Τι είναι το déjà vu; Ένας ψυχολόγος εξηγεί αυτό το συνηθισμένο αλλά ανατριχιαστικό φαινόμενο

11:42 18/10/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

Είχατε ποτέ αυτή την περίεργη αίσθηση ότι είχατε βιώσει την ίδια ακριβώς κατάσταση στο παρελθόν, παρόλο που αυτό είναι αδύνατο;

Μερικές φορές μπορεί ακόμη και να φαίνεται σαν να ξαναζείτε κάτι που έχει ήδη συμβεί. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως déjà vu, έχει προβληματίσει φιλοσόφους, νευρολόγους και συγγραφείς για πολύ καιρό.

Ξεκινώντας από τα τέλη του 1800, άρχισαν να εμφανίζονται πολλές θεωρίες σχετικά με το τι μπορεί να προκαλέσει déjà vu, που σημαίνει «ήδη ιδωμένο» στα γαλλικά.

Οι άνθρωποι σκέφτηκαν

ότι ίσως προήλθε από ψυχική δυσλειτουργία ή ίσως από έναν τύπο εγκεφαλικού προβλήματος. 

Αλλά το θέμα δεν έφτασε στη σφαίρα της επιστήμης μέχρι πολύ πρόσφατα.

Περνώντας από το παραφυσικό στο επιστημονικό

Στις αρχές αυτής της χιλιετίας, ένας επιστήμονας ονόματι Άλαν Μπράουν αποφάσισε να κάνει μια ανασκόπηση όλων όσων είχαν γράψει οι ερευνητές για το déjà vu μέχρι εκείνο το σημείο. Πολλά από αυτά που μπορούσε να βρει είχε μια παραφυσική γεύση, που είχε να κάνει με το υπερφυσικό - πράγματα όπως προηγούμενες ζωές ή ψυχικές ικανότητες. Βρήκε όμως επίσης μελέτες που ερεύνησαν τακτικά άτομα σχετικά με τις εμπειρίες τους déjà vu. Από όλα αυτά τα έγγραφα, ο Μπράουν μπόρεσε να συγκεντρώσει μερικά βασικά ευρήματα σχετικά με το φαινόμενο déjà vu.

Για παράδειγμα, ο Μπράουν καθόρισε ότι περίπου τα δύο τρίτα των ανθρώπων βιώνουν déjà vu κάποια στιγμή στη ζωή τους. Προσδιόρισε ότι το πιο κοινό έναυσμα του déjà vu είναι μια σκηνή ή ένα μέρος και το επόμενο πιο κοινό έναυσμα είναι μια συζήτηση. 

Το έργο του χρησίμευσε ως καταλύτης για τους επιστήμονες να σχεδιάσουν πειράματα για τη διερεύνηση του déjà vu.

Δοκιμάζοντας το déjà vu στο εργαστήριο ψυχολογίας

Υποκινούμενη από το έργο του Μπράουν, η δική μου ερευνητική ομάδα -αναφέρει το The Conversation -  άρχισε να διεξάγει πειράματα με στόχο τον έλεγχο υποθέσεων σχετικά με πιθανούς μηχανισμούς του déjà vu. Ερευνήσαμε μια υπόθεση σχεδόν αιώνων, σύμφωνα με την οποία το déjà vu μπορεί να συμβεί όταν υπάρχει μια χωρική ομοιότητα μεταξύ μιας τρέχουσας σκηνής και μιας σκηνής που δεν ανακαλείται στη μνήμη σας. Οι ψυχολόγοι το ονόμασαν αυτό υπόθεση της «Οικειότητας» ή της «Συγγένειας» Γκεστάλτ (Gestalt familiarity hypothesis).

Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι περνάτε τον σταθμό νοσηλείας σε μια νοσοκομειακή μονάδα στο δρόμο σας για να επισκεφτείτε έναν άρρωστο φίλο. Αν και δεν έχετε ξαναπάει σε αυτό το νοσοκομείο, νιώθετε εντυπωσιασμένοι με την αίσθηση που έχετε.

Η βασική αιτία για αυτήν την εμπειρία του déjà vu θα μπορούσε να είναι ότι η διάταξη της σκηνής, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης των επίπλων και των συγκεκριμένων αντικειμένων μέσα στο χώρο, έχει την ίδια διάταξη με μια διαφορετική σκηνή που βιώσατε στο παρελθόν.

Ίσως ο τρόπος με τον οποίο βρίσκεται ο σταθμός νοσηλείας - τα έπιπλα, τα αντικείμενα στον πάγκο, ο τρόπος που συνδέεται με τις γωνίες του διαδρόμου - είναι ο ίδιος με τον τρόπο που τοποθετήθηκε ένα σετ από τραπέζια καλωσορίσματος σε σχέση με ταμπέλες και έπιπλα σε ένα διάδρομο στο την είσοδο σε μια σχολική εκδήλωση που παρακολουθήσατε ένα χρόνο νωρίτερα.

Σύμφωνα με την υπόθεση «Οικειότητας» Γκεστάλτ, εάν αυτή η προηγούμενη κατάσταση με παρόμοια διάταξη με την τρέχουσα δεν σας έρχεται στο μυαλό, μπορεί να μείνετε μόνο με ένα έντονο αίσθημα οικειότητας για την τρέχουσα.

Για να διερευνήσει αυτή την ιδέα στο εργαστήριο, η ομάδα μου χρησιμοποίησε την εικονική πραγματικότητα για να τοποθετήσει ανθρώπους μέσα σε σκηνές. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσαμε να χειριστούμε τα περιβάλλοντα στα οποία βρίσκονταν οι άνθρωποι - ορισμένες σκηνές μοιράζονταν την ίδια χωρική διάταξη ενώ κατά τα άλλα ήταν διακριτές. Όπως είχε προβλεφθεί, το déjà vu ήταν πιο πιθανό να συμβεί όταν οι άνθρωποι βρίσκονταν σε μια σκηνή που περιείχε την ίδια χωρική διάταξη στοιχείων με μια προηγούμενη σκηνή που είδαν αλλά δεν θυμόταν.

Αυτή η έρευνα προτείνει ότι ένας παράγοντας που συμβάλλει στο déjà vu μπορεί να είναι η χωρική ομοιότητα μιας νέας σκηνής με μια σκηνή στη μνήμη που αποτυγχάνει να θυμηθεί συνειδητά αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, δεν σημαίνει ότι η χωρική ομοιότητα είναι η μόνη αιτία του déjà vu. Πολύ πιθανό, πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν σε αυτό που κάνει μια σκηνή ή μια κατάσταση να αισθάνεται οικεία. Περισσότερες έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη για τη διερεύνηση πρόσθετων πιθανών παραγόντων που παίζουν σε αυτό το μυστηριώδες φαινόμενο.

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΦυσικές αντικαταθλιπτικές τροφές που δίνουν ώθηση στο μεταβολισμόΠώς μια συγγραφέας με διδακτορικό στην Ψυχολογία έγινε πρωταθλήτρια του πόκερΤέσσερις μοναδικές τεχνικές για να ισορροπήσουμε δουλειά και ψυχολογία το 2022