Όταν το διάσημο «Χαμίνι» του Τσάρλι Τσάπλιν στήριζε τους πρόσφυγες στην Ελλάδα

10:04 11/11/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Εισαγωγή - Η Near East relief στην Ελλάδα και το πολύτιμο φιλανθρωπικό της έργο υπέρ των προσφύγων και των ορφανών παιδιών (1922-1930).

Η Near East Relief υπήρξε μια φιλανθρωπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1915 στην Νέα Υόρκη αρχικά με σκοπό την ανακούφιση των παιδιών που υπέφεραν από την Αρμενική γενοκτονία. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την αφόρητη δυστυχία χιλιάδων παιδιών ορφανών και μη (συνολικά τα ορφανά παιδιά προερχόμενα από την

Μικρά Ασία ήταν 20.000), επικέντρωσε τις προσπάθειες της στην ανακούφιση τους. Με έξοδα της οργάνωσης δημιουργήθηκε ορφανοτροφείο στην Σύρο όπου στέγασε 3.500 παιδιά,έφτιαξε επίσης και ορφανοτροφείο στην Αθήνα όπου στέγασε 2.000 παιδιά.

Στην Αμερική η οργάνωση διεξήγαγε εράνους και ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα, συγκεντρώνοντας χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης τα οποία διοχέτευσε στην Ελλάδα, ενώ κατάφερε να φέρει πάνω από 1000 εθελοντές από την Αμερική στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τις δραστηριότητες της.

Επίσης η Near East Relief ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα και για την στέγαση των προσφύγων, χρηματοδότησε την κατασκευή του ομώνυμου «Δημοσίου Πρότυπου Παιδικού Γυμναστηρίου» στην Καισαριανή (γήπεδο Νήαρ Ηστ) και ίδρυσε το 1927 τον ομώνυμο αθλητικό σύλλογο στην περιοχή της Καισαριανής που υπάρχει ως τις μέρες μας, με πολυετή παρουσία στην Α1 καλαθοσφαίρισης, προσφέροντας αθλητές υψηλού επιπέδου όπως ο Τσαρτσαρής, ο Βουρτζούμης, ο Καράγκουτης, ο Βετούλας κ.α.

Αλλά η δραστηριότητα της οργάνωσης και η προσφορά της στην πληγωμένη Ελλάδα δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτά. Η Near East Relief με τους εκπροσώπους της επί τόπου στην Σμύρνη μετά την καταστροφή της, κατάφερε να περισώσει και να περιθάλψει χιλιάδες πρόσφυγες που συνωστίζονταν στις ακτές σε ελεεινή κατάσταση, ενώ ανέλαβε για χιλιάδες την ασφαλή μεταφορά τους στην Ελλάδα. 

1915 Ορφανά παιδιά από την Αρμενία στον Μαραθώνα. Τα παιδιά τα είχε αναλάβει η Near East Relief. 

Επίσης, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή περιέθαλψε 15.000 Πόντιους πρόσφυγες που είχαν συγκεντρωθεί στον Άγιο Στέφανο της Κωνσταντινούπολης περιμένοντας την μεταφορά τους στην Ελλάδα. Οι συγκεντρωμένοι λόγω των κακουχιών έφτασαν  σε υψηλά επίπεδα θνησιμότητας (πέθαιναν 50-60 άτομα την ημέρα!). Χάρις τις ενέργειες της οργάνωσης και υπό την καθοδήγηση του Αμερικανού γιατρού Wilfred Post η θνησιμότητα περιορίστηκε σε 20 άτομα την ημέρα.  

Ο Jackie Coogan και η ”σταυροφορία για τα παιδιά” (1922-1924)(Original Caption) Charlie Chaplin and Jackie Coogan in "The Kid" BPA2# 3197

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων αυτών, αποφάσισαν να διεξάγουν έναν έρανο σε όλη την Αμερική για να συγκεντρώσουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης για τα παιδιά των προσφύγων. Ο έρανος ονομάστηκε σταυροφορία για τα παιδιά και είχε ως κεντρική μορφή τον δεκάχρονο ηθοποιό Jackie Coogan. Ο Coogan ήταν ο συμπρωταγωνιστής του Charlie Chaplin στην περίφημη ταινία ”Τhe Kid” (το ”Χαμίνι”) που προβλήθηκε στους κινηματογράφους το 1921, καταφέρνοντας κυριολεκτικά να κλέψει την παράσταση με την ηθοποιία και την εκφραστικότητα του. Το αριστούργημα αυτό έγινε δικαίως παγκόσμια κινηματογραφική επιτυχία και ο Coogan ο πρώτος ανήλικος κινηματογραφικός αστέρας με παγκόσμια ακτινοβολία. 

Ο Jackie Coogan με τους γονείς του

Η (αφιλοκερδής) συνεργασία του και των γονέων του που ομοίως ήταν ηθοποιοί, αποτέλεσε μια μεγάλη επιτυχία της Near East Relief και συντέλεσε αποφασιστικά στην επιτυχία του εράνου που κατάφερε να συγκεντρώσει σε όλη την Αμερική είδη αξίας 1.000.000$ (σημερινή αξία γύρω στα 15.000.000$) για την ανακούφιση των παιδιών των προσφύγων Ελλήνων και Αρμενίων. Ο Coogan περιόδευσε με επιτυχία σε πολλά σημεία της Αμερικής ζητώντας από τους συνομήλικους του βοήθεια για τα ορφανά των Ελλήνων και των Αρμενίων στην Μέση Ανατολή. 

.

Η άφιξη του Coogan στην Ελλάδα (5 Οκτωβρίου 1924)

Ακολούθως, η Near East Relief διοργάνωσε ένα μακρινό και κουραστικό ακτοπλοϊκό ταξίδι για τον Coogan και τους γονείς του στην Ευρώπη που επισκέφτηκαν διαδοχικά την Αγγλία, την Ελβετία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Στην Ιταλία, ο Coogan και οι γονείς του συναντήθηκαν με τον Πάπα Πίο ΧΙ και τιμήθηκαν από τις Ιταλικές Αρχές. Ο βασικός τους προορισμός όμως, όπως και της βοήθεια που κόμιζαν, ήταν αναμφίβολα η Ελλάδα που είχε κτυπηθεί συντριπτικά από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Έτσι, έφτασαν στις 5 Οκτωβρίου 1924 στο λιμάνι του Πειραιά με το ατμόπλοιο Σεμίραμις και τους επιφυλάχθηκε μια αποθεωτική υποδοχή από τα παιδιά και τους γονείς τους. Το τελετουργικό της υποδοχής είχε οργανωθεί από την Near East Relief που είχε προβλέψει να υπάρχει στο χώρο αστυνομική δύναμη για την ασφάλεια των υψηλών της καλεσμένων. Στην υποδοχή του νεαρού ηθοποιού βρισκόταν ο υπουργός Πρόνοιας Ορφανίδης και ο δήμαρχος Πειραιά Παναγιωτόπουλος. 

Το παιδί έφτασε στον Πειραιά εμφανώς καταβεβλημένο από το μεγάλο ταξίδι και πανικοβλήθηκε από την εκδήλωση αγάπης των πολυπληθών θαυμαστών του που έσπασαν της γραμμές της αστυνομίας και κύκλωσαν τον νεαρό καλλιτέχνη με άγριες διαθέσεις. Το παιδί πήρε αγκαλιά ο Παναγιωτόπουλος, η μητέρα του έβαλε υστερικά τα κλάματα, ενώ ο πατέρας του άνοιγε δρόμο για να φτάσει στα αυτοκίνητα γρονθοκοπώντας δεξιά και αριστερά. Τελικά κατάφεραν να φτάσουν κακείν κακώς στα αυτοκίνητα που τους φυγάδευσαν στο ξενοδοχείο διαμονής τους, την Μεγάλη Βρεττάνια, όπου ο Coogan μετά από λίγες ώρες ξεκούρασης πόζαρε για τους φωτογράφους.

.

Το πρόγραμμα της επίσκεψης και η συνάντηση με τους Έλληνες επισήμους (6 Οκτωβρίου 1924)

Μετά το αρχικό σοκ η συνέχεια της επίσκεψης ήταν πολύ ομαλότερη. Ακολούθησε μια όμορφη τελετή στο Ζάππειο όπου ο Coogan παρακολούθησε μερικά θεατρικά μονόπρακτα που του είχαν ετοιμάσει παιδιά προσφύγων, ενώ του δόθηκε τιμητικά η ελληνική παραδοσιακή στολή της οποίας φόρεσε αμέσως το φέσι ενθουσιάζοντας το κοινό του. Στην εκδήλωση ο Coogan παρέδωσε τις φορτωτικές με τα είδη πρώτης ανάγκης που είχαν ήδη φορτωθεί στην Αμερική με προορισμό την Ελλάδα. Ακολούθως συναντήθηκε με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο που τον ευχαρίστησε για την φιλανθρωπική δραστηριότητα του και του χάρισε έναν χρυσό σταυρό. 

Την επομένη ο Coogan και οι γονείς του συναντήθηκαν με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος συζήτησε για πολύ ώρα με τον νεαρό ηθοποιό, τον οποίο ευχαρίστησε για τις προσπάθειές του υπέρ των προσφύγων. Ακολούθως ο Coogan πήγε στο υπουργείο Περιθάλψεως και μετά παρακολούθησε στον κινηματογράφο ”Αττικόν” την νέα του ταινία ”Όλιβερ Τουίστ”.

Στην συνέχεια ο Coogan ξεναγήθηκε στην Ακρόπολη όπου και παρασημοφορήθηκε από τις ελληνικές Αρχές με τον ασημένιο σταυρό του τάγματος του Αγίου Γεωργίου. Σε όλες αυτές τις τελετές ο Coogan έγινε δεκτός με θερμές εκδηλώσεις ιδίως από τα παιδιά των προσφύγων, καθώς ήταν ένα πρόσωπο πολύ γνωστό και αγαπητό λόγο του πρωταγωνιστικού του ρόλου στην ταινία του Carlie Chaplin. Αναμφίβολα το ταξίδι του Coogan στέφθηκε με επιτυχία, καθώς όχι μόνο προσφέρθηκαν χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης σε αυτούς που τα χρειάζονταν περισσότερο, αλλά ανακούφισε έστω και για λίγο την δυστυχία και την μιζέρια εκατοντάδων ορφανών παιδιών.

Η φιλανθρωπική προσφορά του Coogan έτυχε διεθνούς αναγνώρισης καθώς λίγα χρόνια μετά τιμήθηκε από την Κοινωνία των Εθνών σε ειδική τελετή, ενώ ο Πάπας στην συνάντηση τους ομοίως τον τίμησε με τον χρυσό σταυρό του τάγματος της Ιερουσαλήμ.

12 Αυγούστου 1924: Ο Jackie Coogan στο Cleveland, μέρος της περιοδείας του για την συγκέντρωση χρημάτων για τα Παιδιά της Near East Relief Organization.)

Η τραγική συνέχεια για τον Coogan (1935-1960)

Η συνέχεια για τον Coogan δεν ήταν το ίδιο καλή. Πρωταγωνίστησε σε πολλές ταινίες και οι γονείς του ως κηδεμόνες λάμβαναν πολύ μεγάλες μηνιαίες απολαβές για λογαριασμό του. Υπολογίζεται ότι σε μια τετραετία περίπου οι συνολικές του απολαβές άγγιξαν τα 4 εκατομμύρια δολάρια, η οικογένεια του ζούσε στη χλιδή καθώς ήταν από τα πρώτα σπιτικά εκείνη την εποχή με ιδιόκτητη πισίνα. Μετά το 1930 η καριέρα του σημείωσε πτώση καθώς οι ταινίες στις οποίες πρωταγωνιστούσε δεν είχαν απήχηση στο κινηματογραφικό κοινό. 

Παρά τις αντιρρήσεις των  γιατρών ο Jackie Coogan,παρεβρέθηκε στην κηδεία του πατέρα του.

Το 1935 έγινε ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό δυστύχημα από το οποίο επέζησε πολυτραυματίας μόνο ο Coogan, ενώ σκοτώθηκε ο πατέρας του και οι συμπρωταγωνιστές φίλοι του. Ακολούθως η μητέρα του παντρεύτηκε τον οικονομικό τους σύμβουλο, και όταν ο Coogan ενηλικιώθηκε, ανακάλυψε ότι η μητέρα του και ο πατριός του είχαν σκορπίσει όλα του τα χρήματα σε πολυέξοδη ζωή και κοσμήματα. Μετά από δικαστικούς αγώνες κατάφερε να κερδίσει ένα πολύ μικρό ποσό (γύρω στις 150.000 $), ενώ με αφορμή την περίπτωση του καθιερώθηκε νομοθεσία στην Αμερική που προστατεύει τα δικαιώματα των ανήλικων καλλιτεχνών που έμεινε γνωστή ως “Coogan Bill”.

Όταν η Αμερική εισήλθε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Coogan κατατάχθηκε ως εθελοντής και πολέμησε ως πιλότος αεροπλάνου λαμβάνοντας πολεμικό μετάλλιο για την προσφορά του. Μεταπολεμικά, συμμετείχε σε πολλά σήριαλ στην τηλεόραση με πιο πετυχημένη του εμφάνιση στο “The Adams Familly” που έπαιζε τον ρόλο του θείου Fester.

Πηγές

http://neareastmuseum.com/2015/06/22/jackie-coogans-million-dollar-crusade/

Εφημερίδα Δημοκρατία, φύλλα 6ης και 7ης Οκτωβρίου 1924.

Θεοφάνης Μαλκίδης, Θράκες πρόσφυγες του 1922 στους νομούς Έβρου και Καβάλας.

https://www.theguardian.com/theguardian/2012/sep/15/archive-1924-jackie-coogan-london

http://www.istorikathemata.com/2015/11/near-east-relief_19.html