Παράκτια διάβρωση στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων

07:01 31/3/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

Εικόνα 2: Άποψη ακτών του Ιονίου που παρουσιάζουν αυξημένη τρωτότητα σε διάβρωση (ενδεικτικά: Εγκρεμνοί, Λευκάδα και Περουλάδες, Κέρκυρα) από επιτόπια αυτοψία που πραγματοποιήθηκε με χρήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους.

Η παράκτια διάβρωση είναι μια γεωλογική διεργασία που αφορά την εξέλιξη του παράκτιου αναγλύφου και ειδικότερα τη μακροπρόθεσμη απομάκρυνση - απώλεια ιζημάτων και πετρωμάτων με ταυτόχρονη οπισθοχώρηση της ακτογραμμής. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η τήξη των πάγων στους πόλους, η αύξηση της µέσης στάθμης της θάλασσας και η εντατικοποίηση της δράσης των θαλάσσιων κυμάτων

και ρευμάτων, αποτελούν παράγοντες που ευθύνονται για τα ανησυχητικά φαινόμενα της διάβρωσης των ακτών.

Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2004), η ακτογραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζει σοβαρότατο πρόβλημα διάβρωσης, σε ποσοστό περίπου 20% και ρυθμούς οπισθοχώρησης της ακτογραμμής που κυμαίνονται από μισό έως δεκαπέντε μέτρα ανά έτος (m/yr).

Όσον αφορά την Ελλάδα, η παράκτια διάβρωση αποτελεί ίσως μία από τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές απειλές, αφού περίπου το 28.5% της ελληνικής ακτογραμμής υπόκειται σε διαδικασίες παράκτιας διάβρωσης (EU Policy Research Corporation, 2009), καταλαμβάνοντας την τέταρτη θέση στην αντίστοιχη ταξινόμηση τρωτότητας

Πίνακας 1: Ποσοστά (%) της ακτογραμμής των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπόκεινται σε διάβρωση

Αναφορικά με τα νησιά του Ιονίου (Πίνακας 2), μεγάλο τμήμα της ακτογραμμής τους υπόκεινται σε διαδικασίας διάβρωσης, λόγω της έκθεσής τους σε ισχυρούς ανέμους, την κυματική δράση καθώς και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Γενικά, η διάβρωση των ακτών είναι ένα σύνθετο φυσικό φαινόμενο το οποίο εξαρτάται από την ισορροπία φυσικών παραγόντων και επηρεάζεται από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις κατά μήκος των ακτών και σε σημεία που εμποδίζεται η παροχή φερτών υλικών προς την παραλία.

Το πρόβλημα ξεκινάει όταν γίνεται κάποια επέμβαση στον μηχανισμό λειτουργίας της παραλίας ή στους μηχανισμούς εναπόθεσης ιζήματος σε αυτήν, όταν δηλαδή διαταράσσεται η ισορροπία του μηχανισμού. Οι επεμβάσεις αυτές σε αρκετές περιπτώσεις προέρχονται από τον άνθρωπο επιταχύνοντας το φαινόμενο προκαλώντας προβλήματα στις παράκτιες υποδομές, περιουσίες και με καταστρεπτικές συνέπειες για την παραλία.Ενδεικτικά αναφέρονται η κατασκευή παράκτιων έργων χωρίς την κατάλληλη ακτομηχανική μελέτη, οι αμμοληψίες από παραλίες και ποτάμια, η κατασκευή δρόμων ή κτηρίων δίπλα στην παραλία μειώνοντας το ενεργό πλάτος της παραλίας κ.α.  

Εικόνα 1: Εναέρια αποτύπωση με χρήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους ακτών του Ιονίου που παρουσιάζουν αυξημένη τρωτότητα σε διάβρωση (Σιδάρι, Κέρκυρα -.

Η ακριβής αριθμητική πρόβλεψη της παράκτιας εξέλιξης είναι δύσκολη διότι δεν υπάρχει ακριβής μεθοδολογία, δεν υπάρχει πλήρης γνώση σχετικά με τις μεταβλητές που καθορίζουν την εξέλιξη της ακτής και απαιτούνται μελέτες μεγάλης κλίμακας (1:1000). Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε την περασμένη τριετία με χρήση καινοτόμων τεχνικών αποτύπωσης των ακτογραμμών σε διάφορες χρονικές περιόδους στα πλαίσια της Πράξης Λαέρτης: «Καινοτόμο επιχειρησιακό σύστημα διαχείρισης φυσικών κινδύνων στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων», προέκυψε ότι η περιοχή των Ιονίων Νήσων  είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη παράκτια διάβρωση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ανωτέρω έρευνα, μέρος της οποίας παρουσιάστηκε στα πλαίσια Διεθνικής Συνάντησης Διαβούλευσης του έργου AETHER: Alliance for the Effective Transnational Handling of Environmental Resources, από την ανάλυση χωρικών πληροφοριών σε Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) και τον υπολογισμό του δείκτη παράκτιας τρωτότητας CVI (Coastal Vulnerability Index των Gornitz et al., 1994), μεγάλο τμήμα της ακτογραμμής (~18%) παρουσιάζει υψηλή ή πολύ υψηλή τρωτότητα ενώ περίπου το 34% της περιοχής παρουσιάζει μεσαία τρωτότητα.

Για τον υπολογισμό του ανωτέρω δείκτη, περιελήφθησαν έξι μεταβλητές: γεωμορφολογία, παράκτια κλίση, σχετική μεταβολή της θαλάσσιας στάθμης, ρυθμός προέλασης/οπισθοχώρησης ακτογραμμής, μέσο παλιρροϊκό εύρος και τέλος μέσο ύψος κύματος. Εξετάζοντας τα μεγάλα νησιά υπολογίσθηκε ότι η ακτογραμμή της Κέρκυρας εμφανίζει σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30% υψηλή - πολύ υψηλή τρωτότητα σε διάβρωση. Ακολουθούν η Κεφαλονιά με 26.8% (εκ των οποίων μόνο το 5.6% αφορά πολύ υψηλή τρωτότητα), η Ζάκυνθος με 21.3% (εκ των οποίων 4.7% πολύ υψηλή) και η Λευκάδα με 18.2% (εκ των οποίων όμως 12.8% είναι πολύ υψηλή). Η αυξημένη τρωτότητα σε διάβρωση παρουσιάζεται σε παραλίες κυρίως αμμώδους σύστασης με χαμηλές κλίσεις και μεγάλη τουριστική ανάπτυξη. Η Ιθάκη και τα άλλα μικρότερα νησιά παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερες τιμές του δείκτη παράκτιας τρωτότητας CVI.

.

Από την εμπειρία των πολυάριθμων παράκτιων έργων αποδεικνύεται ότι η παρεμπόδιση της κυματικής ενέργειας και των φυσικών διεργασιών που συντελούνται στην παράκτια ζώνη είναι μία πράξη αντιπεριβαλλοντική και κατά συνέπεια μη ενδεδειγμένη. Αντίθετα, η τροποποίηση της κίνησης του νερού στην παράκτια ζώνη και ο περιορισμός της συνολικής επιφάνειας που αντιτίθεται στην κυματική δράση μπορούν να αποτελέσουν τα χαρακτηριστικά ενός περιβαλλοντικά ήπιου έργου προστασίας των ακτών έναντι της διάβρωσης. Η προσπάθεια λοιπόν επικεντρώνεται στην υιοθέτηση «ελαφρών» λύσεων και ήπιων έργων αποτελούμενα από υλικά όπως φυσικά πετρώματα, κατάλληλα ιζήματα και ξύλο, ενώ θα πρέπει κατά το δυνατόν να υπάρξει αποφυγή ορατών τμημάτων από σκυρόδεμα. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ανωτέρω κατασκευές θα πρέπει να συνοδεύονται από σταθερότητα και την ικανότητά τους να αντέχουν στα ισχυρά φορτία που επιβάλλονται στο παράκτιο περιβάλλον (θραύση κυμάτων, παράκτια ρεύματα, υποσκαφή κ.ά.). Τέλος, κάθε περιοχή προτείνεται να αποτελεί ένα αυτόνομο υδροδυναμικό σύστημα ώστε τα έργα ανάσχεσης ή μετριασμού της διάβρωσης να μην επηρεάζουν την ακτή πέραν των ορίων του συστήματος αυτού. 

Εικόνα 2: Άποψη ακτών του Ιονίου που παρουσιάζουν αυξημένη τρωτότητα σε διάβρωση (ενδεικτικά: Εγκρεμνοί, Λευκάδα και Περουλάδες, Κέρκυρα) από επιτόπια αυτοψία που πραγματοποιήθηκε με χρήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους.Εικόνα 2: Άποψη ακτών του Ιονίου που παρουσιάζουν αυξημένη τρωτότητα σε διάβρωση (ενδεικτικά: Εγκρεμνοί, Λευκάδα και Περουλάδες, Κέρκυρα) από επιτόπια αυτοψία που πραγματοποιήθηκε με χρήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους.

Καθώς η απειλή της παράκτιας διάβρωσης εξακολουθεί να υφίσταται και να εντείνεται στα Ιόνια νησιά , η ανθεκτικότητα γίνεται πρωταρχικής σημασίας στόχος. Τα Ιόνια Νησιά αποτελούν μια Περιφέρεια νησιωτική με πολλές διαφορετικές δραστηριότητες που οφείλει να αναδείξει και να διαχειριστεί τα ζητήματα που υπάρχουν στις ακτές της. Για τον μετριασμό της διάβρωσης των ακτών τους απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, τόσο  με άμεσα μέτρα, όσο και μακροπρόθεσμες στρατηγικές προσαρμογής.

Η επιστημονική κοινότητα σε συνεργασία με τους φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης καλείται να δώσει απαντήσεις και να προτείνει λύσεις περιβαλλοντικά φιλικές προκειμένου να αναχαιτίσει ή τουλάχιστον να περιορίσει στο μέτρο του δυνατού το φαινόμενο αυτό. Η επένδυση σε ερευνητικές προσπάθειες μπορεί να προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για να υποστηριχτούν «ελαφρές» λύσεις και κατασκευές για την παράκτια διάβρωση (ενδεικτικά: τεχνητή αναπλήρωση των ακτών με άμμο, τεχνητοί ύφαλοι, συστήματα αποστράγγισης βαρύτητας, πλωτοί κυματοθραύστες, φύτευση υδρόφιλων φυτών και κλαδιών κ.ά.) με ταυτόχρονες δράσεις ευαισθητοποίησης και κατάρτισης.

Παράλληλα με τις δορυφορικές εικόνες, τα τοπογραφικά και βιβλιογραφικά δεδομένα, εντός του επόμενου διμήνου αναμένονται οι πρώτες πτήσεις με χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) για την παρακολούθηση και καταγραφή της διάβρωσης σε 50 ακτές της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «LΙFE IP-AdaptInGR». Μια επιπλέον πρόταση θα ήταν η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων αντίστοιχη του κτηματολογίου, το ακτολόγιο στην οποία θα καταγράφονται ο αιγιαλός και τα χαρακτηριστικά των ακτογραμμών προκειμένου να υπάρχει ένα παρατηρητήριο μελέτης εξέλιξης της διάβρωσης.