Πορτογαλία και Ελλάδα: Βίοι ημιπαράλληλοι

07:28 3/9/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

Λισαβόνα 2023

Η επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι οφθαλμοφανής σε Πορτογαλία κι Ελλάδα. Δύσκολα θα θεωρήσει τυχαίο κανείς ότι κι οι δύο χώρες μοιάζουν να πορεύονται με βασική ατμομηχανή τον τουρισμό (ή αν προτιμάτε τη Βιομηχανία της Φιλοξενίας, όπως εύστοχα την έχει πρώτος βαφτίσει ο Αλέξανδρος Αγγελόπουλος). Ο τουρισμός μπορεί να φέρει εύκολα έσοδα, άμεσα, και χρειάζεται καλός καιρός,

παραλίες κι ιστορία. Οι δύο χώρες τα έχουν αυτά. Μάλιστα σε πληθώρα. Ενώ χειρίστηκαν κι οι δύο, στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, με εξαιρετικό τρόπο την πανδημία. Άρα η τρόικα ή οι θεσμοί δεν ήταν δύσκολο να βρουν αυτή την αρχική λύση. 

Προτού ξεκινήσω να γράφω αυτές τις γραμμές διάβασα. Διότι η Πορτογαλία είχε εμφανιστεί περίπου ως ο καλός μαθητής της Ευρώπης και διότι πολλές φορές την έχει επικαλεστεί η τοπική αρθρογραφία. Απ’ αυτά που διάβασα ξεχώρισα ένα άρθρο του Κυριάκου Πιερακκάκη το 2018. Από αυτό κρατώ την εκτίμησή του ότι:

«Η υστέρηση της χώρας μας δεν είναι μόνο μια οικονομική συνθήκη. Είναι κυρίως μια συνθήκη που αφορά το πώς εμείς οι ίδιοι σκεπτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας, τη χώρα μας και τη θέση μας στον κόσμο.»

Σοκαρίστηκα από την ανάγνωση της πολιτικής πραγματικότητας του 2021 από τη Σοφία Γιαννακά η οποία, όμως εν μέρει, δικαιολογείται διότι το φάντασμα του ΣΥΡΙΖΑ στοίχειωνε και στοιχειώνει πάρα πολλούς αρθρογραφούντες (την ώρα που οι πολίτες δίνουν συνέχεια απαντήσεις). Και κοντοστάθηκα στο ρεπορτάζ του Γιώργου Κανελλόπουλου στην ηλεκτρονική έκδοση του Οικονομικού Ταχυδρόμου για τα αποτελέσματα του τουριστικού κλάδου στην Πορτογαλία (αρχές του φετινού Αυγούστου). 

Η Πορτογαλία με την Ελλάδα έχουν πάρα πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Ακόμα και στα απόνερα του μεγαλύτερου ζωντανού οικονομικού πειράματος του ανεπτυγμένου κόσμου. Εμείς φυσικά ζήσαμε πιο άγρια την κρίση. Αλλά ζητούμενο αυτών των γραμμών δεν είναι το παρελθόν. Έχουμε αναφερθεί πολλάκις σε αυτό. Είναι το παρόν και το μέλλον. 

Σήμερα στην Πορτογαλία συναντά κανείς, όπως στην Ελλάδα, περιοχές σε ανάπτυξη, οικονομική δραστηριότητα και δομές που είναι σίγουρα σύγχρονες. Και συναντά ταυτόχρονα περιοχές όπου η κοινωνία δεν έχει μπορέσει ακόμα να ανταπεξέλθει. Κι έχει δρόμο μπροστά της. Σε αυτό το κλίμα, με την οικονομία να έχει ευρωπαϊκό πρόσημο και καθοδήγηση, η πολιτική κι η επιχειρηματικότητα πάνε βήμα βήμα. 

Στις δικές μας start ups οι Πορτογάλλοι απαντούν επίσης με καινοτομία και μάλιστα σε τομείς που αποτελούν έκπληξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Oceano fresco των Nuno Arantes-Oliveira και  Bernardo Ferreira de Carvalho που αποτελεί ίσως ένα από τα αξιολογότερα ευρωπαϊκά παραδείγματα της “μπλε οικονομίας”. Στην Ελλάδα ο όρος έχει υποβαθμιστεί ή απλώς δεν έχει τραβήξει επικοινωνιακά. Ο ιδιωτικός τομέας είναι εδώ κι απαραίτητος για το επόμενο βήμα κάθε χώρας.

Όμως, εκείνο που προσωπικά μου έκανε εντύπωση ήταν το αποτύπωμα της πολιτικής. Πορτογάλοι (πιο γρήγορα), Έλληνες (με χρονοκαθυστέρηση) κατέληξαν σήμερα σε δύο πολιτικές προσωπικότητες τις οποίες αποδέχθηκαν ως πολιτικούς ηγέτες (πάντοτε υπό την έννοια της πλειοψηφίας και ως αποτέλεσμα εκλογικής διαδικασίας). Οι Πορτογάλοι το 2022 έδωσαν μια μεγάλη εκλογική νίκη στονΑντόνιο Κόστα, οι Έλληνες μια ακόμα μεγαλύτερη στον Κυριάκο Μητσοτάκη το 2023.

Ανάμεσα στην πορτογαλική πολιτική σκέψη και την ελληνική, στην πράξη προσωπικά είδα μια μεγάλη διαφορά. Ενώ κι οι δύο πλευρές δείχνουν να στηρίζουν τους πολίτες οι Πορτογάλοι μοιάζει να δίνουν περισσότερο βάρος στην ελάχιστη ποιότητα ζωής των πολιτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σύνολο του παραλιακού μετώπου με τη διαχείριση του Ελληνικού να μοιάζει το ιδανικό πείραμα.  Εκεί οι πολίτες μοιάζει να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση κι ελευθερία έναντι κάθε ιδιωτικής επένδυσης. Η αίσθηση αυτή πηγάζει σε κάθε έμφαση της καθημερινότητας.  Έτσι, οι Πορτογάλοι πολίτες μοιάζει να έχουν μια καλύτερη πρόσβαση στις ομορφιές της ζωής που η φύση τους χαρίζει σε σχέση με τους Έλληνες. Κι αυτό φαίνεται να είναι μια κεντρική πολιτική επιλογή.

Για μένα αποτελεί ένα στοίχημα η διεύρυνση της έρευνας αυτής της αίσθησης. Διότι σε δύο κοινωνίες, που την επόμενη μέρα των διαδοχικών κρίσεων, ξεκινούν από μια αφετηρία με πολλά κοινά σημεία το πολιτικό αποτύπωμα σε σχεδόν κοινή οικονομική πολιτική διαφέρει πάρα πολύ. Στη μία πλευρά είναι καθαρά ανθρωποκεντρικό, στην άλλη φέρεται να είναι. Αν η σωτηρία του κράτους σημαίνει σωτηρία των πολιτών, το παράδειγμα της Πορτογαλίας πρέπει να εξεταστεί με μεγάλη προσοχή. Από το σύνολο του εγχώριου πολιτικού συστήματος. Διότι στις ίδιες επιταγές της Ευρώπης η ελληνική πλευρά παρότι στην πράξη τις υιοθέτησε πλήρως, απάντησε στην αρχή με χαζοαντίσταση κι έλλειψη κατεύθυνσης (2010-2015), μετά με αμιγώς κρατικοκεντρική αντίληψη και καταστρατήγηση βασικών αρχών κι αξιών για τη μεσαία τάξη (2015-2019) και σήμερα (2019 - ) με αυστηρώς ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και κοινωνικά επιδόματα. Η ισορροπία ανάμεσα στις κοσμογονικές, ετσιθελικές αλλαγές που επέβαλε η Ευρώπη και τη σύγχρονη επιλογή τρόπου ζωής των πολιτών δεν φαίνεται να έχει βρεθεί. Τουλάχιστον επί της ουσίας.