Πώς λειτουργούν τα αντιβιοτικά;

08:35 9/3/2024 - Πηγή: Huffington Post Greece

Παντού στη Γη ζουν μικροσκοπικά πλάσματα αόρατα με γυμνό μάτι: βακτήρια. Είναι 100 φορές μικρότερα από ένα χιλιοστό. Βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς πάνω και μέσα στο σώμα μας. Τα περισσότερα από αυτά δεν μας βλάπτουν και μάλιστα μας δίνουν ένα χέρι βοήθειας. Για παράδειγμα, αφομοιώνουν ορισμένα συστατικά τροφίμων που δεν μπορούμε να αφομοιώσουμε μόνοι μας, όπως οι φυτικές ίνες στα φρούτα και τα λαχανικά.

Αλλά κάποιες φορές, κάποια επικίνδυνα βακτήρια μπαίνουν εμπόδιο στο δρόμο μας. Και αυτά έχουν μόνο έναν στόχο: να χρησιμοποιήσουν τα κύτταρά μας, το μικρότερο στοιχείο του σώματός μας,

για να πολλαπλασιαστούν. Τότε είναι που μας αρρωσταίνουν.

Κανονικά, το σώμα μας είναι αρκετά δυνατό για να αντιμετωπίσει έναν τόσο ανεπιθύμητο εισβολέα. Έχουμε ένα ανοσοποιητικό σύστημα που αποτελείται από ισχυρούς «στρατιώτες» που ονομάζονται λευκά αιμοσφαίρια, εξοπλισμένα με ένα οπλοστάσιο χημικών όπλων. Αναγνωρίζουν τον εισβολέα και τον καταστρέφουν. 

Βρίσκουν εύκολα τους στόχους τους χάρη στα αντισώματα που σημαδεύουν τον εισβολέα σαν μοριακό post-it. Και όμως, μερικές φορές, ακόμη και αυτά τα όπλα αποτυγχάνουν να σκοτώσουν τα βακτήρια!

Ευτυχώς, οι γιατροί έχουν ένα ειδικό εργαλείο για να δώσουν ώθηση στο σώμα μας: τα αντιβιοτικά. Τα αντιβιοτικά είναι ειδικές χημικές ουσίες που υπάρχουν σε πολλές μορφές. Ανακαλύψαμε τα περισσότερα από αυτά μελετώντας την αλληλεπίδραση μεταξύ βακτηρίων και άλλων οργανισμών.

Έτσι ανακάλυψε το πρώτο αντιβιοτικό ο Σκωτσέζος γιατρός Αλεξάντερ Φλέμινγκ το 1928. Έφυγε για διακοπές δύο εβδομάδων, ξεχνώντας μια πλάκα βακτηρίων στο εργαστήριό του. Όταν επέστρεψε, παρατήρησε ότι στο πιάτο έχει αναπτυχθεί ένας μύκητας. Αλλά γύρω από αυτό το μανιτάρι, κανένα ίχνος βακτηρίων! Αυτός ο μύκητας λοιπόν παρήγαγε μια ουσία που σταματά την ανάπτυξη βακτηρίων. Αυτός ο μύκητας ονομάζεται πενικιλίνη, οπότε το όνομα του πρώτου αντιβιοτικού ήταν προφανές: πενικιλίνη.

Από τότε, έχει ανακαλυφθεί ένας μεγάλος αριθμός διαφορετικών αντιβιοτικών. Οι επιστήμονες τα ταξινομούν κυρίως σε δύο ομάδες. Αυτά που σκοτώνουν τα βακτήρια ή αυτά που τα εμποδίζουν να πολλαπλασιαστούν, διευκολύνοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα να κερδίσει τη μάχη.

Τα αντιβιοτικά δρουν σε μόρια ή δομές μοναδικές για τα βακτήρια και που δεν υπάρχουν στον άνθρωπο. Αυτός είναι ο λόγος που τα αντιβιοτικά είναι τόσο αποτελεσματικά και γιατί έρχονται σε πολύ μικρή σύγκρουση με τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος.

Τα βακτήρια έχουν ένα κυτταρικό τοίχωμα που χτίζεται από ειδικές πρωτεΐνες που συνεργάζονται, όπως σε ένα μικρό εργοστάσιο. Κάθε πρωτεΐνη έχει τη δουλειά της, και αν λείπει μία, τα πράγματα πάνε στραβά για τα βακτήρια. Ένας μεγάλος αριθμός αντιβιοτικών όπως η πενικιλίνη στοχεύει επομένως ορισμένες από αυτές τις πρωτεΐνες και εμποδίζει την παραγωγή και την ακεραιότητα του κυτταρικού τοιχώματος. Αυτό δημιουργεί τρύπες και τα βακτήρια πεθαίνουν.

Άλλα αντιβιοτικά εμποδίζουν την επανάληψη του σχεδίου για τη δημιουργία ενός νέου βακτηρίου. Ελλείψει τέτοιου σχεδίου, τα βακτήρια δεν μπορούν να αναπτυχθούν. Ένα παράδειγμα είναι η κατηγορία των κινολονών, μέρος της οποίας αποτελεί η σιπροφλοξασίνη, οι οποίες είναι αντιβιοτικά αποτελεσματικά έναντι λοιμώξεων της ουροδόχου κύστης, του δέρματος ή των αυτιών.
Εάν έχετε κρυολόγημα ή γρίπη, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι αυτές οι ασθένειες προκαλούνται από ακόμη μικρότερους εισβολείς που ονομάζονται ιοί. Και τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα εναντίον τους. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει απλώς να είστε υπομονετικοί.

Αν και τα αντιβιοτικά μπορούν να σκοτώσουν μια ποικιλία εχθρικών βακτηρίων, μερικά από αυτά έχουν βρει τρόπους να ξεφεύγουν ή να τα εξαλείψουν.  

Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη περίπου 35.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιβιοτικά. Ευτυχώς, προς το παρόν, έχουμε ένα μεγάλο οπλοστάσιο στη διάθεσή μας που μας επιτρέπει να απαλλαγούμε από αυτούς τους εισβολείς, στις περισσότερες περιπτώσεις. Ωστόσο, οι γιατροί τονίζουν ότι θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί στη χρήση αντιβιοτικών για να αποτρέψουμε τα βακτήρια να γίνουν ανθεκτικά σε οποιοδήποτε είδος αντιβιοτικού στο μέλλον.

Οι ερευνητές συνεχίζουν να εργάζονται σχολαστικά για να είναι πάντα ένα βήμα μπροστά από τα βακτήρια. Ανεξάρτητα από αυτό, πρέπει να αναγνωριστεί ότι αυτά τα αόρατα πλάσματα είναι ικανά για πολλά!

Πηγή: The Conversation

Related...Έρευνα: Τα αντιβιοτικά για κοινές παιδικές λοιμώξεις δεν είναι πλέον αποτελεσματικάΈρευνα: Όσες περισσότερα αντιβιοτικά έχει πάρει κάποιος, τόσο περισσότερο κινδυνεύει να εισαχθεί σε νοσοκομείοΣύνδρομο του κόκκινου άνδρα: Όταν τα αντιβιοτικά χορηγούνται πολύ γρήγορα