μια σειρά παραγόντων μπορεί να επηρεάσουν την ενδογενή παραγωγή της σε λαούς που διαβιούν στις χώρες της Μεσογείου, όπως: η υψηλότερη περιεκτικότητα του δέρματος των λαών αυτών σε μελανίνη που μειώνει την ικανότητα του να παράγει βιταμίνη D, η αποφυγή έκθεσης στο άμεσο ηλιακό φως και η συστηματική χρήση αντηλιακών συνεπεία ανησυχιών για τη συσχέτιση της έκθεσης στον ήλιο με τον καρκίνο του δέρματος (εφόσον έχει εφαρμοστεί σωστά το αντηλιακό και είναι SPF>8, ελαττώνεται η ικανότητα παραγωγής βιταμίνης D >90%), η περιορισμένη υπαίθρια δραστηριότητα στο αστικό περιβάλλον και η γήρανση των πληθυσμών. Επιπλέον, πηγές τροφίμων πλούσιες σε βιταμίνη D (λιπαρά ψάρια, μουρουνέλαιο, κλπ) δεν είναι δημοφιλείς στις χώρες αυτές και επίσης απουσιάζουν πολιτικές εμπλουτισμού τροφών σε βιταμίνη D (με εξαίρεση τα βρεφικά και τα παιδικά γάλατα).

- Είναι μύθος ή αλήθεια ότι στην καρδιά του χειμώνα, τον Φεβρουάριο, έχουν αδειάσει οι αποθήκες μας από βιταμίνη D;

Πραγματικά παρατηρείται μια εποχιακή μεταβολή των επιπέδων της βιταμίνης D, σε αναλογία με την εποχιακή διακύμανση της έκθεσης μας στον ήλιο. Τα χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D σημειώνονται από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, με τις τιμές της να αυξάνονται σημαντικά από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο και να μειώνονται γραμμικά στη συνέχεια.

Μελέτες σε ηλικιωμένους Ευρωπαίους κατέληξαν σε παράδοξα ευρήματα, με την ανεπάρκεια της βιταμίνης D να είναι συχνότερη σε αυτούς που διαβιούν σε χώρες με ηλιοφάνεια, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, σε σύγκριση με αυτούς που ζουν σε βόρειες χώρες. Ευάγγελος Φραγκούλης, γενικός - οικογενειακός γιατρός. Αναπληρωτής Αρχίατρος στον ΕΔΟΕΑΠ

- Η, ευρέως διαδεδομένη για ένα μεγάλο διάστημα, αντίληψη πως η έλλειψη βιταμίνης D είχε «λανσαριστεί» από φαρμακευτικές εταιρείες δεν ευσταθεί; Κι αν ναι γιατί;

Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, παρατηρούμε γύρω από τη βιταμίνη D να στήνεται ένας πραγματικός χορός εκατομμυρίων και μια «πανδημία» ανεπάρκειας βιταμίνης D να εξαπλώνεται ραγδαία παγκοσμίως.

Υπάρχει ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον ερευνητών, με χιλιάδες δημοσιεύσεις, που διερευνούν πιθανούς ενισχυμένους ρόλους της βιταμίνης D στην ανθρώπινη υγεία. Συσχετίσεις που έχουν προταθεί περιλαμβάνουν τον καρκίνο, τις καρδιαγγειακές παθήσεις και την υπέρταση, το διαβήτη και το μεταβολικό σύνδρομο, τις πτώσεις, την ανοσοαπόκριση, τη νευροψυχολογική λειτουργία, κλπ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επιδεικνύουν τα μέσα ενημέρωσης, οδηγώντας σε μια έντονη ευαισθητοποίηση του κοινού. Οι δαπανηρές μετρήσεις της βιταμίνης D προσφέρονται ευρέως σε φαινομενικά υγιείς ανθρώπους στο πλαίσιο των ελέγχων ρουτίνας, χωρίς απαραίτητα να υπάρχουν παράγοντες κινδύνου ή ενδεικτικά συμπτώματα έλλειψης. Ακόμη και οι ίδιοι οι ασθενείς ζητούν από τους γιατρούς τους να τους παραπέμψουν σε έλεγχο επιπέδων βιταμίνης D. Επιπλέον, εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης D για να αποτρέψουν την ασθένεια.

Τα αποτελέσματα στην υγεία από τη χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D δεν φαίνεται να δικαιολογούν το θόρυβο γύρω της. Μια εμπεριστατωμένη ανασκόπηση που εκδόθηκε από το Ινστιτούτο Ιατρικής των ΗΠΑ (IOM) συστήνει πώς οι πληροφορίες σχετικά με τα οφέλη για την υγεία πέρα ​​από την υγεία των οστών προήλθαν από μελέτες που παρείχαν συχνά αντικρουόμενα αποτελέσματα και ανεπαρκή τεκμηρίωση. Αντίθετα τεκμηριωμένος είναι ο ρόλος της βιταμίνης D και του ασβεστίου στην προαγωγή της υγείας των οστών.

- Με ποια εξέταση (αιματολογική;) μαθαίνουμε για τα επίπεδα της βιταμίνης D στο σώμα μας;

Η συγκέντρωση της 25 (OH) D στον ορό είναι επί του παρόντος ο κύριος δείκτης της κατάστασης της βιταμίνης D στο σώμα μας. Αντανακλά τη βιταμίνη D που παράγεται ενδογενώς και που λαμβάνεται από τρόφιμα και συμπληρώματα.

Αντίθετα η κυκλοφορούσα 1,25-(OH)2- D γενικά δεν αποτελεί καλό δείκτη της κατάστασης της βιταμίνης D. Τα επίπεδα της συνήθως δεν μειώνονται έως ότου η ανεπάρκεια γίνει σοβαρή.

Οι ερευνητές ακόμα δεν έχουν καταλήξει οριστικά στις συγκεντρώσεις 25 (OH) D στον ορό που σχετίζονται με ανεπάρκεια ή επάρκεια για την υγεία των οστών και για τη γενικότερη υγεία.

Όλοι συμφωνούν πως συγκεντρώσεις 25-OH-D στον ορό 60 έχουν συσχετιστεί με δυνητικές ανεπιθύμητες ενέργειες.

- Τι ορατά συμπτώματα μπορεί να δώσει η έλλειψη της βιταμίνης D; Τι μπορεί να μας χτυπήσει «καμπανάκι» για την έλλειψή της;

Στα παιδιά, η ανεπάρκεια βιταμίνης D εκδηλώνεται ως ραχίτιδα, μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από την αποτυχία του οστικού ιστού να μεταλλοποιηθεί σωστά, με αποτέλεσμα μαλακά οστά, σκελετικές παραμορφώσεις και πόνους.

Σε ενήλικες και εφήβους, η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε οστεομαλακία, στην οποία το οστό μεταλλοποιείται ατελώς ή ελαττωματικά κατά τη διαδικασία αναδιαμόρφωσης, με αποτέλεσμα αδύναμα οστά. Τα σημεία και τα συμπτώματα της οστεομαλακίας είναι παρόμοια με αυτά της ραχίτιδας και περιλαμβάνουν οστικές παραμορφώσεις και πόνο, τετανικούς σπασμούς και οδοντικές ανωμαλίες.

Αξιολόγηση των επίπεδων της βιταμίνης D θα πρέπει να σκεφτόμαστε σε ασθενείς με παράγοντες κινδύνου ή κλινικές καταστάσεις που σχετίζονται με ανεπάρκεια της π.χ. οστεοπόρωση ή σύνδρομα δυσαπορρόφησης, καθώς και σε ασθενείς που παραπονιούνται για κακουχία και πόνους, αμφότερα σημεία πιθανής έλλειψης βιταμίνης D, ειδικά τον χειμώνα που τα επίπεδα στον οργανισμό πέφτουν.

Γιάννης Κωτσής, Αθλητικός Επιστήμονας, καθηγητής Φυσικής Αγωγής (ΚΦΑ), MSc Διατροφής Αθλουμένων, Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμηματος Διαιτολογίας - Διατροφής

- Μπορεί να γίνει με φυσικό τρόπο η πρόσληψη της βιταμίνης D μέσα από την τροφή μας; Ποια φαγητά μας προσφέρουν βιταμίνη D και σε τι ποσότητες θα προτείνατε να καταναλώνονται εβδομαδιαίως;

Η αλήθεια είναι ότι η πρόσληψη της βιταμίνης D γίνεται κυρίως μέσω του ήλιου και πολύ λιγότερο μέσω της τροφής. Θα έλεγα ότι κατά ένα 70 με 75% η βιταμίνη D προσλαμβάνεται από τον ήλιο και κατά ένα 10 με 15% από την τροφή. Η βασική οδηγία, λοιπόν, είναι να εκτειθέμεθα στον ήλιο τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα - όχι με μπουφάν, αλλά να βλέπει ο ήλιος σημεία του σώματός μας. Ολοι κρυβόμαστε από τον ήλιο και πολύ κακώς κατά την γνώμη μου. Σε έναν βορειοευρωπαίο η οδηγία για έκθεση στον ήλιο ημερησίως θα ήταν 40 με 45 λεπτά λόγω των διαφορετικών καιρικών συνθηκών. Διατροφικά τώρα, καλό είναι να καταναλώνουμε σκουμπρί, τόνο και αυγό που είναι πλούσια σε βιταμίνη D περίπου 2 με 3 φορές την εβδομάδα. Μελέτες δείχνουν ότι μπορούμε άφοβα να καταναλώνουμε ένα αυγό ημερησίως. Πολύ καλή πηγή βιταμίνης D είναι και το μουρουνέλαιο.

Διατροφικά, καλό είναι να καταναλώνουμε σκουμπρί, τόνο και αυγό που είναι πλούσια σε βιταμίνη D περίπου 2 με 3 φορές την εβδομάδα. Μελέτες δείχνουν ότι μπορούμε άφοβα να καταναλώνουμε ένα αυγό ημερησίως.

- Ποια είναι η άποψή σας για τα συμπληρώματα βιταμίνης D από το φαρμακείο; Μπορούμε να τα καταναλώνουμε και σε τι συχνότητα;

Δεν είμαι εναντίον των συμπληρωμάτων, ωστόσο, δεν τα πολυχρησιμοποιώ. Και θεωρώ ότι κάποιος για να πάρει συμπλήρωμα βιταμίνης D θα πρέπει να έχει διαπιστωμένη έλλειψη από εξετάσεις. Οχι να παίρνει πληροφόρηση από το Διαδίκτυο και να καταναλώνει βιταμίνες. Σε κάθε περίπτωση η δοσολογία που ενδείκνυται είναι το πολύ 2.000 μονάδες ημερησίως, αλλά επιμένω αυτό εξαρτάται από τον καθένα μας ξεχωριστά και το επίπεδο ανεπάρκειας που έχει. Γι′ αυτο προηγείται η εξέταση και μετά η λήψη.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ... Η Βιταμίνη D στις μέρες του Κορωνοϊού και πιο πέρα Αναποτελεσματική η βιταμίνη D και τα Ω3 στην πρόληψη καρκίνου και καρδιακών παθήσεων Γιατί οι βιταμίνες μπορεί να μας αρρωστήσουν και τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό