Ο Ντανιέλ Κον - Μπεντίτ διαβάζει Πατρίκιο κάτω από την Ακρόπολη

14:16 18/9/2015 - Πηγή: Huffington Post Greece

Η πραγματικότητα της σύγχρονης Ελλάδας είναι πολύ πιο σύνθετη από την γνωστή καρτ ποστάλ Σε κρίση, που όσο και αν προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τα στερεότυπα, αυτή παραμένει το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε. Και αφού ούτως ή άλλως ματαιοπονούμε «πολεμώντας τα στερεότυπα», μιας και αυτή η ίδια η έκφραση είναι ήδη ένα από αυτά, ας κερδίσουμε χρόνο αντλώντας απλούστατα πληροφορίες.

Η ποιητική παραγωγή της σύγχρονης Ελλάδας συγκαταλέγεται στις πιο πλούσιες

της Ευρώπης: αν το γόητρο του Βραβείου Νομπέλ είναι δείκτης , η Ελλάδα μετράει ήδη δύο βραβεία, που απονεμήθηκαν στους ποιητές Γιώργο Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη.

Αυτός που σήμερα όλοι στην Ελλάδα, από τους ακαδημαϊκούς κύκλους ως τον κοινό άνθρωπο (οφείλουμε να αναγνωρίσουμε έναν ακούσιο ποιητικό χαρακτήρα στην έκφραση αυτή), θεωρούν πως είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή έλληνας ποιητής, ο Τίτος Πατρίκιος , μεταφράστηκε επιτέλους στα γαλλικά. Αυτή η ασυνήθιστη ομοφωνία για την ποιότητα ενός έργου είναι ακριβώς ανάλογη με τον ουσιώδη χαρακτήρα της ποίησης του Πατρίκιου: είναι μια ποίηση «εύκολη» και ευανάγνωστη σαν τηλεγράφημα πρακτορείου ειδήσεων αλλά και αβυσσαλέα σύνθετη σαν ηρακλείτειος αφορισμός:

Ο αναγκαίος χρόνος

Ύστερα από δέκα χρόνια

συσχέτισα επιτέλους

δυο περιστατικά

κι εκείνα πάλι δέκα χρόνια

μεταξύ τους χωρισμένα

Ο φιλέλληνας και γνώστης της Ελλάδας, Ντανύ Κον - Μπεντίτ, εντυπωσιάστηκε από αυτήν την ποίηση που αρνείται κάθε ποιητική διακόσμηση προκειμένου να αποκαλύψει τις λέξεις γυμνές. Και καθώς ο συνθέτης Thierry Pécou μου φαίνεται προικισμένος με τις ίδιες αρετές αναγνωσιμότητας, συνθετότητας (αλλά και ομορφιάς !) που διαθέτει ο Πατρίκιος, σκέφτηκα ότι μια συνάντηση των τριών τους θα μπορούσε να αποφέρει ένα πραγματικό θαύμα: κατά τη διάρκεια εκείνης της ωραίας καλοκαιριάτικης βραδιάς κάτω από την Ακρόπολη, ο Πεκού δεν συνοδεύει απλώς στο πιάνο παρά δημιουργεί ένα αυτόνομο μουσικό έργο που διαλέγεται με ένα απόσπασμα της συλλογής του Πατρίκιου Σε βρίσκει η ποίηση διαβασμένο πρώτα απ' τον ίδιο τον ποιητή στα ελληνικά και κατόπιν από τον Κον-Μπεντίτ (αρχή στα 4 πρώτα και 28 δευτ.) στη γαλλική μετάφραση:

Ο Τίτος Πατρίκιος, που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, υπήρξε στα νιάτα του οπαδός αυτού που σήμερα το ονομάζει «κομμουνιστική σέχτα, ένα είδος μονοθεϊστικής και μονολιθικής θρησκείας, που αρνούνταν τον θρησκευτικό της χαρακτήρα». Ανάμεσα στις πιο διασκεδαστικές αναμνήσεις του είναι και αυτή: «Στο όνομα ενός πρωτόγονου μαρξισμού πίστευα στα νιάτα μου πως ο έρωτας όφειλε να μεταμορφωθεί σε πράξη της λογικής, απαλλαγμένη από το «αίσθημα» το οποίο ήταν προφανώς ένα προϊόν της αστικής τάξης...». Μα να όμως που έρχεται να διαφωνήσει με αυτόν τον φιλόδοξο στόχο ένα από τα ίδια του τα ποιήματα:

Τα φιλιά έτσι μπηχτήκαν και ριζώσαν στο κορμί του

που και μετά τον θάνατο του

μένουν εκεί και μεγαλώνουν

σαν τα νύχια

Χωρίς ούτε στιγμή να πάψει να νοιάζεται για την πολιτική, ελπίζοντας πάντα να δει να φανερώνεται κάποτε στην Ελλάδα μια μη κομμουνιστική και μη καιροσκοπική αριστερά ο Πατρίκιος αρνείται να πολιτικοποιήσει την τέχνη: «Αν θέλετε να καταγγείλετε την κοινωνική αδικία, θα κερδίσετε χρόνο γράφοντας κατευθείαν ένα μανιφέστο. Ο ρόλος της ποίησης είναι διαφορετικός· ο Ντ' Ανούντσο ήταν μεγάλος ποιητής, κι όμως ήταν φασίστας».

Σε αυτήν ακριβώς την άρνηση μονολιθικών βεβαιοτήτων ο Πατρίκιος συναντά τον Κον-Μπεντίτ. Είναι παράξενη στ' αλήθεια η σχέση μας με την ποίηση και την πολιτική. Διαβάζουμε συχνά πως «η ποίηση μπορεί ν' αλλάξει τη ζωή μας»...Γοητευτική ακούγεται η φράση αυτή, αλλά πόσο αφελής θα πρέπει να είναι κανείς για να την πιστέψει; Από την άλλη μεριά δεν υπάρχει προφανέστερη και λογικότερη βεβαιότητα από αυτήν που μόνο στην πολιτική αναγνωρίζει την καταλυτική δυνατότητα να αλλάζει τη ζωή μας. Εντούτοις η πολιτική μοιάζει να αργοπορεί εξίσου με την ποίηση σε αυτό το ζήτημα...

Εξακολουθεί λοιπόν να είναι ζητούμενο, με ποιους μικρούς ή μεγάλους υπολογισμούς μπορούμε να την αλλάξουμε τούτη τη ζωή, που όποια και αν είναι (εδώ όλοι θα συμφωνήσουν), δεν είναι σίγουρα λαμπρή...Ο Πατρίκιος που σε όλη του τη ζωή συναναστρεφόταν και την πολιτική και την ποίηση, μας αιφνιδιάζει με μιαν απρόβλεπτη κατάφαση: το πλεονέκτημα της ποίησης έναντι της πολιτικής δεν είναι άλλο από το πόσο απρόβλεπτη μπορεί να είναι η ποίηση:

εκεί που απορείς για πράγματα που μπόρεσες να κάνεις

για πράγματα σοβαρά ή ανόητα που ρίσκαρες τη ζωή σου

για πράγματα σημαντικά που τα κατάλαβες αργότερα

για πράγματα που τα φοβήθηκες κι απέφυγες

ν' αναλάβεις

για πράγματα που τα προγραμμάτισες και δεν σου βγήκαν

γι' άλλα που τα σχεδίασαν άλλοι και βγήκαν διαφορετικά

για πράγματα που σου έτυχαν χωρίς να τα περιμένεις

για πράγματα που μόνο τα ονειρεύτηκες

και κάποτε, μία στις χίλιες, πραγματώθηκαν...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Πώς να μεταφραστεί ο Πατρίκιος στα γαλλικά; Η γλώσσα στην οποία γράφει, είναι τα πιο αναπάντεχα ελληνικά που μου έτυχε να διαβάσω· η γλώσσα αυτή που την νόμιζα ετοιμοθάνατη από την ασφυξία όπου την καταδίκασε η λογοκρισία των οπαδών της «καθαρότητας», που αρνούνται κάθε επαφή με το αγγλοσαξονικό λεξιλόγιο, ελευθερώνεται ξάφνου στα χέρια ενός πολύ μεγάλου ποιητή με στομάχι αρκετά γερό ώστε να χωνέψει τα επείσακτα και να τα ενσωματώσει στη μητρική γλώσσα. Traddutore traditore: προδίδει λοιπόν η μετάφραση το πρωτότυπο, προπάντων όταν πρόκειται για ποίηση, «εξ ορισμού αμετάφραστη»; Επ' ουδενί λόγω δεν μπορεί να ειπωθεί αυτό στον Πατρίκιο, που έχει μεταφράσει Σταντάλ, Μπαλζάκ, Αραγκόν, Βαλερί και που θεωρεί ότι ένας μεταφραστής «μπορεί να μεταφράσει τα πάντα, αρκεί να έχει τον απαιτούμενο χρόνο να εργαστεί και έναν μισθό αρκετό για να ζήσει». Το Sur la barricade du temps, αυτή η υπέροχη δίγλωσση ανθολογία ποιημάτων του Πατρίκιου, που διάλεξε και μετέφρασε η Marie-Laure Coulmin - Koutsaftis, τελειώνει με το Σε βρίσκει η ποίηση, μια μεγαλειώδη μαρτυρία για το τι είναι η ζωή ενός ανθρώπου, για το τί είναι η φωνή του · ένα από αυτά τα σπάνια γραπτά που ξεφεύγουν από κάθε κανόνα για να γίνουν αληθινά ποιήματα, και που μπορούν εν τέλει να αλλάξουν την ανθρώπινη ζωή, τη ζωή μας, άρδην.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη HuffPost France και μεταφράστηκε στα Ελληνικά

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.