Ο Φόβος και το Μίσος στον “διαφορετικό” επώασε το Άουσβιτς

08:00 31/1/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Άουσβιτς ΙΙ-Μπιρκενάου, Πολωνία - 26 Μαρτίου 2023: Ευρυγώνια άποψη κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής προς την εμβληματική πύλη κάτω από έναν ζοφερό ουρανό.

«Όλοι ζούμε κάτω από τον ίδιο ουρανό, αλλά δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ορίζοντα»

Η παραπάνω θέση του Conrad Adenauer μπορεί να συνιστά μία διαπίστωση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως συνιστά και μία παραίνεση να αποδεχτούμε αυτήν την πραγματικότητα ως “φυσική αναγκαιότητα”.

O Γκαίτε συμπληρώνοντας την παραπάνω θέση του Adenauer τονίζει πως

ο τρόπος που προσλαμβάνεις και ερμηνεύεις την πραγματικότητα εξαρτάται από τη θέση (κοινωνική, οικονομική…) στην οποία βρίσκεσαι:

«Δεν υπάρχουν ούτε δύο άνθρωποι στον κόσμο που να βλέπουν τη ζωή με τον ίδιο ακριβώς τρόπο».

Μπορεί το «Μεγάλο Ψάρι τρώει το Μικρό» στον παροιμιακό λόγο να αποτυπώνει και να εκφράζει μία εγνωσμένη φυσική πραγματικότητα, αυτό όμως δεν διδάσκει, ούτε προτρέπει να ακολουθήσει και η ανθρώπινη κοινωνία τον ίδιο φυσικό νόμο.

Η ρατσιστική ιδεολογία πολλές φορές χρησιμοποιεί τη φυσική πραγματικότητα και τους ισχύοντες φυσικούς νόμους ως δικαιολογία για την εκμετάλλευση, την κακομεταχείριση και τον υποβιβασμό ανθρώπων ή ομάδων ανθρώπων.

Κάποιες, δηλαδή, κληρονομικές ή φυσικές ιδιαιτερότητες (χρώμα δέρματος, ύψος…) θεωρούνται ως ακαταμάχητα στοιχεία για την κατηγοριοποίηση ανθρώπων και λαών σε μία κλίμακα-ιεραρχία όπου στο ανώτερο βάθρο βρίσκονται οι “φυσιολογικοί”, οι “όμοιοι” και στο κατώτερο οι “άλλοι”, οι “διαφορετικοί”. 

Όλα αυτά, βέβαια, πέραν του ότι παραβιάζουν τα επιστημονικά δεδομέναπροσβάλλουν τον ανθρωπισμό και τη δημοκρατία στο βαθμό που αιτιολογούν, δικαιολογούν και δικαιώνουν την κοινωνική εκμετάλλευση και αδικία.

Σε ένα άλλο επίπεδο ο ρατσισμός και οι απότοκες συμπεριφορές συνιστούν και μία ανορθολογική συντηρητική ιδεολογία και στάση ζωής. Κι αυτό γιατί οι θεωρητικοί του ρατσισμού αρνούνται την αναγκαιότητα και τη δύναμη της ποικιλίας, της ανομοιότητας και της διαφορετικότητας.

Οι ρατσιστές οχυρώνονται πίσω από το ιδεολόγημα της “καθαρότητας” και της “ομοιότητας” της φυλής ή του έθνους τους και απαξιώνουν και περιθωριοποιούν το “διαφορετικό” και το “ανόμοιο”. Ξεχνούν, ωστόσο, πως και μέσα σε μία κοινωνία, φυλή, έθνος ομοίων βρίσκονται ποικίλες παραλλαγές και διαφορές.

Ομοιάζουμε παρά τις διαφορές μας και διαφέρουμε παρά τις ομοιότητές μας

Οι ρατσιστές ξεχνούν, επίσης, πως η διαφορά και η ετερότητα-ποικιλία συνιστούν την ατμομηχανή της αλλαγής και της προόδου των κοινωνιών. Αντίθετα η ομοιότητα λειτουργεί ανασταλτικά στη ανανέωση και οδηγεί τις κοινωνίες στην ακινησία και το τέλμα.

Η πρόοδος και η εξέλιξη είναι συνώνυμες της σύνθεσης των αντιθέσεων σύμφωνα και με την Ηρακλείτεια φιλοσοφία («Παλίντονος Αρμονίη»)

Ζητούμενο της εποχής μας, λοιπόν, είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας-ετερότητας χωρίς αυτή να αποτελεί κατ΄ ανάγκη και κριτήριο ανωτερότητας  ή κατωτερότητας του συνανθρώπου μας.

Επιπρόσθετα ο η αναγνώριση του δικαιώματος στη διαφορά-ετερότητα συνεπάγεται και την αποδοχή της μοναδικότητας του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου, και το σεβασμό στο δικαίωμα της ολοκλήρωσής του σύμφωνα με τα ιδιαίτερα, εγγενή ή μη, στοιχεία της ύπαρξής του.

Εξάλλου για τη δημοκρατία και τον ανθρωπισμό ο άνθρωπος ως ύπαρξη θεωρείται “αυταξία” και δεν ετεροπροσδιορίζεται από εξωτερικά στοιχεία (κοινωνική θέση, πλούτος, γλώσσα…)   

Το Άουσβιτς και το Νταχάου είναι η επιτομή της απόρριψης του “διαφορετικού” και της δαιμονοποίησης της “ετερότητας”. Eίναι ταυτόχρονα και η ψευδαίσθηση της ασφάλειας που εξασφαλίζει η “ομοιότητα” και η “καθαρότητα” στην επιβίωση μιας κοινωνίας ή ενός έθνους.

“Όποτε βρεθείς με την πλευρά της πλειοψηφίας, είναι η στιγμή που πρέπει να σταθείς και να συλλογισθείς”(Mark Twain.)

Και είναι γνωστά τα ιστορικά εγκλήματα που διαπράχτηκαν από Ηγέτες και λαούς που ήταν τυφλωμένοι και δέσμιοι των ψευδαισθήσεων και της αυταπάτης τους περί ανωτερότητας και των κινδύνων που απορρέουν από τους “άλλους”, τους “ανόμοιoυς», τους “διαφορετικούς”.

“Θα πρέπει να ξέρουμε όλοι πως η διαφορετικότητα κεντάει ένα πλούσιο χαλί, και πρέπει να καταλάβουμε πως όλοι οι κόμποι του χαλιού έχουν ισότιμη αξία, ανεξάρτητα από το χρώμα τους” (Maya Angelou)

Γι αυτό ως άτομα, κοινωνίες και λαοί θα πρέπει να εκπαιδευόμαστε στην αποδοχή της διαφορετικότητας για έναν κόσμο ανθρώπινο και ειρηνικό.

“Μοιραστείτε τις ομοιότητές μας, επευφημήστε τις διαφορές μας” (Scott Peck)