Παραβατικότητα: Η πεμπτουσία της ελληνικής νοοτροπίας

11:21 9/10/2016 - Πηγή: Huffington Post Greece

Το απόγευμα της προηγούμενης Τετάρτης, βρισκόμουν επί της Λεωφ. Βασιλέως Κωνσταντίνου στο κέντρο της Αθήνας, με κατεύθυνση το Παγκράτι, ακριβώς απέναντι από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, περιμένοντας υπομονετικά τον φωτεινό σηματοδότη να ανάψει πράσινος, προκειμένου να προχωρήσω προς το διάζωμα, ανάμεσα στα δύο ρεύματα κυκλοφορίας, όπου και πάλι θα έπρεπε να περιμένω το πράσινο σηματάκι, το οποίο θα μου επέτρεπε να περάσω στο απέναντι πεζοδρόμιο. Η Βασιλέως Κωνσταντίνου, για όσους δεν γνωρίζουν την περιοχή, είναι ιδιαίτερα επιβαρημένη

από άποψη κίνησης, καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Λίγα δευτερόλεπτα μετά από εμένα, κατέφθασε μία μητέρα με τη μικρή της κόρη. Ξάφνου, και ενώ η ροή κυκλοφορίας από τη μεριά μας είναι συνεχής, πετάγεται μαζί με το παιδί και διασχίζει τρέχοντας το δρόμο, μέχρι που έφτασε στο διάζωμα ανάμεσα στα δύο ρεύματα κυκλοφορίας.

Τους χτύπους της καρδιάς μου εκείνη τη στιγμή, δεν μπορώ να σας τους περιγράψω, ούτε και την οργή που ένιωσα για αυτή τη μητέρα. Με τη συμπεριφορά της αυτή, όχι μόνο έθεσε το ίδιο της το παιδί σε κίνδυνο αλλά μετέδωσε στην κόρη της μια νοοτροπία, που όχι απλά δεν θα έπρεπε να διαιωνίζεται αλλά πιθανώς και να τιμωρείται παραδειγματικά, ιδίως όταν προέρχεται από τον άνθρωπο, ο οποίος όχι μόνο οφείλει να σε προστατεύει αλλά και να σου μεταλαμπαδεύει τις ιδέες και συμπεριφορές εκείνες που θα σε κάνουν να πορεύεσαι με απόλυτο σεβασμό στους θεσμικούς και ηθικούς κανόνες μιας κοινωνίας.

Μετά από λίγα δευτερόλεπτα, ο φωτεινός σηματοδότης πρασίνισε. Διέσχισα τη διάβαση πεζών, φτάνοντας στο διάζωμα, όπου και συνάντησα την εν λόγω κυρία με το παιδί της. Αναμένοντας το έναυσμα του δεύτερου σηματοδότη, και ενώ αυτή τη φορά η μητέρα δεν κουνήθηκε, βλέπω ξαφνικά το κοριτσάκι, να φεύγει από το χέρι της και να κατεβαίνει στο δρόμο, ενώ η ροή των αυτοκινήτων ήταν συνεχόμενη. Η μητέρα αγριεμένη με την πράξη της μικρής, η οποία το μόνο που έκανε ήταν να ακολουθήσει το παράδειγμά της, την τράβηξε με δύναμη πάνω. Αποχώρησα από το σημείο ιδιαίτερα φορτισμένη, προσπαθώντας να ξεχάσω το περιστατικό και κατηγοριοποιώντας το ως εξαίρεση στον κανόνα της κοινής λογικής.

Το επόμενο κιόλας πρωινό και ενώ βρισκόμουν μπροστά στη στάση λεωφορείων στον Ευαγγελισμό, επί της Βασιλίσσης Σοφίας, με κατεύθυνση το κέντρο Αθηνών, βρέθηκα αντιμέτωπη με ένα παρόμοιο περιστατικό, με διαφορετική δυστυχώς, αυτή τη φορά, κατάληξη...

Η Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας, αποτελείται από δύο ρεύματα κυκλοφορίας, διαχωριζόμενα με διάζωμα, με τρεις λωρίδες στο κάθε ένα από αυτά, λόγω επίσης του μεγάλου όγκου των οχημάτων που υποδέχεται καθημερινά. Ενώ ανέμενα λοιπόν, το λεωφορείο μου, παρατηρώ εμπρός μου μία ηλικιωμένη κυρία, η οποία έχει ξεκινήσει να διασχίζει τη λεωφόρο, ενώ το ρεύμα κυκλοφορίας, από τη μεριά που βρισκόμασταν, ήταν ακόμα ανοιχτό. Ο βηματισμός της δε, πιο αργός και από χελώνα... Περνάει την πρώτη λωρίδα με σχετική ευκολία... Φτάνοντας στη δεύτερη, κοντοστέκεται, κοιτάει μία μηχανή που ερχόταν κατά πάνω της και συνεχίζει ακάθεκτη. Η μηχανή κάνοντας ελιγμό την αποφεύγει συνεχίζοντας την πορεία της. Με τα πολλά, φτάνει στην τρίτη λωρίδα. Βλέπει ένα αυτοκίνητο να έρχεται κατά πάνω της. Δε σταματά. Γυρνάει μπροστά και συνεχίζει. Περίμενε ότι θα σταματήσει το αυτοκίνητο στην όψη της; Υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της; Δεν μπορώ να σας απαντήσω με σιγουριά... Ο οδηγός του αυτοκινήτου από την άλλη, μάλλον περίμενε ότι θα σταματήσει εκείνη... Και κάπως έτσι, έγινε το κακό. Πλαγιομετωπική σύγκρουση, η ηλικιωμένη κυρία στροβιλίζεται στον αέρα και προσγειώνεται περίπου τρία μέτρα παρακάτω... Ο οδηγός σταματά, βγαίνει έντρομος και πλησιάζει... Η ηλικιωμένη κυρία προσπαθεί να κουνηθεί... Τηλεφωνούμε στο ΕΚΑΒ και στη συνέχεια στην τροχαία. Ακολουθούν οι τυπικές διαδικασίες και η ηλικιωμένη κυρία μεταφέρεται στο νοσοκομείο. Απ' ότι έμαθα, ζει.

Δύο παρόμοια περιστατικά, με διαφορά ούτε 15 ωρών μεταξύ τους, που θα μπορούσαν να έχουν την ίδια κατάληξη, σχεδόν με ανάγκασαν να αποτυπώσω τις σκέψεις μου σε αυτό το κείμενο. Θα μπορούσαμε πιθανόν να πούμε πως η ηλικιωμένη κυρία αντανακλά το παρελθόν, η μητέρα το παρόν και το μικρό κορίτσι το μέλλον.

Εστιάζοντας στις ανωτέρω συμπεριφορές, ήρθα αντιμέτωπη με μία πραγματικότητα που δεν μου φάνηκε καθόλου ελκυστική, ένοιωσα θυμωμένη για τη μητέρα που έδωσε το κακό παράδειγμα στην κόρη της και ακόμα πιο θυμωμένη με την ηλικιωμένη κυρία που φερόμενη απόλυτα εγωιστικά, παραβαίνοντας έναν κανόνα συμπεριφοράς, προκάλεσε βλάβη όχι μόνο στον εαυτό της, αλλά και στον οδηγό του αυτοκινήτου, ο οποίος ενώ, αντίθετα με εκείνη, ήταν απόλυτα συνεπής με τους κανόνες του ΚΟΚ, αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπος με ποινικές ευθύνες και εικόνες που πιθανόν να στοιχειώνουν τη ζωή του από δω και πέρα.
Στη συνέχεια, όμως και αφού ξεπέρασα το πρώτο σοκ, συνειδητοποίησα ότι οι ανωτέρω συμπεριφορές δεν αποτελούν εξαίρεση στους κοινούς κανόνες συμπεριφοράς και λογικής. Αντίθετα, αντικατοπτρίζουν ακριβέστατα τη νοοτροπία που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία διαχρονικά και που μεταγγίζεται ανελλιπώς από γενιά σε γενιά μέχρι και τις μέρες μας.

Άραγε πόσο οικείες μας είναι οι ανωτέρω συμπεριφορές; Ένα κόκκινο φανάρι, μία αντικανονική προσπέραση, αυξημένη ταχύτητα, μη χρήση ζώνης ή κράνους, χρήση ΜΜΜ χωρίς εισιτήριο, μη λήψη απόδειξης από μια αγορά μας και πολλές άλλες καθημερινές και συνήθεις παραβατικές συμπεριφορές, που όταν τις πράττουμε, θεωρούμε ότι οι απαγορευτικοί κανόνες δεν ισχύουν στην περίπτωσή μας, διότι βιαζόμαστε, διότι ο μπροστινός οδηγός κινείται ιδιαίτερα αργά, διότι θα οδηγήσουμε σε κοντινή απόσταση ή μας ενοχλεί η ζώνη, διότι δεν έγινε και τίποτα άμα δεν αγοράσουμε μια φορά εισιτήριο ή δεν πάρουμε απόδειξη κ.ο.κ. Συνήθως, μάλιστα, ακολουθούνται από φρασεολογία του τύπου «μα εγώ θα αλλάξω τον κόσμο;» ή «όλοι το ίδιο κάνουν».

Μία αναδρομή στις συμπεριφορές της ελληνικής κοινωνίας είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς ότι οι συμπεριφορές που σήμερα κατατάσσουμε στα φαινόμενα της παραβατικότητας είναι βαθιά χαραγμένες στην πολιτισμική μας παράδοση.

Η παρανομία, η καταστρατήγηση κανόνων, η υπεροψία έναντι αυτών και η αποπροσωποποίηση της ευθύνης φαίνεται ότι θεωρούνται θεμιτές συμπεριφορές για την επιβίωσή μας. Ο καθένας από μας, ανάλογα με το παράπτωμά του, φροντίζει να δικαιολογεί την παραβατική συμπεριφορά του, είτε συγκρίνοντάς τη με κάποιαν άλλη (π.χ. εγώ μία φορά δεν αγόρασα εισιτήριο, ενώ οι άλλοι δεν αγοράζουν ποτέ) είτε μη κατατάσσοντάς την καν στις παραβατικές συμπεριφορές (π.χ. δεν ήταν κόκκινο το φανάρι, ήταν πορτοκαλοκόκκινο).

Η αναζήτηση των γενεσιουργών αιτιών της παραβατικότητας, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ίσως να ευθύνεται η ταχύρυθμη κοινωνική αλλαγή, η οποία πιθανόν να δυσχεραίνει την αφομοίωση των κανόνων από τους πολίτες, με αποτέλεσμα η κοινωνική ενσωμάτωση να μην λειτουργεί ομαλά. Ίσως να ευθύνεται η κρίση των θεσμών και των αξιών. Ίσως να ευθύνεται το οικογενειακό περιβάλλον, ίσως ακόμα και η έλλειψη μόρφωσης.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους μας είναι ότι η συμμόρφωση σε κανόνες και όρια που θέτει το σύστημα μέσα στο οποίο είναι ενταγμένο ένα άτομο ή μια επιμέρους κοινωνική ομάδα, είναι μια αρετή που υπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του συνόλου.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.