Το επιστημονικό έργο του Στίβεν Χόκινγκ και οι τρεις μεγάλοι του φόβοι για την ανθρωπότητα

09:06 14/3/2018 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ο Στίβεν Χόκινγκ, που εγκατέλειψε τα εγκόσμια στις 14 Μαρτίου 2018, κάποτε είχε υπολογίσει πως είχε δουλέψει μόλις 1.000 ώρες κατά τα τρία του χρόνια ως προπτυχιακός στην Οξφόρδη. «Υποτίθεται πως είτε θα ήσουν λαμπρός χωρίς προσπάθεια, είτε θα δεχόσουν τους περιορισμούς σου» έγραψε στην αυτοβιογραφία του το 2013 ο άνθρωπος που άφησε το αποτύπωμά του στη σύγχρονη κοσμολογία, παρά την ασθένειά του, για την οποία κάποτε του είχαν δώσει λίγα χρόνια ζωής.

Το πρώτο του επιστημονικό επίτευγμα ήρθε το 1970, όταν ο ίδιος και ο Ρότζερ Πένροουζ εφάρμοσαν τα μαθηματικά των μαύρων

τρυπών στο σύνολο του σύμπαντος, δείχνοντας την ύπαρξη μιας «μοναδικότητας» (singularity)- μιας περιοχής άπειρης καμπυλότητας στον χωροχρόνο- στο μακρινό μας παρελθόν, του σημείου από όπου ήρθε το Big Bang.

Το 1974 βασίστηκε στην κβαντική θεωρία για να διακηρύξει ότι οι μαύρες τρύπες εκλύουν ακτινοβολία/ ενέργεια (υποατομικά σωματίδια- ακτινοβολία Χόκινγκ) και κάποια στιγμή παύουν να υπάρχουν. Για τις «κανονικές» μαύρες τρύπες η διαδικασία δεν είναι γρήγορη, καθώς θα χρειαζόταν περισσότερος χρόνος από την ίδια την ηλικία του σύμπαντος αυτή τη στιγμή για να «εξαϋλωθεί» μια μαύρη τρύπα στο μέγεθος του Ήλιου. Ωστόσο, κατά το τέλος της ζωής τους, οι «μίνι» μαύρες τρύπες εκλύουν ενέργεια με εντυπωσιακό ρυθμό, φτάνοντας στο σημείο να εκραγούν με την ενέργεια ενός εκατομμυρίου βομβών υδρογόνου του ενός μεγατόνου. Οι «μίνι» μαύρες τρύπες βρίσκονται παντού στο σύμπαν, είχε πει, η καθεμία με βάρος ενός δισεκατομμυρίου τόνων, αλλά όχι μεγαλύτερη από ένα πρωτόνιο.

Η θεωρία του αυτή προκάλεσε μια από τις πιο έντονες αντιπαραθέσεις στην ιστορία της σύγχρονης κοσμολογίας. Ο Χόκινγκ υποστήριζε ότι αν μια μαύρη τρύπα θα μπορούσε να «εξατμιστεί» σε ένα «λουτρό ακτινοβολίας», όλη η πληροφορία που έπεφτε μέσα της στη διάρκεια της ζωής της θα χανόταν για πάντα. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με έναν από τους πιο βασικούς νόμους της Κβαντομηχανικής, και πολλοί φυσικοί διαφωνούσαν. Ο Χόκινγκ τελικά έφτασε στο συμπέρασμα πως η πληροφορία αποθηκεύεται στον ορίζοντα γεγονότων (event horizon) της μαύρης τρύπας και κωδικοποιείται σε ακτινοβολία την οποία αυτή εκπέμπει.

Η θεωρία του κοσμικού (ή κοσμολογικού) πληθωρισμού υποστηρίζει πως το σύμπαν κατά την πρώτη περίοδό του πέρασε μια περίοδο τρομερής διαστολής/ επέκτασης. Το 1982, ο Χόκινγκ ήταν από τους πρώτους που έδειξαν πώς οι κβαντικές διακυμάνσεις- μικρές μεταβολές στην κατανομή της ύλης- ενδεχομένως να οδηγούν, μέσω του πληθωρισμού, στην εξάπλωση των γαλαξιών στο σύμπαν. Σε αυτές τις μικρές διακυμάνσεις βρίσκονται οι «σπόροι» των άστρων, των πλανητών και της ζωής όπως τη γνωρίζουμε. Αλλά ήταν το «Χρονικό του Χρόνου» που τον έκανε διάσημο: Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1988 και μπήκε στο Βιβλίο των Ρεκόρ Guinness, αφού έμεινε στα μπεστ σέλερ για 237 εβδομάδες. Πούλησε 10 εκατ. αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 40 διαφορετικές γλώσσες.

Από τη δεκαετία του 1970 δούλευε πάνω στο «πάντρεμα» της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας με την κβαντική θεωρία, που ασχολείται με τα υποατομικά σωματίδια. Ως αποτέλεσμα αυτής της έρευνας, παρουσίασε ένα μοντέλο του σύμπαντος με βάσει δύο αντιλήψεις του χρόνου: Τον «πραγματικό χρόνο», δηλαδή τον χρόνο όπως τον αντιλαμβανόμαστε οι άνθρωποι, και τον «φανταστικό χρόνο» της κβαντικής θεωρίας, πάνω στον οποίο ενδεχομένως να λειτουργεί στην πραγματικότητα ο κόσμος.

Ο πραγματικός χρόνος, είχε υποστηρίξει, μπορεί να εκληφθεί ως μια οριζόντια γραμμή. «Στα αριστερά, έχουμε το παρελθόν, και στα δεξιά, το μέλλον. Αλλά υπάρχει ένα άλλο είδος χρόνου, στον κάθετο άξονα. Αυτός είναι ο φανταστικός χρόνος, επειδή δεν είναι το είδος του χρόνου που βιώνουμε κανονικά- αλλά, κατά κάποιον τρόπο, είναι το ίδιο πραγματικός με αυτό που αποκαλούμε πραγματικό χρόνο». Το 2002 πάντως είπε πως, αν και σκοπός του ήταν να «εξηγήσει τα πάντα», μια θεωρία ντετερμινισμού που θα μπορούσε να προβλέπει το παρελθόν και το μέλλον μάλλον δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί ποτέ.

Αξίζει να σημειωθεί πως, τα τελευταία χρόνια της ζωής του, είχε επανειλημμένα εκφράσει τους προβληματισμούς του σχετικά με την άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης, υποστηρίζοντας πως η δημιουργία σκεπτόμενων μηχανών θα μπορούσε να αποτελέσει υπαρξιακή απειλή για την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας, καθώς οι μηχανές θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τους ανθρώπους, οι οποίοι θα περιορίζονταν από τη βιολογία. Για την τεχνητή νοημοσύνη είχε πει πως «θα απογειωνόταν από μόνη της, και θα επανασχεδίαζε τον εαυτό της με όλο και ταχύτερο ρυθμό. Οι άνθρωποι, που περιορίζονται από την αργή βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούσαν να την ανταγωνιστούν και θα αντικαθιστώνταν από αυτήν». Επίσης, ήταν μεταξύ αυτών που προειδοποιούν για τον κίνδυνο πρόκλησης μιας κούρσας εξοπλισμών στην τεχνητή νοημοσύνη και είχε ζητήσει απαγόρευση των αυτόνομων όπλων- ενώ είχε πει ότι αντιλαμβάνεται τους ιούς υπολογιστών ως μια μορφή ζωής, και ως εκ τούτου την πρώτη «πράξη δημιουργίας» της ανθρωπότητας.

Επίσης, είχε επανειλημμένα απευθύνει προειδοποιήσεις ως προς τις προσπάθειες να έρθουμε σε επαφή με εξωγήινη ζωή. Ο ίδιος πίστευε όλο και περισσότερο πως «δεν είμαστε μόνοι», ωστόσο τόνιζε ότι επαφή με προηγμένους πολιτισμούς – πιο προηγμένους από την ανθρωπότητα- ίσως να είχε ως αποτέλεσμα ολέθριες συνέπειες για εμάς, υπενθυμίζοντας τι συνέβη όταν οι Ινδιάνοι της Αμερικής ήρθαν σε επαφή με τους Ευρωπαίους. Όπως είχε αναφέρει, θα μπορούσαν να είναι δισεκατομμύρια χρόνια πιο μπροστά από τους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να είναι «απίστευτα πιο ισχυροί και ενδεχομένως να μη μας βλέπουν ως κάτι πιο πολύτιμο από ό,τι βλέπουμε εμείς τα βακτήρια».

Επίσης, πέρα από την τεχνητή νοημοσύνη και την εξωγήινη ζωή, ο Χόκινγκ είχε αναφερθεί και σε άλλη μια, πολύ πιο «γήινη» απειλή: Ο λόγος για την ανθρώπινη επιθετικότητα, την οποία είχε χαρακτηρίσει ως το ελάττωμα που θα ήθελε περισσότερο να διορθώσει, καθώς, όπως είχε πει, ίσως να ήταν πλεονέκτημα για την επιβίωση τον καιρό του ανθρώπου των σπηλαίων, αλλά πλέον «απειλεί να μας καταστρέψει όλους».

Ως προς την επιβίωσή μας ως είδος, είχε εκφράσει την άποψή ότι η εξερεύνηση του Διαστήματος και ο αποικισμός άλλων πλανητών είναι υψίστης σημασίας, καθώς αποτελεί «ασφάλεια ζωής» απέναντι στο ενδεχόμενο εξαφάνισης της ανθρωπότητας

(με πληροφορίες από Guardian, BBC, LiveScience, Reuters, HuffPost, NY Times)