Θα ανατρέψουν οι Κούρδοι τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή;

09:54 22/9/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Στον ασιατικό χώρο, το κουρδικό ζήτημα, αποτελεί ένα μείζον θέμα που καθορίζει τις διεθνοπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Οι Κούρδοι είναι ένας πολυπληθής λαός. Μετρούν περίπου τριάντα εκατομμύρια ανθρώπων. Η ιδιαιτερότητά τους έγκειται στο γεγονός ότι ο λαός αυτός δεν έχει το δικό του κράτος.

Πιο συγκεκριμένα, ένα μεγάλο μέρος του κουρδικού πληθυσμού είναι εγκατεστημένο στην νότια και νοτιοανατολική Τουρκία (12 με 15 εκατομμύρια), ένα μικρότερο μέρος στο βορειοδυτικό Ιράν (6 εκατομμύρια), το βόρειο Ιράκ (5 εκατομμύρια) και τη βόρεια Συρία (2 εκατομμύρια).

Μετά

την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, βάσει της Συνθήκης των Σεβρών. Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, μετά τη νίκη του Κεμάλ Ατατούρκ, η Συνθήκη της Λοζάνης ήρθε να ανατρέψει την προηγούμενη, επικυρώνοντας την κυριαρχία της Τουρκίας, του Ιράν, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας στον κουρδικό πληθυσμό.

Μια ακόμα ιδιαιτερότητα των Κούρδων έγκειται στο γεγονός ότι δεν βρέθηκαν ποτέ κάτω από μια κεντρική εξουσία. Η απουσία κοινωνικής συνοχής, οι διαφορές σε επίπεδο ιδεολογίας και θρησκείας, δυσκόλευαν τη δημιουργία ενός ενιαίου κινήματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία δεκάδων κουρδικών κομμάτων και κινημάτων οργανωμένου ακτιβισμού, διαφορετικών ανά τις τέσσερις χώρες στις οποίες απλώνονται, τα οποία δεν διαμόρφωναν μια κοινή πολιτική. Αντίθετα, πολλές φορές ανέπτυσσαν μεταξύ τους άκρως εχθρικές σχέσεις.

Κατά καιρούς έγιναν προσπάθειες από πλευράς Κούρδων για τη διεκδίκηση ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους, ωστόσο είχαν μόνο εφήμερα αποτελέσματα, καθώς στερούνταν οργάνωσης και ενιαίας πολιτικής. Περιορίζονταν στα σύνορα της εκάστοτε χώρας στην οποία έδρευε το κόμμα ή το κίνημα που οργάνωνε τη δράση. Επιπλέον, οι τέσσερις χώρες, στα εδάφη των οποίων βρίσκονται οι Κούρδοι, ενώ έχουν μεταξύ τους αρκετές διαφορές, έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς το να μην αποκτήσουν οι Κούρδοι κράτος σε κανένα έδαφος.

Μια ακόμα προσπάθεια από πλευράς Κούρδων, σε πολιτικό επίπεδο, αποτελεί το δημοψήφισμα που προκήρυξε η κουρδική κοινότητα του Ιράκ, το οποίο πρόκειται να διεξαχθεί στις 25 Σεπτεμβρίου 2017. Το συγκεκριμένο δημοψήφισμα, που αφορά στην ανεξαρτησία της κουρδικής κοινότητας, φαίνεται πως έχει προκαλέσει ταραχή όχι μόνο στο Ιράκ, αλλά και στις υπόλοιπες χώρες που φοβούνται πως η ενδεχόμενη κήρυξη ανεξαρτησίας της κουρδικής κοινότητας του Ιράκ θα λειτουργήσει σαν ντόμινο, συμπαρασύροντας τις κουρδικές κοινότητες που στεγάζονται και στις υπόλοιπες χώρες.

Αν οι Κούρδοι του Ιράκ μετά το δημοψήφισμα ανακηρυχθούν ανεξάρτητο κράτος, ενέχει ο κίνδυνος μιας de facto αναγνώρισης του κουρδικού κράτους. Αυτό θα σημάνει το τέλος του Ιράκ ως ενιαίου κράτους, ενώ ταυτόχρονα θα προκαλέσει την ανησυχία όλης της περιοχής. Ο Ερντογάν ενώ βρισκόταν κοντά σε μια πολιτική λύση με τους Κούρδους, προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές, τους χαρακτήρισε ως εχθρούς και φυλάκισε μεγάλο μέρος της ηγεσίας τους. Αυτή του η στάση ενέτεινε τις σχέσεις Κούρδων και Τουρκίας. Η Τουρκία λοιπόν πέρα από τον κίνδυνο των Κούρδων, θα υποστεί ταυτόχρονα και μεγάλο οικονομικό πλήγμα, εφόσον έχει αναπτύξει οικονομικές σχέσεις με το Ιράκ, αποτελώντας «δίοδο» για τις εξαγωγές υδρογονανθράκων. Ανάμεσα στα πιο σκληρά μέτρα που συζητά η τουρκική κυβέρνηση εναντίον των Κούρδων είναι η διακοπή της διανομής κουρδικού πετρελαίου μέσω του αγωγού Κιρκούκ - Τσεϊχάν και ο εμπορικός αποκλεισμός του ιρακινού Κουρδιστάν. Το Ιράν από την άλλη, θα έχει να αντιμετωπίσει ένα ακόμα εμπόδιο στην δημιουργία σιϊτικού μετώπου προς τη Συρία και τον Λίβανο. Η Συρία στην παρούσα χρονική περίοδο διατηρεί στάση αναμονής απέναντι στους Κούρδους, λόγω του κοινού μετώπου ενάντια στον ISIS. Ωστόσο, ούτε αυτή επιθυμεί την ίδρυση ενός κουρδικού κράτους στα σύνορά της, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε διαμελισμό της επικράτειάς της.

Στην ήδη τεταμένη κατάσταση που έχει προκαλέσει στην περιοχή η ανακήρυξη του δημοψηφίσματος, «λάδι στη φωτιά» ήρθε να ρίξει η στήριξη από πλευράς Ισραήλ στους Κούρδους. Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, προέβη σε δήλωση στήριξης της δημιουργίας κουρδικού κράτους, προκαλώντας τις αντιδράσεις των ηγετών που επηρεάζονται από αυτό το ενδεχόμενο. Η στήριξη αυτή δεν θα έπρεπε να μας προβληματίζει ιδιαίτερα, καθώς το Ισραήλ είχε ανέκαθεν καλές σχέσεις με τους Κούρδους. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι Κούρδοι είναι «απλωμένοι» σε Τουρκία, Ιράκ, Ιράν και Συρία, δημιουργεί μια «ασπίδα προστασίας» του Ισραήλ από τους αραβικούς λαούς. Η δημιουργία ενός κουρδικού κράτους μπορεί να αποδυναμώσει κάποιους από τους ισλαμικούς λαούς στην περιοχή οι οποίοι διατηρούσαν στο παρελθόν επιθετική στάση απέναντι στο Ισραήλ, γεγονός που ενθαρρύνει τη στήριξη των Κούρδων. Το ενδιαφέρον σε αυτή την περίπτωση είναι πως ενώ το Ισραήλ είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, οι ΗΠΑ δε φαίνεται να συμμερίζονται την ίδια άποψη. Διατηρούν μια πιο επιφυλακτική στάση, φοβούμενοι τον κίνδυνο αποδυνάμωσης του μετώπου ενάντια στον ISIS.

Την παρούσα κατάσταση φαίνεται να επιδιώκει να εκμεταλλευθεί η Ρωσία, η οποία αποφεύγει να πάρει οποιαδήποτε θέση σχετικά με το δημοψήφισμα. Η ρωσική εταιρεία Rosneft έσπευσε να ανακοινώσει πρόγραμμα επενδύσεων για την εκμετάλλευση του κουρδικού φυσικού αερίου, επιβεβαιώνοντας τις φήμες πως η Ρωσία στοχεύει στην ανάδειξή της ως κύριου χρηματοδότη των Κούρδων. Ερωτηματικό παραμένει η σχέση της με την Τουρκία, που ενώ ως γνωστόν διατηρούν συμμαχικές σχέσεις, εμφανίζεται ένας υποβόσκων ανταγωνισμός.

Το γεγονός ότι ο Μπαρζανί, ο Πρόεδρος του Ιρακινού Κουρδιστάν, αποτελεί διαχρονικά σύμμαχο τόσο της Αμερικής, όσο και της Τουρκίας του Ερντογάν, δημιουργεί υποψίες πως στην πραγματικότητα «χρησιμοποιεί» το δημοψήφισμα προκειμένου να διασφαλίσει εγγυήσεις από την κεντρική κυβέρνηση και να αναδειχθεί σε ισχυρό παίκτη. Τις υποψίες αυτές έρχονται να ενισχύσουν πρόσφατες δηλώσεις του. Ο Μπαρζανί υπογράμμισε ότι η αναβολή του δημοψηφίσματος εξαρτάται μονάχα από μια συμφωνία με την κεντρική κυβέρνηση που θα ισοδυναμεί με το δημοψήφισμα. «Σε περίπτωση που γίνει μια πρόταση μέσα στις επόμενες 2-3 μέρες με αντάλλαγμα την αναβολή του δημοψηφίσματος θα κάνουμε γιορτή στις 25 Σεπτεμβρίου, ειδάλλως θα προσέλθουμε στις κάλπες.», δήλωσε ο Κούρδος Πρόεδρος.

Η ενδεχόμενη αλλαγή των συνόρων της Μέσης Ανατολής, ο ISIS, το Κουρδικό ζήτημα, οι πηγές πετρελαίου και κοιτασμάτων χρυσού, αποτελούν κάποιους από τους παράγοντες που εμπλέκουν γεωπολιτικά την περιοχή προκαλώντας αποσταθεροποίηση και αβεβαιότητα για τις μελλοντικές εξελίξεις. Στην πραγματικότητα, το δημοψήφισμα των Κούρδων του Ιράκ, είναι μόνο η αφορμή για μια σειρά εξελίξεων που πρόκειται να επέλθουν και να αναδιαμορφώσουν το χώρο της Μέσης Ανατολής.