Προς άγραν πολιτισμικής κληρονομιάς

08:46 21/1/2018 - Πηγή: Huffington Post Greece

Είναι αστείο να θέλεις να προπαγανδίσεις σήμερα την Δημοκρατία. Έκανα ένα ιδιωτικό γκάλοπ προχθές, σε μια διάλεξη, με το ερώτημα:

- Ποια είναι η ετυμολογία της λέξης Δημοκρατία;

Μόνο ο ένας στους 10 είπε «η ισχύς στον λαό». Σκέφτομαι τι ιδέα θα έχουν οι πολίτες αυτής της χώρας για την τέχνη, για την καλλιέργεια εν γένει, όταν oι ίδιες οι κυβερνήσεις αδιαφορούν για τον πολιτισμικό χώρο. Όταν αρπάζουν την Τηλεόραση, για παράδειγμα, από το Υπουργείο Πολιτισμού και

την κατεβάζουν σε κυβερνητικότερα υπουργεία. Όταν αδιαφορούν για τις δανειστικές βιβλιοθήκες που είναι η μόνη δραπέτευση του νέου ή και αρχαιότερου πολίτη από την αμορφωσιά που βασιλεύει. Δεν είπαμε να φέρνει ο φίλαθλος στο γήπεδο Καβάφη για να διαβάζει μέχρι να αρχίσει ο αγώνας. Εξάλλου τι είναι ο λαϊκισμός και τα λαϊκίστικα κόμματα; Ρωτήστε τους ψηφοφόρους τους -για να μην πω και τους βουλευτές τους- ποιος είναι ο Παπαδιαμάντης και θα καταλάβετε. Όταν έγινε η πρώτη μεγάλη ζωγραφική έκθεση στο Ζάππειο μετά την Απελευθέρωση, ο Παρθένης ανέβασε την τιμή ενός έργου του στα ύψη πολλών εκατομμυρίων για να μην το αγοράσει κανείς!

Καμιά μικρή και αδύνατη χώρα δεν έχει επιζήσει οικονομικά χωρίς πολιτιστική κληρονομιά και σύγχρονη κουλτούρα. Αν εξαιρέσουμε την Ελβετία, η οποία πάντα ήταν ουδέτερη πολεμικά και θησαυροφυλάκιο των εμπολέμων, οι μεγάλες χώρες και δυνάμεις επιζούν χάρη στο στρατό τους και τις βιομηχανίες τους που λυμαίνονται τις μικρές. Η αρχαία Αθήνα ήταν μια σταλιά γης αλλά η υπερδύναμη της εποχής, οι Πέρσες, δεν μπόρεσε να την καθυποτάξει.

Θα ’λεγε κανείς πως η Δημοκρατία της γεννούσε πολιτισμό και ο πολιτισμός της γεννούσε γενναίους πολίτες. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι όταν ο Ξέρξης εξεστράτευσε εναντίον των Αθηνών έφερε μαζί του 5 εκατομμύρια διακόσες χιλιάδες στρατό! Από όπου περνούσε στέρευαν τα ποτάμια. Όταν οι Πέρσες έκαναν σταθμό στη Θεσσαλονίκη, ο Ξέρξης έβαλε ένα εκατομμύριο τοξότες να ρίξουν τα βέλη τους στον ουρανό. Και λέει στον Δημάρατο, έναν Σπαρτιάτη φυγάδα που είχε πάρει μαζί του: «Ποιος μπορεί να αντισταθεί σε τόσα βέλη. Κοίταξε, μαύρισε ο Ήλιος!».«Θα είναι καλύτερα για τους Αθηναίους -απάντησε ο Δημάρατος- γιατί θα πολεμάνε υπό σκιάν!». Μπορεί να υπερβάλει ο Ηρόδοτος, αλλά αν δεν ήταν 5 δεν θα ήταν 4 ή 3 εκατομμύρια;

Οι λαοί χωρίς πολιτιστική κληρονομιά δημιουργούν προβλήματα. Ας πάρουμε το μακεδονικό που ξαναέγινε επείγον. Γιατί οι Σλαβομακεδόνες θέλουν να λέγονται μόνο Μακεδόνες; Διότι δεν είχαν έναν Αλέξανδρο στην ιστορία τους. Και δανείζοντα τον δικό μας. Απορούσα πάντα τι θα πουν οι φοιτητές των Σκοπίων όταν μάθουν την αλήθεια; Σε κάποιο πανεπιστήμιο του εξωτερικού ή γιατί όχι στα Σκόπια; Τα οποία, εξάλλου, αν θέλουν να είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα έπρεπε να λέγονται Σκοποί.Που ήταν η ελληνική μακεδονική ονομασία τους, δέκα αιώνες πριν από την άφιξη των σλαβικών φυλών στα Βαλκάνια. (Από λέξη που χρησιμοποιούμε ακόμα στον στρατό).

Οι Σκοπιανοί δεν είναι οι μόνοι που δεν έχουν κληρονομιά. Σχεδόν το σύνολο των βαλκανικών λαών ανήκει στην ίδια κατηγορία. Οι δε Οθωμανοί ήρθαν στα λημέρια μας περίπου χίλια χρόνια μετά τους Σλάβους. Και χίλια χρόνια μετά την άνθιση του Μωαμεθανικού Αραβισμού από τον οποίο θα δανειστούν το Ισλάμ που ήταν τότε μια μοντέρνα κληρονομιά. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός που επιβίωσε, γλωσσικά τουλάχιστον, στην Ελλάδα και σε μια μεγαλειώδη μεταφύτευση στην Δυτική Ευρώπη με την Αναγέννηση, στάθηκε εμπόδιο μέχρι σήμερα τουλάχιστον σε μια ειρηνική συνύπαρξη στα Βαλκάνια. Εξαιτίας τής -μη ηθελημένης- υπεροψίας του.

Στην αντιπαλότητα Ισραηλινών με Παλαιστίνιους δεν γέρνει η παλάντζα προς το Ισραήλ μόνο χάρη στο «δίκαιον του ισχυροτέρου» (1) (στρατιωτική υπεροχή, αμερικανική βοήθεια και πυρηνικά όπλα) αλλά και από πολιτιστική άποψη. Έστω θεολογική. Οι Ισραηλινοί είναι εβραίοι θρησκευτικά και φυλετικά (αν εξαιρέσουμε την αλλοεθνή δημιουργία της 13ης φυλής) ενώ στους Παλαιστίνιους θα βρούμε ένα μεγάλο ποσοστό Χριστιανών. Και φυλετικά -άσχετα από την αραβική τους γλώσσα- ένα μέρος μόνο είναι Άραβες. Οι υπόλοιποι είναι απόγονοι των Φιλιστίνων (από τους οποίους άλλωστε η περιοχή ονομάστηκε Παλαιστίνη) ή έχουν φοινικική καταγωγή δηλαδή λιβανέζικη. Στον αραβικό κόσμο υπήρξε μια γενικευμένη πνευματική καλλιέργεια χωρίς ωστόσο να φτάνει μέχρι τα λαϊκά στρώματα. Στον εβραϊκό κόσμο θα βρούμε μια γενικευμένη κουλτούρα χωρίς ταξικούς περιορισμούς, ένα πολιτιστικό επίπεδο επηρεασμένο από τους τόπους της εξορίας τους, στη Δύση κυρίως.

Όσο για τον κινεζικό πολιτισμό, δεν έχει υποστεί καμιά καθίζηση πράγμα που φαίνεται καθαρότερα στην σημερινή Κίνα. Όπως με την Ελλάδα, οι μεγάλοι πολιτισμοί επιβιώνουν και μετά από δύσκολες χιλιετηρίδες. Δεν είναι πολύς καιρός (εκατό χρόνια) που η Κίνα ήταν διαμελισμένη σε τρεις αποικίες τριών Μεγάλων Δυνάμεων. Την εποχή που στην Ευρώπη άρχιζε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος το ένα τρίτο της Κίνας ήταν αποικία βρετανική, ένα άλλο τρίτο αποικία γαλλική και το τελευταίο αποικία ρωσική. Ενώ η Ταϊουάν (ή Φορμόζα) ήταν ιαπωνική αποικία για εκατό χρόνια, μέχρι το τέλος του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου. Μάλιστα, όσο και να φαίνεται παράξενο, σε αυτό το νησί οφείλει η Κύπρος την περιπέτειά της στον Ο.Η.Ε. (όπως αποδεικνύεται σήμερα από τα Καναδικά αρχεία που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα).

Στα Σκόπια υπάρχει ένα ανάλογο με την Κύπρο τοπικό πρόβλημα.Ένα 33% του πληθυσμού είναι μωαμεθανοί, Αλβανοί οι περισσότεροι. Οι Αμερικανοί έχουν στρατηγικά ενδιαφέροντα (και κάποιες βάσεις) τόσο στην Αλβανία και στο Κόσσοβο όσο και στα Σκόπια. Θα ήθελαν να στριμώξουν τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ μόνο που εμποδίζονται από την Ελλάδα που δεν αναγνωρίζει το σημερινό τους όνομα. Οι πιέσεις είναι πολλές και προς τις δύο χώρες. Πριν από 17 περίπου χρόνια, το πρόβλημα είχε πάρει διαστάσεις. Το όνομα «Μακεδονία» κινδύνεψε να αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα με περίεργες κινήσεις του Ντελόρ.

Ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μου ζήτησε, σαν Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας που ήμουν, να επιχειρήσω μια ενημέρωση της Γαλλικής Κυβέρνησης που να οδηγήσει σε ματαίωση αυτών των σχεδίων. Μαζί με πολλά άλλα επιχειρήματα που μετέφερα στον Πρόεδρο Μιτεράν, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον του για τις Τέχνες και τα Γράμματα ήταν ένα επεισόδιο με ήρωα τον Θησέα, μυθικό βασιλέα της Αττικής η οποία συνόρευε με την Πελοπόννησο στον ισθμό της Κορίνθου. Ο Θησέας είχε τοποθετήσει μια στήλη στο σύνορο που από την μεριά έγραφε σκόπιμα «Από δω δεν είναι η Αττική αλλά η Πελοπόννησος» και από την άλλη «Από δω είναι η Αττική και όχι η Πελοπόννησος».Στα σύνορα της Μακεδονίας με τα Σκόπια τι θα βάλουμε; Μια στήλη που θα λέει κι′ από τις δυο μεριές «Από δω είναι η Μακεδονία και όχι η Μακεδονία»;

Δεν ξέρω τι ακριβώς έκανε ο Μιτεράν, πάντως στο Συμβούλιο των Υπουργών που συνήλθε στη Λισαβόνα η συζήτηση για το μακεδονικό αναβλήθηκε επ′ αόριστον. Απαντώντας στην συγχαρητήρια επιστολή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είπα ότι οι Σκοπιανοί είναι συνηθισμένοι στην ονομασία Νέα Μακεδονία. Η επίσημη εφημερίδα τους λέγεται… Νεα Μακεδονία (Νοβα Μακεντόνια). Ο Μητσοτάκης μόλις ανέφερε τις δύο αυτές λέξεις όρμησαν οι υπερεθνικόφρονες να τον κατασπαράξουν. Με πρώτο-πρώτο το κύριο Σαμαρά. Ελπίζω σήμερα να έβαλαν μυαλό και να μην οδηγήσουν ξανά τη χώρα σε απονεύρωση.

(1)Ρ. Μανθούλη ”Το Δίκαιον του Ισχυροτέρου και το Παλαιστινιακό”, Εκδ. Ιανός