Πώς έκλεισε η συμφωνία κατάπαυσης πυρός στη Γάζα: Οι δύσκολες έμμεσες διαπραγματεύσεις

13:58 18/1/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

(AP Photo/Fatima Shbair, File)

Τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθησαν οι δύσκολες έμμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς παρουσιάζει σε εκτενές δημοσίευμά του το BBC.

Οι διαπραγματευτές δεν βρέθηκαν ποτέ πρόσωπο με πρόσωπο, αν και στο τέλος είχαν διαφορά μόλις ενός ορόφου. Οι συνομιλίες γίνονταν μέσω διαμεσολαβητών από το Κατάρ, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ

για μήνες, και πολύ συχνά φάνταζαν αδιέξοδες, ωστόσο στο τέλος όλοι βρέθηκαν σε ένα κτίριο στη Ντόχα, με τους ρυθμούς να είναι πυρετώδεις.

Μία πηγή έκανε λόγο για προσπάθεια της τελευταίας στιγμής να «σωθεί» η συμφωνία πριν καταρρεύσει ενώ στηνόταν podium για να γίνουν ανακοινώσεις από τον πρωθυπουργό του Κατάρ. «Κυριολεκτικά οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν μέχρι 10 λεπτά πριν τη συνέντευξη Τύπου. Οπότε έτσι τα πράγματα “μπαλώθηκαν” μέχρι το τελευταίο λεπτό» είπε η εν λόγω πηγή.

Το ευρύτερο πλαίσιο της συμφωνίας που επετεύχθη στις 15 Ιανουαρίου ήταν σε γενικές γραμμές αυτό της πρότασης Μπάιντεν τον περασμένο Μάιο. Χρησιμοποιεί την ίδια προσέγγιση τριών φάσεων και στο πλαίσιό της θα υπάρξει κατάπαυση πυρός, απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα Παλαιστίνιους κρατούμενους και σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα. Ωστόσο πηγές ενήμερες για τις συζητήσεις συμφώνησαν στο ότι η δυναμική άλλαξε στα μέσα του Δεκεμβρίου. Η Χαμάς, έχοντας δεχτεί βαρύ πλήγμα από τον θάνατο του αρχηγού της, Γιαχία Σινουάρ, ήταν απομονωμένη, ενώ η σύμμαχός της, Χεζμπολάχ του Λιβάνου, είχε αποδεκατιστεί και κλείσει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Ακόμη, η υποστηριζόμενη από το Ιράν κυβέρνηση Άσαντ στη Συρία είχε καταρρεύσει. Η άποψη στην Ουάσινγκτον ήταν πως η Χαμάς είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει την ιδέα πως «το ιππικό θα έρθει να τη σώσει», όπως το έθεσε Αμερικανός αξιωματούχος.

(AP Photo/Ariel Schalit)

«Είναι δύσκολο να υπερτονιστεί πόσο θεμελιωδώς άλλαξε η εξίσωση και τι έκανε αυτό για τους υπολογισμούς της Χαμάς» είπε ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν ενήμερος για τις συνομιλίες. Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς «δεν βιαζόταν» για συμφωνία και «υπαγόρευε» αντί να διαπραγματεύεται, μα αυτό άλλαξε μετά τον θάνατο του Σινουάρ και τις ισραηλινές επιχειρήσεις κατά συμμάχων της Χαμάς στην περιοχή. Επιπλέον, πρόσθεσε, υπήρχε momentum που δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση Μπάιντεν και την ομάδα του επερχόμενου προέδρου Τραμπ. «Δεν θα μπορούσαμε να πετύχουμε μια τέτοια συμφωνία μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες» πρόσθεσε ο αξιωματούχος.

Ο παράγοντας Τραμπ έπαιξε ρόλο: Στις 16 Δεκεμβρίου, εβδομάδες μετά τη νίκη Τραμπ, το BBC μίλησε με αξιωματούχο της Χαμάς που φαινόταν ασυνήθιστα αισιόδοξος για τις προσπάθειες κατάπαυσης πυρός, υποδεικνύοντας πως φαίνονταν να είναι πιο σοβαρές. Ο αξιωματούχος φαινόταν ενθαρρυμένος από το ότι σύμβουλος του επερχόμενου προέδρου είχε στείλει μήνυμα σε διαμεσολαβητές που υποδείκνυε ότι ο Τραμπ ήθελε συμφωνία πριν την ορκωμοσία του. Επίσης, προειδοποίησε ότι θα υπήρχε τεράστιο κόστος (all hell to pay) αν η Χαμάς δεν συμφωνούσε στην απελευθέρωση των ομήρων, μα ο Παλαιστίνιος αξιωματούχος επέμενε. «Αυτή τη φορά η πίεση δεν θα περιορίζεται στη Χαμάς, όπως συνηθιζόταν επί Μπάιντεν...θα υπάρξει και πίεση στον Νετανιάχου. Αυτός είναι που εμποδίζει τη συμφωνία και ο Τραμπ φαίνεται να το καταλαβαίνει αυτό πολύ καλά».

(AP Photo/Ariel Schalit, File)

Η πρόβλεψη του αξιωματούχου για συμφωνία ως τα Χριστούγεννα, ωστόσο, αποδείχτηκε υπεραισιόδοξη. Αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν είπε ότι η Χαμάς αρνιόταν να συμφωνήσει στη λίστα των ομήρων που θα απελευθερώνονταν, ενώ επίσης πρόσθεσε ότι η ισλαμιστική οργάνωση είχε προβεί σε «εντελώς αναληθείς» ισχυρισμούς περί άγνοιάς της για το πού ήταν οι όμηροι. «Επιμείναμε και βασικά φύγαμε από το τραπέζι μέχρι η Χαμάς να συμφωνήσει στη λίστα των ομήρων» σημείωσε.

Ανώνυμος Ισραηλινός αξιωματούχος είπε πως η Χαμάς προσπαθούσε να αποκρύψει τον αριθμό των ζωντανών ομήρων και προσπάθησε να επιβάλει πως «θα μας έστελναν μόνο πτώματα». Από πλευράς της η Χαμάς ισχυρίστηκε ότι το Ισραήλ απρόσμενα πρόσθεσε 11 ονόματα στη λίστα των ομήρων που ήθελε να απελευθερωθούν στην πρώτη φάση. Η Χαμάς τους θεωρούσε εφέδρους και ως εκ τούτου όχι κατάλληλοι για απελευθέρωση μαζί με γυναίκες, τραυματίες και ηλικιωμένους που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση.

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν και στις 3 Ιανουαρίυο υπήρξε εξέλιξη όταν η Χαμάς πρότεινε απελευθέρωση 110 Παλαιστινίων κρατουμένων με ποινές ισοβίων ως αντάλλαγμα. Για τέτοιου είδους ανταλλαγές υπήρχαν σημεία αναφοράς: Για κάθε όμηρο που θα άφηνε η Χαμάς, το Ισραήλ θα παρείχε ένα «κλειδί»- δηλαδή έναν συμφωνηθέντα αριθμό ή συγκεκριμένες ταυτότητες Παλαιστινίων κρατουμένων. Αμερικανός αξιωματούχος είπε πως «υπάρχει μια εξίσωση για το πόσοι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι βγαίνουν. Οπότε για γυναίκες στρατιώτες, πχ, υπάρχει ένα κλειδί. Και για ηλικιωμένους άνδρες υπάρχει κλειδί, όπως και για άμαχες γυναίκες. Και αυτό διευθετήθηκε και οι κρατούμενοι κατονομάστηκαν, εκατοντάδες και εκατοντάδες κρατούμενοι στη λίστα».

Ο φάκελος ανταλλαγής στις διαπραγματεύσεις- Παλαιστίνιοι κρατούμενοι για ομήρους που κρατούσε η Χαμάς- έγινε γνωστός ως «κλειδιά». Σε αυτή τη φάση των συνομιλιών η Χαμάς έκανε πίσω σε δύο απαιτήσεις της: Την πλήρη απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα στην πρώτη φάση και μια επίσημη ισραηλινή δέσμευση για συνολική κατάπαυση πυρός.

Ο Αιγύπτιος διαμεσολαβητής, αντιλαμβανόμενος ότι υπήρχε ευκαιρία, έστειλε τον στρατηγό Αχμέντ Αμπντέλ Καλέκ, που επιβλέπει τα παλαιστινιακά ζητήματα στις αιγυπτιακές υπηρεσίες πληροφοριών, στη Ντόχα. Μετά από συνάντηση με αντιπροσώπους της οργάνωσης, έλαβε διαβεβαίωση πως η Χαμάς θα προέβαινε σε αυτό που ανώτερος αξιωματούχος της χαρακτήρισε «οδυνηρές παραχωρήσεις». Ωστόσο στις 6 Ιανουαρίου, σύμφωνα με Παλαιστίνιο αξιωματούχο, το Ισραήλ απέρριψε την προσφορά που παρουσίασε η Χαμάς για τους 11 ομήρους. Η Χαμάς απάντησε στέλνοντας στο BBC και άμμα ΛΛΕ μια λίστα με ονόματα και ηλικέις 34 Ισραηλινών ομήρων. Δύο ημέρες μετά η σορός ενός εξ αυτών βρέθηκε στη Γάζα.

Στη λίστα περιλαμβάνονταν έφεδροι στρατιώτες, κάτι που έδειχνε ότι η Χαμάς ήταν πρόθυμη να απελευθερώσει τέτοιους στην πρώτη φάση. Αυτό φάνηκε να αποτελεί μια προσπάθεια να βρεθεί σε δύσκολη θέση ο Νετανιάχου και να συσπειρωθούν οι οικογένειες ομήρων στο Ισραήλ για να ασκηθεί πίεση για συμφωνία- αλλά και ένδειξη ότι η Χαμάς δεν είχε αποχωρήσει από τις συνομιλίες.

(AP Photo/Tsafrir Abayov)

Πολύωρες συναντήσεις λάμβαναν χώρα στη Ντόχα κατά την τελική φάση των διαπραγματεύσεων. Τον τελευταίο μήνα εξελίχθηκαν σε αποκαλούμενες «συνομιλίες εγγύτητας» με τις δύο πλευρές στι ίδιο διώροφο κτίριο, σύμφωνα με πηγές. Αξιωματούχος των ΗΠΑ είπε ότι οι αντιπρόσωποι της Χαμάς ήταν στον πρώτο όροφο και του Ισραήλ στον πάνω όροφο. Διαμεσολαβητές μετέφεραν χαρτιά από τον έναν στον άλλο. Μέσα στο κτίριο οι αντιπροσωπείες είχαν συναντήσεις με υψηλόβαθμα στελέχη από το Κατάρ και την Αίγυπτο. Μεταξύ αυτών που συμμετείχαν στη διαμόρφωση των λεπτομερειών ήταν ο πρωθυπουργός του Κατάρ, Μοχάμεντ μπν Αμπντουλραχμάν αλ Θάνι. Στην τελική φάση διευθετήθηκαν δύο κρίσιμα ζητήματα: Οι λίστες για την απελευθέρωση ομήρων και κρατουμένων και οι θέσεις των αποσύρσεων ισραηλινών δυνάμεων από πυκνοκατοικημένες περιοχές της Γάζας.

Ως τις 9 Ιανουαρίου η πίεση είχε αυξηθεί. Ανώτερος Αιγύπτιος αξιωματούχος είπε στο BBC ότι «είμαστε πιο κοντά από ποτέ σε συμφωνία». Είχε επιτευχθεί συμφωνία στο 90% των ζητημάτων, μα χρειάζονταν επιπλέον συζητήσεις. Ο Στιβ Βίτκοφ, που είχε οριστεί απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή από τον Τραμπ, απεστάλη στο Τελ Αβίβ για να συναντήσει τον Νετανιάχου. Αν και δεν είχε αναλάβει επίσημα τη θέση ακόμα, ο μεγιστάνας ακινήτων από τη Νέα Υόρκη εμπλεκόταν όλο και περισσότερο στις συνομιλίες. Όταν έφτασε στο Ισραήλ στις 11 Ιανουαρίου, ήταν Σάββατο και του ζητήθηκε να περιμένει να τελειώσει αυτό πριν συναντηθεί με τον Νετανιάχου, μα ο απεσταλμένος αρνήθηκε και απαίτησε να δει τον πρωθυπουργό άμεσα.

Ο Νετανιάχου φαίνεται να δέχτηκε πολύ μεγάλη πίεση κατά τη συνάντηση και η επέμβαση της πλευράς Τραμπ για να καμφθούν οι αντιρρήσεις της ισραηλινής κυβέρνησης στα τελευταία θέματα φαίνεται πως ήταν κρίσιμης σημασίας. Το μήνυμα στο Νετανιάχου φαίνεται πως ήταν ξεκάθαρο: Ο Τραμπ θέλει συμφωνία, κλείστε την. Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι η συνάντηση ήταν πολύ σημαντική.

Ο Βίτκοφ πήγε στη Ντόχα και πέρασε χρόνο με τον απεσταλμένο του Μπάιντεν, ΜακΓκουρκ, σε κάτι που Αμερικανοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν «σχεδόν άνευ προηγουμένου» προσπάθεια μετάβασης στην αμερικανική διπλωματία. Ο Μπασέμ Ναΐμ, αξιωματούχος της Χαμάς, είπε στο Al Arabiya ότν «δεν μπορούσε να φανταστεί ότι (η συμφωνία) θα ήταν δυνατή χωρίς την πίεση της επερχόμενης κυβέρνησης Τραμπ» και υπογράμμισε την παρουσία του Βίτκοφ στις συνομιλίες.

Η συμφωνία φαινόταν κοντά και οι προσδοκίες αυξάνονταν. Οι τελευταίες 72 ώρες χαρακτηρίστηκαν από συνεχή «μπρος- πίσω» για τις λεπτομέρειες, σύμφωνα με μια μαρτυρία. Στις 12 Ιανουαρίου ανώτερος Παλαιστίνιος αξιωματούχος είπε ότι «όλοι οι αξιωματούχοι ήταν στο ίδιο κτίριο», προσθέτοντας πως «είμαστε λίγα βήματα μακριά από μια συμφωνία». Η συνάντηση κράτησε έξι ώρες, μα κάποια στιγμή φάνηκε να βαλτώνει λόγω διαφωνίας σχετικά με τον μηχανισμό της επιστροφής εκτοπισμένων από τη νότια Γάζα στη βόρεια. Το Ισραήλ ήθελε να γίνονται έρευνες σε αυτούς που επέστρεφαν και στα οχήματά τους για να διασφαλίζεται ότι δεν επέστρεφαν ένοπλοι ή εξοπλισμός, κάτι που η Χαμάς δεν δεχόταν. Διαμεσολαβητές πρότειναν να γίνονται οι έρευνες από ομάδες από το Κατάρ και την Αίγυπτο, κάτι που έγινε αποδεκτό.