Ουμπέρτο Έκο, Το ρόδο και το γέλιο

11:35 25/2/2016 - Πηγή: Huffington Post Greece

«Όταν, βλέποντας τη βιβλιοθήκη μου, με ρωτούν αν τα έχω διαβάσει όλα αυτά τα βιβλία, απαντώ: ασφαλώς όχι, τα βιβλία που διάβασα τα έχω αποθηκεύσει στο υπόγειο, εδώ μόλις που βλέπετε αυτά που θα διαβάσω το σαββατοκύριακο», αφηγούνταν απολαυστικά αυτοσαρκαζόμενος ο Ουμπέρτο Έκο.

Ο Έκο υπήρξε ένας από τους πολυμαθέστερους λόγιους του εικοστού, και των αρχών του εικοστού πρώτου, αιώνα. Τι είναι όμως αυτό που τον έκανε να διαφέρει από τις κλαψομούνες (please excuse my French) « της παρακμής του δυτικού πολιτισμού», τις πικρομούνες (βλέπε ανωτέρω) νοσταλγούς της ελληνορωμαϊκής

παιδείας;

Κατ' αρχήν, το γεγονός ότι αυτός διέθετε πράγματι ελληνορωμαϊκή παιδεία...! Και αυτή ακριβώς η γνήσια λογιοσύνη και εμβρίθεια τον έκαναν να χαίρεται σαν αστείο μικρό παιδί την ευχαρίστηση που, μετά τον έρωτα, το κρασί και τη μουσική, μόνο ένα καλό βιβλίο μπορεί να μας προσφέρει.

Είναι μα την αλήθεια ενδιαφέρον και διασκεδαστικό να διαπιστώνουμε την ανεκτικότητα και την ανοιχτομυαλιά αυτού του κυρίου, που προφανώς διάβαζε στο πρωτότυπο όλη την κλασική γραμματεία, όταν διάφοροι «τηλε-διανοούμενοι», που δεν σκοτίστηκαν ποτέ να διαβάσουν μια φράση του Αριστοτέλη ή του Ακινάτη στο πρωτότυπο, μας γανώνουν τα αφτιά με την υποτιθέμενη κατωτερότητα του παρόντος σε σχέση με ένα παρελθόν για το οποίο οι γνώσεις τους περιορίζονται σε κάποια μεταφραστικά θραύσματα.

Εμβριθής επιστήμων της σημειωτικής και φιλόσοφος περιβεβλημένος ήδη μυθική φήμη στο πανεπιστημιακό περιβάλλον, ο Έκο αποκτά λάμψη πλανητικού άστρου, όταν εκτινάσσεται στο στερέωμα με την κυκλοφορία, το 1980, του μυθιστορήματός του Το όνομα του ρόδου. Το διάβημά του να συγγράψει αυτό το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν εμπεριέχει την παραμικρή διάθεση να συνηγορήσει υπέρ οιασδήποτε «εκλαΐκευσης», παρά μόνον, άλλη μια φορά, υπέρ της αποκλειστικής τέρψης που συνδέεται άμεσα με τον στοχασμό.

Η εφιαλτική βιβλιοθήκη της μονής των βενεδικτίνων, μέσα στην οποία υφαίνει την πλοκή, είναι το θέατρο αυτού του τραγικού παράδοξου:

Ω πόσο μισαλλόδοξοι, κτηνώδεις, ουτιδανοί, μικροπρεπείς, και τελικά εγκληματίες μπορεί να γίνουν αυτοί οι «λόγιοι» που οι αναγνώσεις τους (έστω κι αν περιλαμβάνουν χιλιάδες τόμους) έχουν αποκλείσει το γέλιο και την τέρψη.

Ας ξαναδιαβάσουμε σήμερα Το Όνομα του Ρόδου για να θυμηθούμε ότι οι τρελάρες που θα έφταναν να σκοτώσουν για ένα βιβλίο με θέμα την κωμωδία, το γέλιο και την ευχαρίστηση (αυτή είναι η αστυνομική πλευρά της πλοκής του μυθιστορήματος) δεν ανήκουν αποκλειστικά σε μια και μόνη θρησκεία.

Ας διαβάσουμε Τα όρια της ερμηνείας για να δούμε τι σημαίνει να είναι κανείς ένας πραγματικά εμβριθής λόγιος που θα μας πάρει από το χέρι να μας καθοδηγήσει με τον ενθουσιασμό ενός έφηβου παππού. Αλλά κυρίως για να καταλάβουμε τούτο το στοιχειώδες: οι (εξάλλου απολαυστικές κάποτε) ασυνταξίες διαφόρων ηρώων της ποπ κουλτούρας δεν είναι το αδιάψευστο σημάδι της παρακμής του σύγχρονου πολιτισμού. Αλλά μάλλον τον τίτλο τον διεκδικούν η χοντρή κι αδέξια απαιδευσία, η φασίζουσα και τζιχαντίζουσα, των διαφόρων Ονφρέ και Γιανναρά, για παράδειγμα.

Μιλώντας για τον τίτλο του γνωστότερου βιβλίου του ο Έκο έλεγε πως «το ρόδο είναι μια συμβολική μορφή φορτισμένη με τόσες σημασίες που εν τέλει καταλήγει να μην έχει καμία ή σχεδόν καμία».

Το σημερινό θλιβερό πρωινό το ρόδο έχει σίγουρα μια σημασία, προφεσόρε. Rosas nudas tenemus.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στη γαλλική Huffington Post και μεταφράστηκε στα ελληνικά.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.