Οι δύο όψεις του προστατευτισμού

19:51 15/2/2020 - Πηγή: Huffington Post Greece

Μπορεί ο προστατευτισμός να αποτελεί έναν κατά βάση οικονομικό όρο που προσδιορίζει αντιφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές, αλλά μπορεί κάλλιστα να περιγράψει και πολιτικές πρακτικές οι οποίες σαν απώτερο σκοπό έχουν την εθνική-εθνολογική προστασία από την παγκοσμιοποίηση. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου εντείνονται οι φωνές που ζητούν την εφαρμογή εθνικού προστατευτισμού σε πεδία όπως η συλλογική ιστορική μνήμη, το προσφυγικό κλπ.

Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί σε καμία περίπτωση πως ο δρόμος του προστατευτισμού για τα έθνη

και ιδίως τα μικρότερα σε επίπεδο πληθυσμού και κατ’ επέκταση οικονομίας, είναι ο μόνος που μπορεί να εξασφαλίσει την επιβίωση ειδικά σε καιρούς που αρχίζει να γίνεται κοινός τόπος. Η προστασία της εθνικής ταυτότητας με ότι αυτή συνεπάγεται και η αποτρεπτική ισχύς είναι δικλείδες ασφαλείας. Καθιστούν ένα έθνος-κράτος βιώσιμο μέσα σε ένα εξωτερικό περιβάλλον που φαίνεται να αποκτά και πάλι χαρακτηριστικά ακραίου ανταγωνισμού, με την άνοδο στην εξουσία ηγετών που γνωρίζουν τη δύναμη ενός εθνικού προστατευτικού αφηγήματος σε καιρούς οικονομικά ανασφαλείς, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες του όμως.

Γνωρίζουν πως οι άνθρωποι είναι ευάλωτοι και επιρρεπείς στις ακραίες αντιλήψεις όταν μετά βίας επιβιώνουν, και πως ψάχνουν για εξιλαστήρια θύματα με σκοπό να εκτονώσουν την συσσωρευμένη οργή. Οι «κακόβουλοι ξένοι», οι «λαθροεισβολείς» και το «σάπιο» εγχώριο πολιτικό σύστημα είναι ένα αφήγημα αποτελεσματικό και δοκιμασμένο ιστορικά, που εξασφαλίζει συσπείρωσηακροατηρίων, χωρίς να σημαίνει πως όλα αυτά δεν έχουν δόσεις αλήθειας ενίοτε.

Το ότι όλα τα κράτη έχουν την δική τους ατζέντα είναι γνωστό, το ότι οι μεγάλες δυνάμεις αποσκοπούν πρωτίστως στην εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων είναι ιστορικά αποδεδειγμένο και αδιαμφισβήτητο, το ότι το κάθε έθνος-κράτος οφείλει πρωτίστως να φροντίζει μόνο του για την επιβίωση του είναι «μυστικό» επιτυχίας σε ένα κόσμο σαν τον δικό μας. Το ότι το μονοπάτι του ρεαλισμού είναι το πιο ασφαλές ανεβαίνοντας τον ανήφορο των διεθνών διακρατικών σχέσεων είναι επίσης εξαιρετικά κρίσιμο ειδικά για έθνη με το δικό μας μέγεθος.

Μέσα σε όλα αυτά οφείλουμε να δούμε το φαινόμενο του προστατευτισμού όχι μόνο σαν ένα όπλο επιβίωσης, αλλά σαν ένα νόμισμα με δυο όψεις. Η μία είναι σίγουρα η ασφάλεια που εγγυάται ως προς τη συνοχή και συσπείρωση, η άλλη όμως είναι το τι αναπαράγει και διαιωνίζει σε κάποιες περιπτώσεις. Δυστυχώς ο προστατευτισμός ειδικά σε περιοχές όπως η δική μας διαιωνίζει έχθρες, εθνικά μίση και αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των κρατών. Αν δεν το διαπιστώσουμε αυτό μοιραία θα κινούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο διεκδικήσεων και αντεκδικήσεων με περιόδους ύφεσης και έξαρσης. Μια άλλη χρήσιμη διαπίστωση είναι πως δεν αρκεί να το αντιληφθούμε μόνο εμείς. Πρέπει να το αντιληφθούν και οι γείτονες μας. Είναι το μόνο σίγουρο. Δεν αρκεί μόνο ο ένας. Ή καλύτερα, όσο ο ένας δεν αλλάζει δεν πρόκειται για λόγους ασφαλείας να αλλάξει και ο άλλος και ορθώς ειδικά στην περίπτωση μας, όταν έχουμε να κάνουμε με την τωρινή Τουρκία. Ένα μονοπρόσωπο κράτος δηλαδή, που δεν διστάζει να χρησιμοποιεί ανθρώπινες ζωές ως εργαλείο επίτευξης μακροπρόθεσμων στρατηγικών στόχων.

Μάλλον έχει μελετήσει καλά τον «οδηγό» του πώς να γίνεις ηγεμονική δύναμη σε πέντε απλά βήματα. Μέχρι στιγμής οι πραγματικές ηγεμονικές δυνάμεις κοιτούν την προσπάθεια της με αίσθημα περιέργειας για το που μπορεί να φτάσει, αλλά και θέληση για ανάθεση «εργολαβιών». Κάποια στιγμή θα κληθούν να τη σταματήσουν όμως, όταν καταλάβουν πως η μεγαλομανία έχει πάρει τη θέση της λογικής τα τελευταία χρόνια.

Είναι αποκλειστική ευθύνη των λαών να μην επιτρέπουν στις πολιτικές τους ηγεσίες να χρησιμοποιούν εργαλεία εθνικιστικής χειραγώγησης ειδικά σε περιόδους οικονομικής ανασφάλειας. Όσο συνεχίζουμε να το επιτρέπουμε τόσο πιο περίπλοκες και δυσεπίλυτες θα γίνονται οι διεθνείς σχέσεις με αποτέλεσμα την ανάγκη αύξησης των εξοπλισμών αλλά και της εσωστρέφειας η οποία έχει αποδείξει ιστορικά που οδηγεί τα έθνη.

Άλλο να διατηρείς στη συλλογική μνήμη πολιτιστικά στοιχεία που σε διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους λαούς και άλλο να συντηρείς επιθετικά ιδεολογήματα που μόνο εθνικές έχθρες αναπαράγουν. Μια ματιά στους ηγέτες παγκοσμίως, που επικροτούν μετά μανίας τον προστατευτισμό λύνει πολλές «απορίες» νομίζω. Έναν απ’ αυτούς τον έχουμε και γείτονα. Κάπου εδώ εμφανίζεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα των όμορων εθνικών προστατευτισμών. Ο ένας έχει την τάση να συγκρούεται με τον άλλο, στην προσπάθεια του να διεκδικήσει αυτά που θεωρεί ως εθνικά δίκαια. Πολλοί θα πουν πως αυτό το παίρνεις σαν apriori δεδομένο όταν φτιάχνεις σχέδιο εθνικής ασφάλειας. Συμφωνώ απόλυτα. Οφείλεις όντως να το πάρεις. Αυτό δεν σημαίνει πως σταματάς να ψάχνεις τρόπους για να επιλύσεις το πρόβλημα από τη ρίζα του, εκτός αν συμφέρει να υπάρχει.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Αδιέξοδα του παντουρκισμού Τρικυμία στις σχέσεις Ευρώπης - ΗΠΑ ενόψει της Συνόδου του ΝΑΤΟ στο Μόναχο