Το συλλογικό και το ατομικό: το πάγιο αίτημα της λειτουργικής σύνθεσης

18:20 14/4/2015 - Πηγή: Huffington Post Greece

Πώς θα γίνει η νέα σύνθεση και πώς θα διασφαλισθεί η λειτουργικότητα ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου σε συνθήκες κρίσης; Οι νέες κοινωνικές συνθήκες ανατρέπουν τα καθιερωμένα, η αμφισβήτηση των παραδοσιακών σχέσεων είναι πασιφανής: οικογένεια, σχολείο, γειτονιά, χωριό, πόλη, όλα τα συλλογικά υποκείμενα υποχωρούν, ενώ οι ατομικές επιλογές δεν αποτελούν λύση. Η ευθύνη προσώπων, αλλά και θεσμών είναι το απαραίτητο υπόβαθρο για τη λειτουργία ενός δίκαιου κράτους, σε μια

οργανωμένη κοινωνία, με ελευθερία και δικαιοσύνη. Στις άκρατες ατομικές επιλογές ελοχχεύει η βία, η απομόνωση, ο αποκλεισμός, η αυταπάτη του ελέγχου της προσωπικής μοίρας. Κι όμως το συλλογικό έχει ανάγκη από το ατομικό, ενώ το ατομικό δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς το κατάλληλο κοινωνικό πλαίσιο. Κι αυτό σημαίνει κανόνες, ισονομία, εμπιστοσύνη, συνεργασία, δημοκρατία, υπευθυνότητα, αλληλεγγύη.

Πού βρισκόμαστε σήμερα; Η βία ατομική και συλλογική, είναι εμφανής και γενικευμένη, η έλλειψη ανοχής πασίδηλη, ο διάλογος ανύπαρκτος. Η καθημερινή εσωτερική και διεθνής ειδησεογραφία έγινε αποκρουστική. Η φυγή είναι αδύνατη και η αυταπάτη του διαδικτύου αυξάνει τις ματαιόδοξες μοναχικές περιπλανήσεις. Αν η λογοτεχνία ως τέχνη εκφράζει την κοινωνική πραγματικότητα και οριοθετεί νοήματα, χαρακτήρες, τάσεις και συμπεριφορές, να προσέξουμε τούτο.

«Οι πεζογράφοι της μεταπολίτευσης οδηγούνται σε μια ανασύνθεση η οποία είναι σαφώς μια ανασύνθεση προς τα κάτω : η αποσάθρωση του συλλογικού αλλά και η καταβαράρθρωση του ατομικού» (Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Αποχεραιτώντας την πολιτική και την ιστορία. Οι μεταπολιτευτικοί πεζογράφοι μπροστά στο δράμα της δημόσιας πτώσης:ένας πρώτος απολογισμός», περιοδικό «Η λέξη», τ. 200, Απρίλιος-Ιούνιος 2009).

Οι πεζογράφοι αυτονομήθηκαν ή η κοινωνία οδηγήθηκε στα άκρα χωρίς αρχές, ειρμό, νόημα; Και τα δύο είναι πιθανά, αλλά τώρα το κύριο θέμα είναι το αίτημα για αλλαγή των συλλογικών και ατομικών συμπεριφορών. Από το αποτέλεσμα αυτής της άσκησης αυτογνωσίας και εσωτερικής πειθαρχίας, θα προκύψει το νέο, το αναμενόμενο, το ζητούμενο. Αυτονομία του ατόμου με κοινωνική ευθύνη, συλλογική δράση με σεβασμό του υποκειμένου: πολίτες αλλά και πρόσωπα, άτομα αλλά και φορείς ευθύνης, σε μια νέα σύνθεση, σε έναν νέο ρόλο.

Ετσι είναι πάντα η δημοκρατία, χρειάζεται καθημερινή επαναβεβαίωση για να ευδοκιμήσει. Δεν την υποκαθιστά ούτε η αγορά, ούτε η κατανάλωση, ούτε ο ναρκισσισμός. Η «ιδιωτική οδός», αν δεν οδηγεί στην κοινωνική ειρήνη, δεν έχει νόημα. Και η «δημόσια πτώση» θα συνεχίζεται...

Η κρίση μας αναγκάζει να αναρωτηθούμε όχι μόνο για το παρελθόν και το παρόν, αλλά και για το μέλλον. Το οποίο δεν θα προκύψει αυτόματα, αφού εμείς είμαστε συνδιαμορφωτές του ακόμα κι αν δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει. Αφησα επίτηδες τελευταίο, το θέμα της παιδείας και του πολιτισμού. Χωρίς προβολή αρχών και αξιών στην εκπαίδευση, χωρίς πρότυπα για τη νέα γενιά δεν θα πάμε μακριά. Η καθημερινή βία, πραγματική και εικονική, η παγίδα του ατομικισμού, η απομόνωση, ακόμα κι αυτή του διαδικτύου, οδηγούν σε αντικοινωνικές, καταστροφικές συμπεριφορές. Το μέλλον μας όμως συνδέεται με τις νέες συλλογικότητες, τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία, τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια, την ανθρωπιά, την αρετή.

Ενα νέο «μεταπολιτευτικό» αφήγημα είναι πλέον απαραίτητο, αφού η αμφισβήτηση του υφιστάμενου μοντέλου είναι γενική.

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.