Το νέο Δόγμα του «Σερίφη» και η ΕΕ

09:24 22/2/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

Είναι εμφανές πως η νέα Διοίκηση των ΗΠΑ, υπό τον Τράμπ, απομακρύνεται από τους συμμάχους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την δέσμευσή της απέναντι στα άρθρα 4 και 5 του ΝΑΤΟ ξεκινώντας άμεσες συνομιλίες με τον εισβολέα Πούτιν και αποκλείοντας από αυτές την ΕΕ και τα μέλη της στο ΝΑΤΟ.  Άλλωστε ο αντιπρόεδρος Βανς του νέου Σερίφη

έκανε πρόδηλο -με τον πλέον προκλητικό τρόπο- το γεγονός υποβάθμισης του ρόλου της ΕΕ στη νέα γεωπολιτική στρατηγική των ΗΠΑ, η οποία προσδιορίζεται συνεπαγωγικά από μια υποβάθμιση των μεταπολεμικών θεσμικών οργάνων.

Η απόφαση του νέου Σερίφη (όπως τον αποκάλεσε ο Βανς) των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να ξεκινήσει άμεσες συνομιλίες επίλυσης του πολέμου στην Ουκρανία με τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, παρακάμπτοντας τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, αλλά και την Ουκρανία ως η χώρα η οποία δέχτηκε την εισβολή, αναβαθμίζει τη γεωπολιτική θέση της Ρωσίας, νομιμοποιεί έμμεσα, αλλά σαφώς, τον εισβολέα και έχει σοβαρές συνέπειες στη διεθνή πολιτική και τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή.

Η στρατηγική αυτή του Τραμπ σημαίνει μια στροφή προς ένα νέο-αποικιακό ρεαλισμό και την έννοια της επιχειρηματικής συναλλαγής στις διεθνείς σχέσεις. Με την αναβάθμιση της Ρωσίας σε υπολογίσιμο παράγοντα της διεθνούς σκηνής, ο Τραμπ επιδιώκει μια πιο άμεση και προσωπική προσέγγιση στις διακρατικές σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο ωστόσο νομιμοποιείται, από την πλευρά των ΗΠΑ, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, κάτι που υπονομεύει τις προσπάθειες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ να παρέμβουν και να στηρίξουν την Ουκρανία αλλά κυρίως παρακάμπτει προκλητικά κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου με επικίνδυνες για την περιοχή συνέπειες.

Με την απουσία της Ευρώπης και της Ουκρανίας από τη διαδικασία των ειρηνευτικών συνομιλιών, η ΕΕ χάνει την επιρροή και τον έλεγχο που έχει στην περιοχή. Οι ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά αυτές που γειτονεύουν με την Ουκρανία, δείχνουν ανήσυχες, καθώς οι δραματικές αποφάσεις λαμβάνονται χωρίς τη συμμετοχή τους.

Πολιτική και Δόγμα του Τραμπ

Ρεαλισμός της επιχειρηματικής συναλλαγής του ισχυρού ή νεοαποικιοκρατική εξωτερική πολιτική

Η πολιτική του Τραμπ, όπως φάνηκε και στην προηγούμενη προεδρία του, χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό επιχειρηματικού ρεαλισμού, νεποτισμού και μιας τάσης που πηγάζει από το σύνθημά του «America First» (Πρώτα η Αμερική) και σήμερα το MAGA. Αυτό σημαίνει ότι οι στόχοι της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής θα επικεντρωθούν στα στενά συμφέροντα των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από τις συνέπειες στις διεθνείς συμμαχίες, τις διακρατικές συνεργασίες, αλλά και τις θεσμοθετημένες δομές έτσι όπως προέκυψαν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και καθόρισαν το Διεθνές Δίκαιο.

Το δόγμα Τραμπ μπορεί να συνοψιστεί σε μια στρατηγική που επιδιώκει να εστιάσει στις άμεσες στρατηγικές ανάγκες των ΗΠΑ, θεωρώντας τις παραδοσιακές συμμαχίες λιγότερο σημαντικές αλλά και χρησιμοποιώντας το Διεθνές Δίκαιο κατά το δοκούν και εν τέλει υπό το πρίσμα απλά μιας επιχειρηματικής συναλλαγής του ισχυρού. Σκοπός είναι η εγκαθίδρυση ενός νέου είδους ισορροπίας που θα επιτρέπει στην Αμερική να ελιχθεί ανάμεσα σε σφαίρες επιρροής, απευθείας διαπραγματευόμενη με χώρες όπως η Ρωσία ή η Κίνα κλπ.

Υψηλό Ρισκό για την Αμερικανική Διπλωματία

Η επιλογή του Τραμπ να παρακάμψει τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ κατά τη διαδικασία διαπραγμάτευσης με τη Ρωσία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή της αμερικανικής διπλωματίας. Αν και φαίνεται ελκυστικό για βραχυπρόθεσμες λύσεις, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες θα μπορούσαν να είναι αρνητικές, προκαλώντας αναστάτωση στις διεθνείς σχέσεις δημιουργώντας ένα διεθνές περιβάλλον χάους, όπου ο ισχυρότερος θα επιβάλει την ισχύ του στον αδύναμο.

Αυτή η προσέγγιση φέρει κινδύνους αποσταθεροποίησης της διεθνούς τάξης και δημιουργίας εντάσεων με την ΕΕ και τους συμμάχους των ΗΠΑ. Οι συνέπειες αυτής της στρατηγικής θα καθορίσουν αν οι ΗΠΑ δύνανται να επανέλθουν σε μια εποχή ενεργών συμμαχιών ή θα προχωρήσουν σε μια περισσότερο απομονωτική και «αυτοσχεδιαστική» εξωτερική πολιτική.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του νέου αυτού δόγματος πολιτικής των ΗΠΑ:

Υπονομεύουν την αλληλεγγύη εντός του ΝΑΤΟ, η οποία βασίζεται στη συλλογική άμυνα και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών. Από ότι διαπιστώνεται τοις πράγμασι οι ΗΠΑ αποφασίζουν να επενδύσουν σε διμερείς σχέσεις με χώρες όπως η Ρωσία και το Ισραήλ, γεγονός που συνηγορεί  πως η συμβολή σε επιτιθέμενες χώρες, από τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο ακόμα κι αυτό του ΝΑΤΟ, δεν είναι πλέον εγγυημένη, γεγονός που μαθηματικά θα οδηγήσει σε μια αποδυνάμωση της συλλογικής ασφάλειας.

Διαφορετικές Στρατηγικές

Η διαφοροποίηση των στρατηγικών των ΗΠΑ και ο προκλητικός τρόπος που διατυπώθηκαν στην πρόσφατη Διάσκεψη του Μονάχου, αποδεικνύουν μια τέτοια κατεύθυνση στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ που προσιδιάζει με μιας νέου τύπου αποικιοκρατική αντίληψη για την εξωτερική πολιτική που θα φέρει τον κόσμο σε μια εποχή ακόμα και πιο πριν το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Επιπτώσεις για την ΕΕ

Η υποβάθμιση της γεωπολιτικής θέσης της ΕΕ και η απουσία της από τις ειρηνευτικές συνομιλίες στο Ριάντ καθιστούν την ΕΕ λιγότερο ικανή να επηρεάσει τη διεθνή πολιτική σκηνή. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν την ίδια επιρροή στα ζητήματα ασφαλείας και διπλωματίας, υποβαθμίζονται γεωπολιτικά, γεγονός όμως που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσωτερικές εντάσεις και εκθέτοντας την ΕΕ στις νεοτσαρικές ορέξεις του Πούτιν.

Αυτονομία και Ανεξαρτησία

Σε αντίθεση με την εστίαση των ΗΠΑ στα εθνικά τους συμφέροντα τα οποία παραβλέπουν και ερμηνεύουν το Δίκαιο με καθαρά εθνοκεντρικό όφελος , η ΕΕ οφείλει να επενδύσει περισσότερο στην στρατηγική της αυτονομίας και ανεξαρτησίας της. Η ανάγκη για αυτοδύναμη πολιτική είναι η μόνη που μπορεί να διαδραματίσει καταλύτη σε αυτή την απολυταρχική και συναλλαγματική αντίληψη περί εξωτερικής πολιτικής του νέου Διοικητηρίου των ΗΠΑ, που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να ενισχύσει τη θέση της στη διεθνή σκηνή.

Η στροφή της αμερικανικής πολιτικής έχει αρνητικές συνέπειες για θεσμούς όπως το ΝΑΤΟ και η ΕΕ. Η Διεθνής ενότητα και η αλληλεγγύη τίθενται πλέον εν αμφιβόλω και σε κίνδυνο, ενισχύοντας την αστάθεια και την ανασφάλεια στην περιοχή αλλά και σε όλο τον κόσμο. Αν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί επιθυμούν να παραμείνουν χρήσιμοι και αποτελεσματικοί στη σημερινή γεωπολιτική κατάσταση, θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπους συνεργασίας και συνεννόησης που θα τους επιτρέψουν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την επιρροή τους, ανεξαρτήτως της κατεύθυνσης της πολιτικής των ΗΠΑ.

Η Πολυδιασπασμένη Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Κίνδυνοι Αποσταθεροποίησης

Καθώς η διεθνής γεωπολιτική σκηνή συνεχώς εξελίσσεται, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) βρίσκεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που έχουν τη δυνατότητα να απειλήσουν τις θεμελιώδεις αρχές της ενότητας και της αλληλεγγύης ανάμεσα στα κράτη μέλη της. Μια πολυδιασπασμένη ΕΕ, με υποβαθμισμένη γεωστρατηγική θέση, μπορεί να καταστεί παράγοντας αποσταθεροποίησης όχι μόνο για τα κράτη μέλη, αλλά και για τη διεθνή πολιτική σκηνή. Από την άλλη είναι μαθηματικά βέβαιο πως αποτελεί ολέθρια εξέλιξη για την Ελλάδα και το μέλλον της.

Οι παθογένειες της ΕΕ

Η εσωτερική ποικιλομορφία της ΕΕ αναδύεται ως μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις της. Η διαφορά στους πολιτικούς προσανατολισμούς, τις οικονομικές ανάγκες και τις πολιτισμικές αξίες μεταξύ χωρών όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Πολωνία και οι χώρες του Νότου, καθιστά πολύπλοκο το πλαίσιο λήψης αποφάσεων. Η αδυναμία της ΕΕ να λειτουργήσει ως ενιαίο πολιτικό και στρατηγικό σώμα καθιστά την ένωση ευάλωτη σε εξωτερικούς και εσωτερικούς κραδασμούς.

Ανθρώπινες Ροές και Μετανάστευση

Η πιθανότητα νέων μεταναστευτικών ρευμάτων, πιθανώς λόγω πολιτικών κρίσεων στις γειτονικές χώρες, είναι μια από τις πιο άμεσες απειλές για την ΕΕ. Η έλλειψη συνεκτικών πολιτικών προς την κατεύθυνση της διαχείρισης της μετανάστευσης και η αδυναμία συμφωνίας ανάμεσα στα κράτη μέλη οδηγούν σε σοβαρές κοινωνικές εντάσεις και αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών, που μεταφράζεται σε άνοδο εθνικιστικών και ακροδεξιών τάσεων.

Γεωστρατηγικές Απειλές

Η αποδυνάμωση του ρόλου της ΕΕ στο διεθνές σκηνικό την καθιστά ευάλωτη στην επιρροή μεγάλων χωρών δυνάμεων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Η ικανότητα της ΕΕ να διαπραγματεύεται και να ασκεί επιρροή στα παγκόσμια ζητήματα περιορίζεται από την εσωτερική της αστάθεια. Η Ρωσία, για παράδειγμα, επωφελείται από την έλλειψη ομοψυχίας εντός της ΕΕ και επιδιώκει να επαναφέρει τη σφαίρα επιρροής της στην ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια.

Στρατηγική Θέση της Ελλάδας

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον αστάθειας, η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής θέσης και ιστορικών συγκυριών, θα βρεθεί σε αδύναμη θέση, ειδικότερα απέναντι στις νεοτουρκικές προκλήσεις. Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την εσωτερική διαμάχη της ΕΕ και την έλλειψη κοινής στρατηγικής, μπορεί να προχωρήσει σε δηλώσεις ή ενέργειες που συνιστούν προκλήσεις για την ελληνική επικράτεια.

Η ελληνική κυβέρνηση είναι πιθανό να αντιμετωπίσει προκλήσεις στη στρατηγική της για την άμυνα. Η τουρκική επιθετικότητα, ειδικά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθίσταται πιο επικίνδυνη όταν η ΕΕ δεν μπορεί να συντονίσει μια ενιαία πολιτική άμυνας ενάντια σε τέτοιου είδους προκλήσεις. Η Ελλάδα, χωρίς την υποστήριξη των άλλων κρατών μελών της ΕΕ, μπορεί να βρεθεί σε θέση αδυναμίας, καθώς η απαραίτητη στρατηγική συνεργασία δεν διασφαλίζεται.

Αντίκτυποι στην Οικονομία

Η αποσταθεροποίηση της ΕΕ θα έχει επίσης σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία των κρατών μελών. Οι εμπορικές σχέσεις, οι επενδύσεις και οι συνεταιρισμοί που στηρίζονται στη σταθερότητα και την ασφάλεια κινδυνεύουν να διαλυθούν. Η ευρωπαϊκή οικονομία, που ήδη αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η ενεργειακή κρίση και η πληθωριστική πίεση, μπορεί να επηρεαστεί ακόμα περισσότερο.

Επιπτώσεις στην Κοινωνία

Επιπλέον, οι κοινωνικές αναταραχές που θα προκληθούν από τα οικονομικά πλήγματα και τις μεταναστευτικές ροές μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερες εσωτερικές εντάσεις στα κράτη μέλη. Η εκδήλωση αυτών των εντάσεων θα ενθαρρύνει τις ακραίες πολιτικές δυνάμεις, που θα υπονομεύσουν περαιτέρω την ενότητα της ΕΕ.

Η εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και η γεωστρατηγική θέση και η κατάσταση των κρατών μελών της, είναι πλέον κρίσιμες. Η πολυδιάσπαση και η έλλειψη ενότητας της ΕΕ όχι μόνο ενδέχεται να οδηγήσουν σε εσωτερική αποσταθεροποίηση, αλλά μπορεί επίσης να καταστήσουν τα κράτη μέλη, ειδικά την Ελλάδα, ευάλωτα σε εξωτερικές προκλήσεις.

Η ανάγκη για μια νέα στρατηγική προσέγγιση και ένα όραμα ενότητας της ΕΕ είναι επιτακτική για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Μόνο μέσα από τον συντονισμό, την αλληλεγγύη και την προοπτική μίας πραγματικά ενωμένης Ευρώπης θα μπορέσουν τα κράτη μέλη να αντισταθούν στις κρίσεις και να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών τους αλλά και να αποτελούν ανάχωμα και υπόδειγμα ανάμεσα στους νέους αναθεωρητισμούς που διαμορφώνονται εκ δυσμάς και εξ ανατολών.