Ο μιλιταρισμός του Ερντογάν

08:13 27/11/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

Είκοσι χρόνια πριν, τον Νοέμβριο του 2002, το ΑΚΡ κέρδισε τις εκλογές στην Τουρκία και ανέλαβε την εξουσία. Τα κόμματα της δεξιάς και κεντροαριστεράς, με μοναδική εξαίρεση το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), υπέστησαν συντριπτική ήττα και δεν κατάφεραν να εισέλθουν στην τουρκική εθνοσυνέλευση. Η είσοδος δύο μόνο κομμάτων σε αυτήν εκτόξευσε τον αριθμό των εδρών του πρώτου κόμματος και με 34% και 363 έδρες το ΑΚΡ σχημάτισε την πρώτη αυτοδύναμη κυβέρνηση στην Τουρκία μετά από δεκαπέντε χρόνια. Στη συνέχεια, ο εκδημοκρατισμός

του τουρκικού πολιτικού συστήματος που ζητούσε η Ευρώπη μετατράπηκε από τον πρωθυπουργό Ρ.Τ. Ερντογάν σε εργαλείο για την αλλαγή των εσωτερικών ισορροπιών της Τουρκίας. 

Για μια δεκαετία, από το 2003 έως το 2013, οι κυβερνήσεις του ΑΚΡ προχώρησαν σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες μείωσαν καταλυτικά τα ερείσματα του στρατού στο πολιτικό σύστημα. Παράλληλα, με τη διεξαγωγή πολύκροτων δικαστικών υποθέσεων κατά της στρατιωτικής ηγεσίας, όπως η υπόθεση Εργκένεκον, ο Τούρκος πρωθυπουργός φρόντισε να πλήξει καίρια το κύρος του τουρκικού στρατού. Μετά από δύο νέες εκλογικές νίκες –το 2007 και το 2011- απέναντι σε μια ισχνή αντιπολίτευση και με τη στρατιωτική ηγεσία αποδυναμωμένη, το 2013 η κυβέρνηση Ερντογάν προχώρησε σε ειρηνευτική συμφωνία με το PKK, στοχεύοντας στη διατήρηση μέρους της κουρδικής ψήφου και στην περαιτέρω επέκταση της πολιτικής ισχύος της.

Την ίδια περίοδο, η επιθετική εξωτερική πολιτική του Τούρκου πρωθυπουργού ώθησε την Τουρκία σε μια περιφερειακή υπερέκταση από τη Βόρεια Αφρική έως τη Συρία και το Ιράκ και η κυβέρνηση του ΑΚΡ μετατράπηκε σε βασικό παράγοντα εμβάθυνσης της αστάθειας που συγκλόνιζε τη Μέση Ανατολή. Τον Αύγουστο του 2014 ο Ρ.Τ. Ερντογάν εξελέγη στην προεδρία της Τουρκίας και άρχισε να σχεδιάζει τον μετασχηματισμό του πολιτικού συστήματος σε προεδρική δημοκρατία με στόχο την περαιτέρω εδραίωση της εξουσίας του. 

Όμως η εμπλοκή της Άγκυρας στο ρευστό γεωπολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής έφερε, από το 2015, τις πρώτες σημαντικές επιπτώσεις για την κυβέρνηση Ερντογάν. Η επέκταση των κουρδικών πολιτοφυλακών στην κατακερματισμένη βόρεια Συρία, η είσοδος του φιλοκουρδικού HDP στην τουρκική εθνοσυνέλευση στις εκλογές του Ιουνίου του 2015 και η απώλεια της κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας από το ΑΚΡ για πρώτη φορά από την άνοδό του στην εξουσία έθεσαν σε σοβαρή αμφισβήτηση τις επιλογές και τις φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου. 

Μπροστά σε μια επικείμενη κατάρρευση του πολιτικού του σχεδιασμού για την αλλαγή του τουρκικού πολιτικού συστήματος και την εδραίωσή του σε μια πανίσχυρη προεδρία, ο Ρ.Τ. Ερντογάν άλλαξε άρδην την πολιτική του στο κουρδικό και κινήθηκε προς μια συνεργασία με το εθνικιστικό MHP.  Η αλλαγή πορείας του Ερντογάν έστρεψε το ΑΚΡ προς έναν αντι-κουρδικό εθνικισμό και μιλιταρισμό, παρασύροντας την τουρκική πολιτική ζωή σε μια διαρκή και επικίνδυνη όξυνση. 

Τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν σφράγισαν τη νέα πορεία του ΑΚΡ και του Ρ. Τ. Ερντογάν. Το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016, οι πολιτικές διώξεις που ακολούθησαν και η αλλαγή του πολιτικού συστήματος σε προεδρικό έδωσαν τη δυνατότητα στον Τούρκο πρόεδρο να ελέγξει απόλυτα τον στρατό και να τον ενσωματώσει στον πολιτικό σχεδιασμό του. Ο νέος αντι-κουρδικός εθνικισμός, μέρος του ευρύτερου μιλιταρισμού που προωθεί από το 2016 η κυβέρνηση Ερντογάν, εξελίχθηκε σε τρεις εισβολές του τουρκικού στρατού στη βόρεια Συρία και στην κατοχή εδαφών δυτικά και ανατολικά του Ευφράτη. Αλλά και στην εντατικοποίηση των πολιτικών διώξεων και των αποκαλούμενων αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό της Τουρκίας.  

Η στροφή του ΑΚΡ και του Τούρκου προέδρου προς τον μιλιταρισμό και τον αυταρχισμό έχει επιφέρει ένα βαθύ πλήγμα στην εύθραυστη τουρκική δημοκρατία και έχει οδηγήσει, εκ νέου, την Τουρκία σε μια κατάσταση βαθιάς εσωτερικής πόλωσης. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση Ερντογάν αναθερμαίνει, με νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις, το πολεμικό κλίμα στη βόρεια Συρία και συνεχίζει την επιθετική πολιτική έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ενόψει των κρίσιμων εκλογών του Ιουνίου του 2023 και είκοσι χρόνια μετά την άνοδό του ΑΚΡ στην εξουσία, όταν είχε εμφανιστεί ως μια δύναμη εκδημοκρατισμού του τουρκικού πολιτικού συστήματος, ο Ρ.Τ. Ερντογάν θα αναζητήσει την πολιτική του επιβίωση στον μιλιταρισμό και τον αυταρχισμό με τον οποίον κυβερνά την τελευταία δεκαετία την Τουρκία.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΠοιος σχεδίασε την πολύνεκρη επίθεση στην Κωνσταντινούπολη;H άρνηση της γενοκτονίας συνιστά μια νέα «καταστροφή»