Πού οφείλεται η άνοδος και η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

07:25 10/12/2019 - Πηγή: Huffington Post Greece

Με τα ελληνοτουρκικά να βρίσκονται στην καρδιά της επικαιρότητας και τις επιπτώσεις της νεο-οθωμανικής πολιτικής της τουρκικής κυβέρνησης και του προέδρου Ερντογάν να γίνονται αισθητές στην ευρύτερη περιοχή και πέρα από αυτήν, παρουσιάζει σίγουρα ενδιαφέρον να δει κανείς τους λόγους της ανόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- και της τελικής καταστροφής της.

Η πορεία των Οθωμανών άρχισε από έναν θύλακα στην Ανατολία- για χιλιάδες χρόνια κατοικούμενη από ελληνικούς πληθυσμούς- και επεκτάθηκε με το πέρασμα των αιώνων μέχρι την Αυστρία, τον Περσικό

Κόλπο, την Υεμένη και την Αλγερία. Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του National Geographic, η επιτυχία του οθωμανικού κράτους οφείλεται τόσο στις συγκεντρωτικές δομές του όσο και στην περιοχή όπου βρισκόταν, που παρείχε τη δυνατότητα ελέγχου κάποιων εκ των πιο κερδοφόρων εμπορικών οδών του κόσμου. Σε συνδυασμό με τη στρατιωτική ισχύ της, η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξελίχθηκε σε ισχυρή δύναμη- ωστόσο έξι αιώνες μετά την εμφάνιση των Οθωμανών στην Ανατολία, το κράτος τους θα κατέρρεε στο ευρύτερο πλαίσιο της ταραχής του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Οσμάν ο 1ος, αρχηγός μιας νομαδικής φυλής στη Μικρά Ασία, άρχισε τις κατακτήσεις στα τέλη του 13ου αιώνα, σε βάρος κυρίως εναντίον της εξαιρετικά αποδυναμωμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- του χριστιανικού κράτους που συνέχισε, στην Ανατολή, την πορεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μετά την κατάρρευση της ρωμαϊκής ισχύος στη Δύση, συνδέοντας την πορεία του με αυτήν του Ελληνισμού κατά τον Μεσαίωνα. Κατά το 1299 αυτοανακηρύχθηκε ανώτατος ηγέτης της Μικράς Ασίας και οι διάδοχοί του συνέχισαν την πίεση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με αποκορύφωμα την πολιορκία και Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453.

Με την Κωνσταντινούπολη («Ισταμπούλ» πλέον, για τους Οθωμανούς) ως πρωτεύουσα, το οθωμανικό κράτος γινόταν πλέον αυτοκρατορία, και άρχιζε την επέκτασή του σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Αν και επρόκειτο για δυναστεία, μόνο το αξίωμα του σουλτάνου ήταν κληρονομικό- τα υπόλοιπα μέλη της οθωμανικής ελίτ έπρεπε να κερδίσουν τις θέσεις τους.

Επί του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς η αυτοκρατορία έφτασε στο ζενίθ της ισχύος της, τον 16ο αιώνα, με πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Στο αποκορύφωμα της δύναμής της η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα της ευρωπαϊκής πολιτικής. Ωστόσο τον 17ο αιώνα άρχισε η παρακμή της: Μέχρι τότε υπήρχαν πάντα νέα εδάφη για κατάκτηση και επέκταση, ωστόσο η συντριβή των Οθωμανών κατά τη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης το 1683 σήμανε την αρχή του τέλους- καθώς το κατεξοχήν επεκτατικό κράτος των Οθωμανών πλέον δεν μπορούσε να επεκταθεί, οπότε και άρχισε η παρακμή.

Οι πολιτικές ίντριγκες στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, η αύξηση της ισχύος των ευρωπαϊκών δυνάμεων, ο οικονομικός ανταγωνισμός λόγω της ανακάλυψης νέων εμπορικών οδών, η βιομηχανική επανάσταση και οι επιτυχείς επαναστάσεις σε διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας (μεταξύ των οποίων και η Ελληνική Επανάσταση) οδήγησαν σε αποσταθεροποίηση. Τον 19ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία χαρακτηριζόταν «ο μεγάλος ασθενής», λόγω της μείωσης των εδαφών της, της οικονομικής παρακμής και της αυξανόμενης εξάρτησής της από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Η τελική πτώση ήρθε με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο: Με την αυτοκρατορία ήδη αποδυναμωμένη σε τεράστιο βαθμό, ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β′ για λίγο «φλέρταρε» με την ιδέα της συνταγματικής μοναρχίας πριν αλλάξει πορεία, στα τέλη της δεκαετίας του 1870. Το 1908 έλαβε χώρα το κίνημα των Νεοτούρκων, που επιχείρησαν να ενισχύσουν το οθωμανικό κράτος, ανησυχώντας τους γείτονες. Ακολούθησαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και η συντριβή των Οθωμανών, που έχασαν το 33% των εδαφών της αυτοκρατορίας και το 20% του πληθυσμού της.

Στα πρόθυρα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οι Οθωμανοί συμμάχησαν με τη Γερμανία και μπήκαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με καταστροφικές συνέπειες για την αυτοκρατορία- ενώ παράλληλα δρομολογούνταν οι γενοκτονίες των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας, των Αρμενίων και των Ασσυρίων- μεταξύ των μεγαλύτερων οργανωμένων εγκλημάτων της σύγχρονης εποχής, τα οποία η σύγχρονη Τουρκία συνεχίζει να αρνείται. Το οριστικό τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήρθε το 1922 (Μικρασιατική Καταστροφή), με την κατάργησή της από τους Τούρκους εθνικιστές, και την ίδρυση του νέου τουρκικού κράτους, η οποία συνοδεύτηκε και χαρακτηρίστηκε από την ολοκλήρωση των προαναφερθεισών γενοκτονιών.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ... Η Τουρκία, οι προκλήσεις και η καλλιέργεια του φόβου «Θα καταστρέψουμε το τουρκικό όνειρο»: Ανάρτηση στα ελληνικά από τον επικεφαλής του λιβυκού ναυτικού Τσενγκίζ Ακτάρ: Το βίαιο παρελθόν της Τουρκίας εξηγεί το παρόν και το μέλλον της