Οι εργάτες-επιστήμονες της σοβιετικής Φυσικής

12:32 25/2/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Από την αρχή της ίδρυσης της Σοβιετικής Ένωσης, η Φυσική είχε δεχτεί κριτική από τους κομματικούς φιλοσόφους οι οποίοι ήθελαν η αστική επιστήμη να αλλάξει και να μετασχηματιστεί σε μια «προλεταριακή επιστήμη». Επικρατούσε η άποψη1, πως ο αγώνας για τον μπολσεβικισμό στην επιστήμη είναι αγώνας για μια θεμελιώδη επανασύσταση της επιστήμης και έτσι οι απόψεις των Μπορ, Ντιράκ και Χάιζενμπεργκ για την κβαντική μηχανική κρίνονταν ως ιδεολογικώς απαράδεκτες. Η διαμάχη περιοριζόταν αρχικά σε ιδεολογικό επίπεδο, όμως σιγά σιγά η σοβιετική Φυσική έπαψε, υπό το καθεστώς του Στάλιν, να ζει ειρηνικά. Κάτω

από ένα κλίμα καχυποψίας, συκοφαντίας και τον φόβο της μυστικής αστυνομίας1, οι άλλοτε δραστήριοι Σοβιετικοί φυσικοί άρχισαν να οδηγούνται στην απομόνωση. Είναι γεγονός πως ανάμεσα στα εκατομμύρια θύματα των εκκαθαρίσεων του καθεστώτος συμπεριλαμβάνονταν και αρκετοί Φυσικοί. Το μόνο ενδιαφέρον που έδειξε ο Στάλιν για τους Φυσικούς επιστήμονες ήταν η χρησιμότητά τους για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας, αναγνωρίζοντας πως οι υπηρεσίες τους ίσως θα ήταν ωφέλιμες σε μια μελλοντική αντιπαράθεση με τη Δύση. Ο ίδιος φέρεται να είχε πει στον επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας και διευθυντή των γκουλάγκ Λαβρέντι Μπέρια:

«Αφήστε [εννοούσε τους φυσικούς] τους στην ησυχία τους. Μπορούμε να τους πυροβολήσουμε αργότερα.»2

Ένας από τους μεγαλύτερους Φυσικούς, όχι μόνο της Ρωσίας αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, ήταν ο βραβευμένος με Νόμπελ (1962), Λεβ Λαντάου, που χαρακτηριζόταν από επιφανείς συναδέλφους του3 ως ένα από το πιο λαμπρά μυαλά στο χώρο της θεωρητικής Φυσικής. Ο Λαντάου μετά το πέρας των σπουδών του, επισκέφτηκε τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά κέντρα θεωρητικής Φυσικής με τελευταία επίσκεψή του το ινστιτούτο του Νιλς Μπορ στην Κοπεγχάγη2. Το 1931 επέστρεψε στη Σοβιετική Ένωση και προσέφερε τις υπηρεσίες του στη Φυσική με πολύ μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα ήταν αυτός που εισήγαγε την αστροφυσική στη Σοβιετική Ένωση2. Βέβαια, ούτε και αυτός διέφυγε αργότερα της σύλληψης από τη μυστική αστυνομία, αφού φυλακίστηκε για ένα χρόνο, μέχρι που τελικά αποφυλακίστηκε κατόπιν πιέσεων ενός άλλου φυσικού, του Πιότρ Καπίτσα. Ο βραβευμένος επίσης με Nόμπελ (1978), Καπίτσα, ενώ ζούσε στο Λονδίνο, σε μια επίσκεψη του στη Ρωσία το 1934, δεν του επετράπη η έξοδος από τη χώρα. Του δόθηκαν αρκετά χρήματα για τη δημιουργία ενός ινστιτούτου που θα μελετούσε εξειδικευμένα προβλήματα Φυσικής1 και τελικά κατάφερε να εξελιχθεί σε έναν από τους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Σοβιετική Ένωση.

Την αντίθετη πορεία από τον Καπίτσα ακολούθησε ο γεννημένος στην Οδησσό, Φυσικός, Τζορτζ Γκάμοφ. Μην αντέχοντας την εισβολή της πολιτικής στην επιστήμη, επιθυμούσε διακαώς την έξοδό του από τη Σοβιετική Ένωση μαζί με τη σύζυγό του. Παρά τα προσκόμματα3 πολιτικής φύσεως που συναντούσε στην προσπάθεια του να εγκαταλείψει τη Σοβιετική Ένωση, τελικά κατάφερε το 1933 να εξασφαλίσει βίζα εξόδου για αυτόν και τη γυναίκα του για να συμμετάσχει σε ένα επιστημονικό συνέδριο και ασφαλώς δεν επέστρεψαν ποτέ πίσω.

«Αφήστε [εννοούσε τους φυσικούς] τους στην ησυχία τους. Μπορούμε να τους πυροβολήσουμε αργότερα.»

Με Nόμπελ βραβεύτηκαν και άλλοι δύο Σοβιετικοί επιστήμονες το 1958, οι Πάβελ Τσερένκοφ και Ιγκόρ Ταμ. Το φαινόμενο Τσερένκοφ (ή ακτινοβολία Τσερένκοφ) έχει πάρει το όνομα του Σοβιετικού φυσικού Τσερένκοφ, ο οποίος το 1984 βραβεύτηκε4 και με τον τίτλο του «Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας». Από την άλλη ο Ταμ ήταν και αυτός ένας κορυφαίος Φυσικός, από τους δημιουργούς της σοβιετικής σχολής της θεωρητικής Φυσικής5.

Τέλος, αξίζει μια αναφορά στο Σοβιετικό Φυσικό Αντρέι Ζαχάρωφ ο οποίος είχε ενεργό εμπλοκή στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου. Ο Ζαχάρωφ, μάλιστα, δεν είχε διστάσει να μιλήσει για την έλλειψη των πολιτικών ελευθεριών στην τότε Σοβιετική Ένωση πληρώνοντας και το ανάλογο κόστος6.

Εν κατακλείδι,όπως και στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας έτσι και επί κομμουνισμού η Φυσική μπήκε στο στόχαστρο. Με τη διαφορά πως οι διώξεις των ανεπιθύμητων φυσικών από τους ναζί, στην περίπτωση των κομμουνιστών μετατράπηκαν σε συλλήψεις, φυλακίσεις, τουφεκισμούς και σε περιορισμό τους στην επικράτεια της Σοβιετικής Ένωσης.

1Helge Kragh, Οι γενιές των κβάντων, Εκδόσεις Κάτοπτρο
2Arthur I.Miller, Οι μονομάχοι του μεσοπολέμου, Εκδόσεις Τραυλός
3Gino Segre, Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη-H κβαντική ψυχή της Φυσικής, Εκδόσεις Τραυλός
4Σωτήρης Εμμ.Κοκκωνάκης, Επιστήμονες και φιλόσοφοι που συναντώνται στα βιβλία Φυσική των Γενικών Λυκείων, Ένωση Ελλήνων Φυσικών
5Richard P.Feynman, Τι σε νοιάζει εσένα τι σκέφονται οι άλλοι;, Εκδόσεις Τροχαλία
6Δημήτρης Νανόπουλος, Στον τρίτο βράχο από τον ήλιο, Εκδόσεις Πατάκη

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.