Τράπεζες και «κοινωνική ευθύνη»

08:18 14/12/2022 - Πηγή: Huffington Post Greece

Οι τράπεζες στην Ελλάδα διαφημίζουν ότι λειτουργούν «υπεύθυνα για την κοινωνία». Βαρύγδουπη φράση που ταυτόχρονα δύναται να καλύψει τα πάντα. Για τις ίδιες, όμως, αυτή η εταιρική υπευθυνότητα περιορίζεται σε δράσεις με γνώμονα το σεβασμό του περιβάλλοντος την προάσπιση του πολιτισμού, την κλιματική αλλαγή και βιωσιμότητα.

Χρήσιμες, πράγματι, πράξεις με κοινωνικό αποτύπωμα. Πόσο υπεύθυνα, όμως, λειτουργούν έναντι των πελατών τους; Και πόσο η ευθύνη αυτή ενέχει στοιχεία «ευαισθησίας»;

Η σύγχρονη ιστορία του τραπεζικού συστήματος – όπως τουλάχιστον τη ζήσαμε την τελευταία δεκαετία –  έχει πολλές αναγνώσεις που αρκετές ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Συνειδητά, όμως, ασχολούμαστε με κάποιες από αυτές. Πρώτα πρώτα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η περασμένη δεκαετία ήταν καταστροφική για τους ίδιους τους μετόχους των τραπεζών. Μεγαλομετόχους ή μη. Ιστορικές οικογένειες είδαν την αξία της συμμετοχής τους να εκμηδενίζεται, τα ποσοστά τους να εξαϋλώνονται. Σύμφωνα με το δικό τους αφήγημα αιτία ήταν η χρεοκοπία του δημοσίου. Είχαν αγοράσει κρατικά ομόλογα που οι αξίες τους εκμηδενίστηκαν στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του εθνικού χρέους. Προφανώς, στο πλαίσιο αυτής της εκδοχής φταίει το κράτος και οι πολιτικοί. 

Το αφήγημα αυτό είναι βολικό, αλλά ανακριβές. Πρώτον, γιατί ουδείς τους υποχρέωσε να αγοράσουν τα κρατικά ομόλογα («δελεάζονταν» από τις υψηλές αποδόσεις τους και δεν λάμβαναν υπόψη τις αξιολογήσεις ακόμη και των δικών τους οικονομικών αναλυτών) και δεύτερον διότι η ζημία τους δεν οφείλονταν μόνον στη χρεοκοπία του επίσημου κρατικού τομέα. Και η ιδιωτική οικονομία είχε σοβαρά κλονιστεί.

Επιχειρήσεις και νοικοκυριά παρουσίαζαν εμφανή σημάδια αδυναμίας εξυπηρέτησης του χρέους στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης πριν το περιλάλητο PSI (Private Sector Involvement, ήτοι εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα κατά την αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους). Όμως, αντί οι τράπεζες να προβούν σε επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων ή/και μείωση των επιτοκίων, δηλαδή σε στήριξη των πελατών τους, απέδειξαν την «κοινωνική υπευθυνότητά» τους καταγγέλλοντας τις δανειακές συμβάσεις.

Επιβεβαίωσαν τη γνωστή ρήση ότι «τραπεζίτης είναι αυτός που σου δανείζει μια ομπρέλα όταν έχει ήλιο και σου τη ζητεί πίσω τη στιγμή που θα αρχίσει να βρέχει». Στο πανικό των καταγγελιών «ανακάλυψαν» ότι είχαν χορηγήσει πάμπολλα δάνεια άνευ σοβαρών εξασφαλίσεων και προσπάθησαν να μεταφέρουν τον κίνδυνο σε όσους είχαν περιουσία ή μπορούσαν να πληρώσουν. Κανιβαλιστική τραπεζική που οδήγησε νομοτελειακά και τις ίδιες τις τράπεζες σε χρεοκοπία.

Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το 2015 τα «κόκκινα» δάνεια ξεπέρασαν τα 106 δισ. ευρώ έναντι μόλις 38,4 δισ. ευρώ το 2010! Οι επισφάλειες του 2010 ήταν απόρροια της παγκόσμιας κρίσης. Αντιθέτως, το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργήθηκε το 2015 οφειλόταν στην ανερμάτιστη πολιτική που ακολούθησαν οι ίδιες οι τράπεζες την προηγούμενη πενταετία και περιγράφηκε ανωτέρω.

Ωστόσο, η χρεοκοπία αυτή δεν είχε ως αποτέλεσμα οι μέτοχοι και οι διοικήσεις των τραπεζών να απωλέσουν την προσωπική τους περιουσία, όπως γίνεται σε κάθε άλλη ανώνυμη εταιρία. Εκεί βρέθηκε το κράτος – δηλαδή όλοι εμείς οι φορολογούμενοι – ως από «μηχανής Θεός». Κεφάλαια 45,5 δισ. ευρώ «επένδυσε» το Ελληνικό Δημόσιο στις τράπεζες, εκ των οποίων δυνητικά ανακτήσιμα είναι μόλις τα 5,7 δισ. Ευρώ σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου!

Η ιστορία, επαναλαμβάνεται στις μέρες μας, με τις περιώνυμες εγγυήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής». Σύντομα θα κληθούμε να «πληρώσουμε όλοι εμείς το μάρμαρο» των περιώνυμων κρατικών εγγυήσεων ποσού 20 δις ευρώ περίπου!

Για ποιο λόγο θυμήθηκα τα ανωτέρω; Διάβασα την ανακοίνωσή του υπουργείου Οικονομικών – μετά από συνάντηση της ηγεσίας του με εκπροσώπους των συστημικών τραπεζών – που αναφέρεται σε «εντατικοποίηση των επαφών με εκπροσώπους του χρηματοπιστωτικού τομέα με στόχο να βρεθεί κοινός τόπος στις παρεμβάσεις τις οποίες οφείλει να αναλάβει σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία το τραπεζικό σύστημα, προκειμένου να συνεισφέρει το σημαντικό μερίδιο που του αναλογεί, στην προσπάθεια στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων». Εκλογές έρχονται, φευ, δανείστε κανά καθρεφτάκι στους ιθαγενείς. Οι ομπρέλες τελείωσαν…

***

Του Αργύρη Αργυριάδη

Δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω

www.argiriadis.gr

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕΤράπεζα της Αγγλίας: Ζητά ρυθμίσεις για την προστασία των ασφαλιστικών ταμείων από τη χρεοκοπίαΕΚΤ: Με πιο αυστηρούς ελέγχους και όρους τα στεγαστικά δάνεια το 2023