Τουρκική Δημοκρατία των πραξικοπημάτων

08:06 23/3/2025 - Πηγή: Huffington Post Greece

People gather outside the City Hall to protest the arrest of Istanbul Mayor Ekrem Imamoglu in Istanbul, Turkey, Wednesday, March 19, 2025. (AP Photo/Emrah Gurel)

Οι εξελίξεις στην Τουρκία, με τη σύλληψη

του Εκρέμ Ιμάμογλου, δε συνιστούν κεραυνό εν αιθρία. Αντιθέτως, επιβεβαιώνουν την πάγια θέση ότι η γειτονική χώρα αποτελεί μια «Δημοκρατία των πραξικοπημάτων». Οι παρεμβάσεις με στόχο την κατάλυση των θεσμών και την υπονόμευση της λαϊκής βούλησης συνιστούν διαχρονικό κανόνα, ο οποίος εκπορεύεται από την ταυτότητα, την ιδιοσυστασία και την ιστορική εξέλιξη της τουρκικής κοινωνίας.

Η εσωτερική δομή της Τουρκίας, είτε σε επίπεδο πολιτικού συστήματος είτε σε επίπεδο κοινωνίας, είναι κατά κανόνα δεσποτική, ανεξαρτήτων των ενδεχόμενων επιρροών μιας εκδυτικισμένης μειοψηφίας, η οποία συχνά διασχίζει το Αιγαίο και οδηγείται στη μετανάστευση. Ο δεσποτισμός προκύπτει από το Ισλάμ ως ένα ηθικοκανονιστικό σύστημα οργάνωσης της τουρκικής κοινωνίας, μέσω του οποίου προτάσσεται η νομική διευθέτηση των κοινωνικών σχέσεων και ορίζεται ως δευτερεύον το μεταφυσικό σκέλος της αναζήτησης και της απάντησης σε υπαρξιακά ερωτήματα. Το Ισλάμ θέτει πρωτίστως το πλαίσιο συνύπαρξης εντός της κοινωνίας, το οποίο είναι αυστηρά ιεραρχημένο και αγνοεί το δημοκρατικό κεκτημένο του «δικαίου της πλειοψηφίας». Γι’ αυτό το λόγο, οι λαοί του μουσουλμανικού κόσμου δυσκολεύονται να καταστούν ευεπίφοροι στη συνθηματολογία της δύσης περί «Δημοκρατίας», όπως αυτή ενδεικτικά προωθήθηκε μετά τη λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη».

Κατ’ ουσία, η Τουρκία έχει πορευτεί μέσω μικρής ή μεγάλης έκτασης πραξικοπημάτων (1960,1971,1980, 1997), τα εξουσιαστικά μοντέλα των οποίων ουδέποτε κατέρρευσαν μέσω λαϊκής αντίδρασης. Οι όποιες διευθετήσεις πραγματοποιήθηκαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται σε επίπεδο πολιτικών και κοινωνικών ελίτ, με τους «πολίτες» αμέτοχους και πολλές φορές ακόμη και αδιάφορους.

Η στρατογραφειοκρατία, όπως την ονόμαζε ο αείμνηστος Νεοκλής Σαρρής, κατάφερνε πάντοτε να προβαίνει σε «διορθώσεις» χωρίς να γνωρίζει αντιδράσεις. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο το γεγονός ότι ο Κεμαλισμός αποτελεί ιδεολογικό κληροδότημα του Ζίγια Γκιοκάλπ και του «Ένωση και Πρόοδος», του «κόμματος» της ύστερης φάσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τις αρχές του 20ού αιώνα, το οποίο ευθύνεται για τις εκτεταμένες γενοκτονίες εις βάρος αλλοεθνών και αλλόθρησκων και το οποίο ενείχε στο επίκεντρο της δράσης και της οργάνωσής του την ιεραρχία και το δεσποτισμό. Ο δε Κεμαλισμός συνιστά το βασικό πυλώνα συγκρότησης της Τουρκικής Δημοκρατίας, ακόμη και μετά το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου του 1980 όταν η ανάδυση της τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης τοποθέτησε το Ισλάμ και επισήμως – διά της συνταγματικής πρόβλεψης του 1982 – στη δημόσια σφαίρα.

Η εισροή των ισλαμοστραφών δυνάμεων στο πολιτικό σύστημα, κατά την περίοδο του Τουργκούτ Οζάλ, για συγκεκριμένους ιστορικούς λόγους που αφορούν και τις διεργασίες στο διεθνές σύστημα εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, προσέφερε τη δυνατότητα εδραίωσής τους σε βάθος χρόνου, όπως μαρτυρείται από την παντοδυναμία Ερντογάν μετά το 2003.

Με απλά λόγια, η τουρκική κοινωνία είναι ιστορικά συνηθισμένη και «εκπαιδευμένη» να καθίσταται μάρτυρας πραξικοπηματικών «διορθώσεων» στο πολίτευμα, όπως εξάλλου συνέβη και τον Ιούλιο του 2016, ενώ το «κυνήγι μαγισσών» θεωρείται έως και θεμιτό όταν φέρεται να αποσκοπεί στην προστασία της ταυτότητας της τουρκικής κοινωνίας. Ο συντηρητισμός, δηλαδή, των πλατιών μαζών της Ανατολίας διαμορφώνει το πρόσωπο της σύγχρονης Τουρκίας.

Καταληκτικά, αξίζει να επισημανθεί ότι ο εν λόγω εσωτερικός διχασμός δεν επηρεάζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε κοσμοθεωρητικό επίπεδο. Ενδεχομένως θα μπορούσε να επηρεάσει την ελληνική διπλωματία και εν γένει στρατηγική, εφόσον υφίστατο η ανάλογη βούληση. Όμως, δε σχετίζεται με τα πιστεύω του μέσου Τούρκου για τη διεθνή θέση της χώρας του. Ας το κρατήσουμε τούτο κατά νου, καθώς παρατηρείται μία εξιδανίκευση του Ιμάμογλου με αναγωγές σε ελληνικούς ευσεβείς πόθους. Όπως, δηλαδή, είχε συμβεί και με τον άλλοτε «ευρωπαϊστή» Ερντογάν το μακρινό 2003…

Related...Τουρκία: Στη φυλακή οδηγείται ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ ΙμάμογλουΟ διεθνολόγος Γιώργος Φίλης μιλά στον Τέρενς Κουίκ: Ερντογάν και Ιμάμογλου μετά τη σύλληψη