Ο κίνδυνος της ορθολογικής μυωπίας του Έλληνα

11:09 26/10/2015 - Πηγή: Huffington Post Greece

Λίγοι θα διαφωνούσαν πως ως λαός έχουμε μια τάση να ζούμε το παρόν χωρίς πολλές σκέψεις για το μέλλον, με όλα τα καλά και κακά που αυτό συνεπάγεται. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι η αιτία μιας συμπεριφοράς είναι το ίδιο με, ίσως και πιο σημαντική από, την συμπεριφορά καθαυτή. Θα ήταν πολύ εύκολο―αλλά συνάμα άδικο―να αποδώσουμε την μυωπία του Έλληνα αποκλειστικά στον έμφυτο χαρακτήρα ή στο DNA του. Μία συμπεριφορά δεν συνεπάγεται και μια έμφυτη, αμετάβλητη τάση προς αυτήν· ίσως η συμπεριφορά να είναι το σύμπτωμα μιας παθογένειας και

όχι η αιτία καθαυτή.

Ο νομπελίστας Χέρμπερτ Σαΐμον ισχυριζόταν πως η έννοια της ορθολογικότητας δεν μπορεί να οριστεί ανεξάρτητα από το περιβάλλον. Ο Έλληνας εκτίθεται εδώ και δεκαετίες σε ένα περιβάλλον με ακραία αβεβαιότητα, στην οποία έχει συνεισφέρει η εκάστοτε κυβέρνηση (και όχι μόνο στα χρόνια της κρίσης). Δυστυχώς τα παραδείγματα είναι άπειρα...αλλαγές στο φορολογικό περιβάλλον σχεδόν κάθε χρόνο, πολλές φορές με αναδρομική(!!!) ισχύ, νομοθετικές παλινδρομήσεις εντός μηνών (καταργώντας κάθε έννοια κρατικής συνοχής), αβεβαιότητα ως προς την ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης, κτλ.

Το αποτέλεσμα της αβεβαιότητας είναι η δυσκολία πρόβλεψης του μέλλοντος από τους πολίτες. Η ορθολογική αντίδραση και προσαρμογή στην μελλοντική αβεβαιότητα απαιτεί να δίνουμε πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στο παρόν εις βάρος του μέλλοντος, επειδή είμαστε πιο σίγουροι για τις επιπτώσεις των πράξεων μας στο άμεσο μέλλον. Το φαινόμενο εκδηλώνεται ως το γνωστό, και μη εξαιρετέο, εθνικό σπορ της «αρπαχτής». Οι επιπτώσεις της ορθολογικής μας μυωπίας είναι ολοφάνερες: επιχειρηματικότητα που αποσκοπεί σε γρήγορα κέρδη αντί για επενδύσεις με μακροπρόθεσμες προοπτικές, καθυστέρηση κάθε είδους πληρωμών προς το δημόσιο και προς ιδιώτες εντείνοντας το κλίμα αβεβαιότητας και τορπιλίζοντας την εμπιστοσύνη, ενθάρρυνση των παράνομων δραστηριοτήτων για άμεσο όφελος, τον αποκαρδιωτικό συμβιβασμό νέων για μια οποιαδήποτε δουλειά που προσφέρει άμεσα κάποιο εισόδημα (αν και καταστρέφει της μελλοντικές τους ευκαιρίες).

Θα ήταν πολύ εύκολο―αλλά συνάμα άδικο―να αποδώσουμε την μυωπία του Έλληνα αποκλειστικά στον έμφυτο χαρακτήρα ή στο DNA του.

Σήμερα―στην πιο κρίσιμη στιγμή―η αβεβαιότητα, αλλά και η μυωπία μας, βρίσκονται στο απόγειο, την ίδια στιγμή που το κόστος της μυωπίας μας είναι υψηλότερο από ποτέ. Δυστυχώς οι συζητήσεις και οι σχεδιασμοί εστιάζουν στους επόμενους μήνες ή καμιά φορά ακόμα και στις επόμενες ημέρες! Οι γρήγορες λύσεις για το παρόν σπανίως είναι οι ιδανικές λύσεις για το μέλλον, αντιθέτως. Ο χρόνος είναι περιορισμένος, όσο σκεφτόμαστε το παρόν τόσο λιγότερο σχεδιάζουμε για το μέλλον. Υπό την πίεση των γρήγορων αποφάσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων κινδυνεύουμε να βάλουμε σαθρές βάσεις για το μέλλον. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι πράξεις μας τώρα θα κρίνουν την πορεία της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες.

Οι κυβερνώντες πρέπει να καταλάβουν ότι σε έναν βαθμό ευθύνεται το κράτος και οι νόμοι του για την συμπεριφορά των πολιτών του μέσω των κινήτρων που δημιουργεί η ίδια. Η καταδίκη των πολιτών ως (εδώ βάλτε το αγαπημένο σας στερεότυπο/ελάττωμα του Έλληνα) δεν βοηθάει σε καμία περίπτωση. Με περισσότερη σκέψη θα δούμε πως αρκετές από τις «προβληματικές» συμπεριφορές του Έλληνα είναι―ως ένα βαθμό―ορθολογικές αντιδράσεις στο περιβάλλον του.

Ως πολίτες όμως, ας μην αποποιηθούμε και τις δικές μας ευθύνες κρύβοντας πίσω από την δικαιολογία μιας ορθολογικής συμπεριφοράς. Δεν επηρεάζει μόνο το περιβάλλον εμάς, αλλά και εμείς μέσω τον πράξεων μας δημιουργούμε το περιβάλλον. Οι πεποιθήσεις και οι πράξεις μας οδηγούν συχνά σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την παγίδα του στενού, ατομικού και ανασκοπικού ορθολογισμού στην δεδομένη περίπτωση και να στραφούμε σε έναν κοινωνικό, προνοητικό ορθολογισμό. Σίγουρα υπάρχουν ιστορικά γεγονότα που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας σήμερα. Το ερώτημα είναι, αν θέλουμε απλώς να αντιδράμε παθητικά (έστω και με έναν στενό ορθολογικό τρόπο) στο περιβάλλον και στην ιστορία μας ή αν θέλουμε να αναλάβουμε το βάρος της ευθύνης της μεταμόρφωσης του περιβάλλοντος. Το δεύτερο απαιτεί μια υπέρβαση στην σκέψη μας, ήτοι αυτοεξέταση και μεταγνωστική σκέψη.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.