Οθωμανικό πυροβολικό: ο πραγματικός πορθητής της Κωνσταντινούπολης

17:37 24/3/2019 - Πηγή: Huffington Post Greece

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Μαΐου 1453, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα τόσο της ελληνικής όσο και της παγκόσμιας ιστορίας. Πολλές είναι οι αιτίες στις οποίες αποδίδεται συνήθως αυτή η μεγάλη βυζαντινή ήττα, όπως οι στρατηγικές ικανότητες του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄, η αριθμητική υπεροχή των Οθωμανών, ο διχασμός των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης, η αδιαφορία της Δύσης, το άνοιγμα της κερκόπορτας κ.α. Δεν γίνεται όμως συχνά λόγος για τον πιο αποφασιστικό παράγοντα που οδήγησε τελικά

τους Τούρκους στην νίκη: το προηγμένο, για την εποχή του, πυροβολικό τους.

Είναι άγνωστο ακόμα το πότε ακριβώς άρχισαν οι Οθωμανοί να εξοπλίζουν τους στρατούς τους με κανόνια. Σίγουρα όμως υπήρξαν οι πρώτοι που τελειοποίησαν την χρήση του πυροβολικού, συνειδητοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες του συγκεκριμένου όπλου. Ήδη από τον 14ο αιώνα, υπάρχουν μαρτυρίες για την παρουσία οθωμανικών κανονιών σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις: το 1388 στην εκστρατεία της Καραμανίας, το 1389 στην μάχη του Κοσσυφοπεδίου και το 1396 στην μάχη της Νικόπολης. Από την δεκαετία του 1420 και μετά, τα πυροβόλα μεγάλου διαμετρήματος είχαν καθιερωθεί ως το βασικότερο πολιορκητικό όπλο των τουρκικών στρατευμάτων. Το γεγονός αυτό έδινε στους Οθωμανούς ένα μεγάλο τακτικό πλεονέκτημα απέναντι σε οχυρωμένες πόλεις. Επειδή τα περισσότερα αμυντικά τείχη εκείνης της περιόδου είχαν κατασκευαστεί σε πολύ παλιότερες εποχές, ήταν σχεδιασμένα έτσι ώστε να αντέχουν βολές από καταπέλτες αλλά όχι από κανόνια. Επιπλέον, από την δεκαετία του 1440, οι Οθωμανοί διέθεταν τμήματα πεδινού πυροβολικού, τα οποία χρησιμοποιούσαν στις μάχες εκ παρατάξεως. Στα μέσα του 15ου αιώνα, η τουρκική πολεμική μηχανή είχε εξελιχθεί σε έναν άρτια οργανωμένο στρατό, αποτελούμενο από εξειδικευμένες μονάδες με διακριτούς ρόλους.

Αρχικά, οι Οθωμανοί αγόραζαν κανόνια και πυρίτιδα από την δυτική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Σύντομα όμως άρχισαν να κατασκευάζουν τα δικά τους πυροβόλα, χρησιμοποιώντας πρώτες ύλες από τα εδάφη της ολοένα επεκτεινόμενης αυτοκρατορίας τους. Η εξοπλιστική αυτονομία έκανε την τουρκική διπλωματία πιο επιθετική και έδωσε νέα ώθηση στις κατακτήσεις των σουλτάνων. Οι Οθωμανοί ειδικεύονταν στο να κατασκευάζουν κανόνια τεραστίων διαστάσεων, τα οποία ήταν πολύ μεγαλύτερα από οτιδήποτε αντίστοιχο διέθεταν οι χώρες της Ευρώπης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

H Άλωση της Κωνσταντινούπολης: Το χρονικό του τέλους μιας Αυτοκρατορίας

Παράλληλα με την τεχνολογία του τουρκικού πυροβολικού, εξελίχθηκαν και οι τακτικές του. Διασταυρούμενα πυρά, διαδοχικές ομοβροντίες από αλλεπάλληλες σειρές κανονιών καθώς και προπαρασκευαστικοί βομβαρδισμοί πριν από επιθέσεις πεζικού, ήταν μερικά από τα στρατηγήματα που εφάρμοζαν με επιτυχία οι διοικητές του σουλτάνου. Τα πληρώματα των πυροβόλων προστατεύονταν από φορητούς ξύλινους πίνακες, οι οποίοι παρείχαν κάλυψη από τα εχθρικά βέλη. Στις πολιορκίες, οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν πρώτα τα κανόνια μέσου διαμετρήματος, ώστε να εξασθενίσουν τις εχθρικές οχυρώσεις, ενώ αμέσως μετά, το βαρύ πυροβολικό έδινε το τελειωτικό χτύπημα. Κατά τους νυχτερινούς βομβαρδισμούς, οι Τούρκοι αξιωματικοί τοποθετούσαν μεγάλους πυρσούς ως δείκτες αποστάσεων, προκειμένου οι πυροβολητές να εντοπίζουν ευκολότερα τον στόχο τους μέσα στο σκοτάδι.

Τα οθωμανικά κανόνια έλαβαν θέσεις απέναντι από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης στις 11 Απριλίου 1453. Οι χειριστές τους είχαν στοχεύσει τις πύλες της βυζαντινής πρωτεύουσας, καθώς και τον Κεράτιο Κόλπο. Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ διέθετε συνολικά 69 κανόνια μικρού και μεγάλου διαμετρήματος, κατανεμημένα σε 15 πυροβολαρχίες. Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης είχαν ηλικία μεγαλύτερη από χίλια έτη, καθώς η ανέγερσή τους είχε ολοκληρωθεί το 447, και ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσαν να αντέξουν τον επερχόμενο καταιγισμό των τουρκικών βλημάτων.

Τα μικρά κανόνια των Οθωμανών εκτόξευαν οβίδες που ζύγιζαν περίπου 115 κιλά, διαθέτοντας την καταστροφική δύναμη ενός ισχυρού καταπέλτη. Τα δε μεγάλα πυροβόλα των πολιορκητών χρησιμοποιούσαν βλήματα βάρους 500-700 κιλών και ήταν ικανά να κονιορτοποιήσουν κάθε οχύρωση σε απόσταση ενός μιλίου. Το μειονέκτημά τους ήταν ότι μπορούσαν να εκτελέσουν μέχρι 150 βολές την ημέρα, καθώς υπήρχε ο κίνδυνος υπερθέρμανσης και έκρηξης του πυροσωλήνα τους. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπιζόταν εν μέρει με την χρήση λιπαντικού λαδιού.

Καθ’ όλη την διάρκεια της πολιορκίας, τα οθωμανικά κανόνια εκτέλεσαν 19.320 βολές, εκτοξεύοντας συνολικά 3.231 τόνους βλημάτων. Ήταν ίσως η μαζικότερη χρήση πυροβολικού που είχε γίνει μέχρι τότε στην ιστορία. Με την δεύτερή του μόλις βολή, το μεγαλύτερο κανόνι των Τούρκων προκάλεσε ρήγμα πλάτους 1,5 μέτρου στο τμήμα των τειχών που βρισκόταν απέναντί του. Κι αυτό ήταν μόνο η αρχή. Κατά τις επόμενες μέρες οι πολιορκητές άνοιξαν στα τείχη κι άλλα ρήγματα, μέσα από τα οποία το οθωμανικό πεζικό προσπαθούσε να εισέλθει στην πόλη, εφορμώντας με ενθουσιασμό. Παρόλα αυτά, οι Βυζαντινοί κατάφερναν να αποκρούσουν κάθε επίθεση του εχθρού, προβληματίζοντας τον σουλτάνο Μωάμεθ Β΄.

Οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης προσπαθούσαν με κάθε δυνατό τρόπο να περιορίσουν τις ζημιές που προκαλούσε το οθωμανικό πυροβολικό. Κρεμούσαν στην εξωτερική πλευρά των τειχών μεγάλα δέματα με φύλλα δέντρων ή μαλλί, προκειμένου να εξασθενίσει η ορμή των βολών. Κάλυπταν πρόχειρα τα ρήγματα με ξύλινα δοκάρια, καλάμια, λάσπη και πιθάρια γεμάτα χώμα. Το πυροβολικό όμως των Βυζαντινών ήταν σαφώς κατώτερο από εκείνο των Οθωμανών. Το δε περίφημο υγρόν πύρ θεωρείτο ήδη απαρχαιωμένο και με το περιορισμένο του βεληνεκές δεν μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά πλήγματα στους Τούρκους. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι Βυζαντινοί έπρεπε να αντιμετωπίσουν ένα ακόμα πρόβλημα. Τα κανόνια τους είχαν τοποθετηθεί αναγκαστικά πάνω στα τείχη για να στοχεύουν καλύτερα τον εχθρό. Έτσι όμως προκαλούσαν ρωγμές στις πολεμίστρες με κάθε τους βολή, δυσκολεύοντας το έργο των υπερασπιστών της πόλης.

Όσο προχωρούσε η πολιορκία, τα ρήγματα στα τείχη στης Κωνσταντινούπολης πλήθαιναν. Ο Μωάμεθ Β΄ όμως αποφάσισε να επικεντρώσει τα πυρά του στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Στο συγκεκριμένο σημείο, τα τείχη είχαν υποστεί πολύ μεγάλες ζημιές και οι πρόχειρες επιδιορθώσεις των Βυζαντινών ήταν αδύνατον να τα επαναφέρουν στην αρχική τους κατάσταση. Οι Οθωμανοί μετέφεραν τα τρία μεγαλύτερα κανόνια τους απέναντι από την πύλη του Αγίου Ρωμανού και μαζί με τα μικρότερα πυροβόλα, που ήδη υπήρχαν εκεί, άρχισαν να σφυροκοπούν ανελέητα τις βυζαντινές θέσεις. Ο βομβαρδισμός σταμάτησε προσωρινά την νύχτα της 28ης Μαΐου 1453. Μία ώρα πριν ανατείλει ο ήλιος, τα τρία μεγάλα οθωμανικά κανόνια ξεκίνησαν πάλι να χτυπούν την πύλη του Αγίου Ρωμανού και τα τείχη που βρίσκονταν εκατέρωθεν της. Μέσα σε λίγη ώρα, οι οχυρώσεις των αμυνόμενων είχαν διαλυθεί εντελώς. Ο δρόμος για το εσωτερικό της πόλης ήταν ανοιχτός. Οι Οθωμανοί έκαμψαν την ηρωική αντίσταση των Βυζαντινών στην πύλη του Αγίου Ρωμανού και το πρωί της 29ης Μαΐου εισήλθαν νικητές στην Κωνσταντινούπολη.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ Μια διαφορετική «γαλάζια απάντηση» στη «γαλάζια πατρίδα» Ο Ράμα θυμάται την Επισκοπή, η ελληνική κυβέρνηση τι κάνει;