Πώς έγιναν τα ΜΜΕ παντοδύναμα;

14:01 27/9/2016 - Πηγή: Huffington Post Greece

Αδιαμφισβήτητα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι μια βαριά βιομηχανία. Πίσω από αυτά κρύβονται οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, επιχειρηματίες αλλά και παραγωγοί που έχουν ως πρωταρχικό στόχο να δελεάσουν το παθητικό, κατακερματισμένο κοινό. Σε δεύτερη μοίρα έρχεται-δυστυχώς-η αμερόληπτη και ειλικρινής ενημέρωση του κοινού που καθημερινά χειραγωγείται, προπαγανδίζεται και παραπληροφορείται. Μία εξουσία που τιθασεύει τις άλλες τρεις (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) και επηρεάζει τη γενικότερη εικόνα της κοινωνίας.

Οι κοινωνίες πράγματι αλλάζουν άρδην, καθώς η επιρροή των ΜΜΕ είναι ραγδαία και οριστική. Ποιοι παράγοντες, όμως, έκαναν τα ΜΜΕ πυλωρούς της κοινωνίας μας;

Αν γυρίσουμε με μια φανταστική μηχανή του χρόνου στις αρχές του 20ού αιώνα θα αντιληφθούμε τις πρώτες προσεγγίσεις των μέσων. Εκείνη την εποχή άρχισαν να θεωρούνται παντοδύναμα και με αυτές τις βάσεις ξεκινούσαν τις έρευνές τους οι κοινωνιολόγοι της εποχής, οι οποίες σχετίζονταν με το αν τα ΜΜΕ μπορούν πράγματι να καταστήσουν το κοινό, έρμαιο των όσων προβάλλουν. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι τα έντυπα μέσα καθυστέρησαν να γίνουν δημοφιλή, εξαιτίας του ειδεχθούς προβλήματος του αναλφαβητισμού που ταλάνιζε τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα της εποχής. Για αυτό το λόγο αναπτύχθηκε το ραδιόφωνο (Στην Ελλάδα η παιδεία έγινε υποχρεωτική πριν τις βιομηχανικές χώρες).

Ξεκινώντας λοιπόν την πορεία μας από τα έντυπα μέσα διαπιστώνει κανείς ότι έγιναν δημοφιλή αφενός από τη συλλογική ακρόαση κυρίως στα καφενεία και τους χώρους ψυχαγωγίας (εκείνος που ήξερε ανάγνωση διάβαζε δυνατά τα νέα στους παρευρισκομένους), αφετέρου γιατί αναπτύχθηκε η λεγόμενη «Νέα Δημοσιογραφία». Με άλλα λόγια, τα θέματα υψηλής πολιτικής που κυριαρχούσαν στα περισσότερα φύλλα της εποχής σταδιακά αντικαταστάθηκαν από ελαφρότερα θέματα, όπως γάμοι, φόνοι, δυστυχήματα. Ως αποτέλεσμα αυτών επήλθαν οι μαζικές πωλήσεις και τα κέρδη πολλαπλασιάστηκαν. Τέλος, αξίζει να μην παραλειφθεί η τοποθέτηση διαφημίσεων στις εφημερίδες- που εκείνη την εποχή υπήρξε ένα πρωτοποριακό γεγονός- και σφράγισε την επιτυχία σε πωλήσεις και κατ' επέκταση επέφερε δημοσιότητα.

Στα τέλη του 20ού αιώνα εμφανίστηκαν οι λεγόμενοι «Βαρώνοι του Τύπου». Ήταν «τέρατα» της οικονομίας ( και κατ' επέκταση εθισμένοι με τη διαπλοκή) και χρησιμοποιούσαν τα ΜΜΕ για εμπορικούς σκοπούς. Φυσικά, αλλοίωναν το περιεχόμενό τους, καθώς άφηναν να δημοσιευτεί ό,τι συνέφερε του ίδιους και την άρχουσα τάξη. Έχυναν κροκοδείλια δάκρυα για την εργατική τάξη και γενικότερα για τα φτωχά κοινωνικά στρώματα, αλλά όλη αυτή η διαδικασία ήταν ένας μανδύας υποκρισίας και κάλυψης των ατασθαλιών τους. Φίμωνε τον πλουραλισμό και την αντικειμενικότητα.

Φυσικά, σημαντικό ρόλο στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ενδυνάμωση των ΜΜΕ έπαιξαν και τα πολύκροτα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Πρωταρχικά, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα έντυπα μέσα χρησιμοποιήθηκαν για καθαρά προπαγανδιστικούς σκοπούς. Παρότρυναν, δηλαδή, τους πολίτες να πολεμήσουν με διάφορα πατριωτικά κι εθνικιστικά πυροτεχνήματα. Αργότερα, στη Ρωσική Επανάσταση (1917) η νέα εξουσία χρησιμοποίησε τα μέσα για να χτίσει εξ αρχής μια νέα κουλτούρα, ένα νέο πολιτισμό, ιδιαίτερα με τη χρήση του κινηματογράφου (πολιτιστική προπαγάνδα). Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η υπέρμετρη προσπάθεια των Γερμανών Ναζί στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι δημιούργησαν μέχρι και Υπουργείο Τύπου και Προπαγάνδας. Προσπάθησαν να μιμηθούν τους Ρώσους και παρήγαγαν φθηνούς τύπους ραδιοφώνων για να μπορούν όλοι να αγοράσουν. Μισούσαν το βιβλίο, γιατί ο καθένας μπορούσε να το αποκωδικοποιήσει διαφορετικά, και είχαν εντυπωσιαστεί από την πανίσχυρη προπαγανδιστική δύναμη του ραδιοφώνου.

Τέλος, οι επίπλαστες ανάγκες που δημιούργησαν οι εξουσίας κατέστησαν τα ΜΜΕ αναντικατάστατους φορείς ενημέρωσης, ψυχαγωγίας, δραπέτευσης από την ανιαρή ρουτίνα της καθημερινότητας. Τα μέσα πλέον εκπαιδεύουν, καλλιεργούν εξευγενίζουν πνεύμα. Ίσως να θεωρούνται πλέον πυλώνες του δημοκρατικού θεσμού και υπερασπιστές της ελευθερίας, ειδικά τα νέα ψηφιακά μέσα, ποτέ όμως δε θα σβηστεί από τις μαύρες σελίδες της ιστορίας ότι υπήρξαν χρόνιοι αναντίρρητοι υποστηρικτές αντιδημοκρατικών, ρατσιστικών και γενικότερα αντιανθρωπιστικών κινημάτων. Η παντοδυναμία τους προέρχεται μέσα από συστηματική διαπλοκή, το βωμό του χρήματος, τις κοινωνικές ανισότητες και κυρίως της εκμαύλισης αξιών, ιδεών κι προτύπων. Πλήγωσαν τη Δημοκρατία και τώρα προσπαθούν μέσα από τις στάχτες της να την αναγεννήσουν.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.